De ene na de andere monumenteigenaar krijgt een DuMo-adviseur over de vloer.  Die adviseurs zijn mensen met verstand van zaken. Maar wie zijn ze eigenlijk? Waarom hebben ze voor dit vakgebied gekozen? Welke verhalen en panden dragen ze voor altijd met zich mee? Wij gaan nader kennis maken! Dit keer met Tom Temmink van het Oversticht. 

Ik denk graag mee met de eigenaar

Als bouwkundige raakte Tom als vanzelf betrokken bij verduurzaming. ‘Sinds 2017 is de verduurzaming van monumenten in een stroomversnelling gekomen. Voor mij zijn de monumentale waarden van een pand leidend. Daarbij denk ik in mogelijkheden, niet in wat niet kan. Ik denk graag mee met de eigenaar. Natuurlijk zijn er monumentale interieurs waar je echt heel terughoudend mee om moet gaan. Daaraan concessies doen ten behoeve van de verduurzaming is soms nodig, maar je kunt er ook op een andere manier naar kijken. Je kunt bijvoorbeeld die ene ruimte een secundaire functie geven. Isoleer en verwarm de ruimtes waar je veel bent (verblijfsruimtes) en probeer de hoog-monumentale ruimtes te ontzien. Dat noemen wij in ons vak ‘compartimenteren’. Hier wat minder verduurzamen en in de andere ruimtes wat meer, kan ook rendement opleveren.’ 

Verduurzaming in stroomversnelling

De plannen aanpassen aan het monument is een vak apart. ‘Je hebt dan architecten nodig die hiervoor openstaan. Maar het is ook een kwestie van timing. Ik heb het liefst dat mensen voordat ze hun plannen gaan maken, al in gesprek gaan met de vergunningverlenende instanties. Vaak is de aannemer eerder in beeld dan wij en dat is een gemiste kans. Wij zijn onafhankelijk, hebben dus geen belangen bij de keuzes die mensen maken. Voor een aannemer geldt dat niet. Ik zeg: neem deskundigen zoveel en zo snel mogelijk mee in je plannenmakerij. Ga met je schetsje naar het Steunpunt Overleg of de gemeentelijke monumentencommissie. Je kunt je plannen informeel voorleggen, zo krijg je een indruk van de slagingskans van je plannen. Dan weet je in welke richting je kunt gaan denken. Mensen hebben een onnodige angst voor bemoeienis vanuit de overheid, dit is echt niet nodig. We willen vooral helpen en meedenken. We hebben immers allemaal hetzelfde doel voor ogen: het monument op een goede manier voor de toekomst behouden.’

Ik hoor het rinkelen van de kettingen van de koeien

Als DuMO-adviseur komt Tom veel bij de mensen thuis. ‘Ik zie veel liefde van mensen voor hun pand. Ik vind het mooi wanneer ik eigenaren enthousiast kan maken voor de geschiedenis van hun monument. Ik neem ze mee in de verhalen die vastzitten aan monumentale elementen.’ Tom Temmink is een romanticus, beaamt hij. ‘Je moet onvoorwaardelijke liefde hebben voor die panden. Als ik op een lege deel van een oude boerderij rondloop, dan hoor ik het rinkelen van de kettingen van de koeien. Ik ruik de geuren en ik hoor de ademhaling van de dieren. Ik wil een gebouw voelen. Dat is wel nostalgisch gedacht hoor, ik weet ook wel dat het vroeger voor veel mensen keihard werken was hoor.  Wat ik bedoel te zeggen is, dat het verhaal van een pand met kleine aanpassingen in een plan beleefbaar kan blijven. Natuurlijk kan de deel van een boerderij geen deel blijven als het de woonkamer moet gaan worden, maar door kleine details te respecteren of te accentueren kun je mijns inziens het verschil maken tussen een geslaagde renovatie of een gemiste kans.’

Liefde en romantiek

Door de verhalen van Tom worden eigenaren enthousiast. ‘Je ziet soms dat mensen de omslag maken. Dan begint het pand voor ze te leven! Het verleden moet je er, ook na restauratie en verduurzaming, ook wel aan af blijven zien, vind ik. Als er hier en daar iets uit het lood is, een steentje scheef zit, een hobbeltje in het metselwerk, dat is voor mij de charme. Als je een muur opnieuw optrekt, met dezelfde steen en dezelfde mortel, dan nog heeft die muur nooit diezelfde uitstraling. Dan is de romantiek ervan af.’ 

Deze man cijfert zichzelf totaal weg voor het landgoed

Veel eigenaren sparen kosten noch moeite om alles weer in de oude staat te brengen. ‘Dat is niet  altijd afhankelijk van of ze nou in de slappe was zitten of niet. Er is een eigenaar van een schitterend landgoed, die ik nooit zal vergeten. Voor hem heb ik veel bewondering. Hij heeft in de tijd dat hij een zeer succesvolle ondernemer was een landgoed gekocht. In die tijd heeft hij alle expertise die Nederland rijk is, ingeschakeld om het landgoed weer terug te brengen in de originele staat. Kamer voor kamer is gerestaureerd zoals het hoort. Door omstandigheden heeft hij nu veel minder te besteden. Hij deed en doet alles wat binnen zijn mogelijkheden ligt, om degene die het landgoed na hem gaat bewonen een vliegende start te geven. Deze man cijfert zichzelf totaal weg voor het landgoed. Zo’n eigenaar, dat vind ik indrukwekkend en op een bepaalde manier ook ontroerend.’

Het belangrijkst is dat je over iedere stap nadenkt!

‘Je ziet dat het denken over verduurzaming in monumenten langzaam verandert. Het is niet meer zo zwart-wit, onder voorwaarden kunnen er nu dingen die eerder onbespreekbaar waren. Het belangrijkst is dat je over iedere stap nadenkt!  Iedere eigenaar heeft ook een eigen aanpak en benadering nodig. Je moet als adviseur wat dat betreft niet alleen weten hoe het monument in elkaar steekt, maar je moet ook weten hoe je de eigenaar benadert. Vertrouwen is belangrijk. Daar helpt de taal ook bij, merk ik. Ik spreek het dialect van deze streek en dat creëert per direct een band. Je gaat samen een puzzel maken. Eigenaren willen graag isolatiewaarden die voldoen aan het nieuwste bouwbesluit. Maar dat is voor monumenten vaak niet haalbaar en ook niet nodig. Samen kom je dan op een compromis uit. Heanig an, zeggen wij hier. Kalm aan, denk eerst na. Ik denk dat dit wel mijn motto is in mijn werk.’