Rijksmonument

Ambtmanstraat 17, Tiel

AMBTMANSHUIS.

In een houtrijke tuin op de hoek van de Achterweg gelegen pand, dat na restauratie in 1939 in gebruik genomen is als Polderhuis voor de Tielerwaard. Het gebouw bestaat uit: a. Twee parallel lopende vleugels, evenwijdig aan de Ambtmanstraat, gebouwd voor de Ambtman Adriaan van Bueren in 1525-1527. De vleugels dragen zadeldaken, aan de westzijde afgesloten door puntgevels; aan de oostzijde, die tevens de voorkant is, door topgevels met ingezwenkte zijkanten en bakstenen frontons. De lange gevels hebben houten kroonlijsten; in de noordgevel getoogde 18e eeuwse vensters, die evenals alle andere vensters zesdelige schuiframen bezitten. b. Op de zuid-oosthoek een aanbouw onder een zadeldak tussen puntgevels en met in de oostgevel vensters met kruiskozijnen en luiken, evenals de vierkante toren tegen de noordgevel daterend uit 1562-'63. De toren heeft kleine vensters in gebeeldhouwde renaissanceomlijstingen en een ingesnoerde spits met bekroning. c. Op de noord-oosthoek, naast de toren een aanbouw met gebogen voorgevel, afgedekt door een houten kroonlijst en een schilddak dragend, begin 18e eeuw. Inwendig heeft het onderkelderde gebouw op de verdieping een zaal met moerbalken op peerkraalsleutelstukken, bij de restauratie naar een nog bewaard authentiek exemplaar gecopieerd. In deze zaal voorts een schouw van eikehout, tweede helft 17e eeuw. Voorhal met stucwerk in Lodewijk XV-vormen door Rieff en twee kamers met stucplafonds in dezelfde stijl. Voorts een Lodewijk XIV-schouw; twee dessus-de-portes, eerste kwart 18e eeuw; een keukenschouw en gesneden keukenkast, eerste kwart 18e eeuw; alsmede een kamer met schouw en stucplafond uit het midden der 19e eeuw. Langs de Ambtmanstraat en een gedeelte van de Achterweg een smeedijzeren hek met gemetselde hekpijlers, waarop Lodewijk XIV-bekroningen. Voor de hekpijlers aan de Ambtmanstraat twee kanonslopen als schamppalen.

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Locatie

Monumentnummer

35556

Complexnaam

Ambtmanstuin

Provincie

Gelderland

Gemeente

Tiel

Plaats

Tiel

Complexomschrijving

Inleiding

COMPLEX bestaande uit de volgende onderdelen:

1. WOONHUIS `Ambtmanshuis' met HEKWERK (monumentnummer 35556).

2. KOETSHUIS (monumentnummer 35546)

3. STADSTUIN (monumentnummer 520658)

4. THEEKOEPEL (monumentnummer 520659)

De achter het WOONHUIS `Ambtmanshuis' (16e-19e eeuw) gelegen STADSTUIN is aangelegd omstreeks 1855-1860. Deze `Ambtmanstuin' is de meest noordelijke tuin in een reeks van drie diepe, aan elkaar grenzende stadstuinen, gelegen achter voormalige woonhuizen van notabelen aan de Ambtmanstraat. De Ambtmanstuin is van deze drie tuinen het meest in oorspronkelijke vorm bewaard gebleven.

De tuin ligt op een langwerpig en vrijwel rechthoekig perceel dat aan de zuidzijde langs een voormalige stadstuin (thans opnieuw ingericht als plantsoen gemeentehuis) ligt en aan de andere drie zijden begrensd wordt door de Ambtmanstraat, de Eerste Achterstraat en de Achterweg. Het Ambtmanshuis, thans onderdeel van het stadhuis, is gesitueerd in de noordwestelijke hoek van het perceel. Vermoedelijk is de opdracht voor de aanleg van de tuin verleend aan de tuinarchitect KAREL GEORG ZOCHER (1792-1863). De opdrachtgever was Jhr. P.A. Reuchlin, de toenmalige eigenaar van het Ambtmanshuis. Zocher ontwierp in Tiel ook het walplantsoen (1838 en 1845) alsmede de herinrichting van de begraafplaats Ter Navolging (1840). De tuin is aangelegd in LANDSCHAPSSTIJL en wordt gekenmerkt door een slingerend padenstelsel en lobvormige grasvlakken die uitlopen in perken met struiken en boomgroepen. Opvallend is de grote hoeveelheid verschillende boomsoorten die is toegepast. Binnen de aanleg zijn enkele zichtassen gecreëerd.

Het negentiende-eeuwse karakter van de tuin is grotendeels intact. De tuin bezit nog altijd de oorspronkelijke afmetingen en aanleg maar is omgeven door een recent hekwerk. Aan de zijde van de 1e Achterstraat ligt het KOETSHUIS, achterin de tuin, aan de zijde van de Achterweg, staat op een lichte verhoging de THEEKOEPEL.

Waardering

COMPLEX van WOONHUIS, KOETSHUIS, STADSTUIN en THEEKOEPEL

-Van architectuurhistorische waarde als gaaf en goed voorbeeld van een historisch gegroeid complex bestaande uit een voornaam stedelijk woonhuis met koetshuis en een negentiende-eeuwse stadstuin. De onderdelen vormen een samenhangend complex, waarin de negentiende-eeuwse wooncultuur goed afleesbaar is. De aanwezigheid van een goed bewaarde stadstuin vertegenwoordigt een zekere zeldzaamheidswaarde.

-Van stedenbouwkundige waarde als onderdeel van het historische stadscentrum van Tiel, waar het complex vanwege de opvallende ligging op de hoek van twee straten een beeldbepalende rol speelt. De complexonderdelen bezitten onderling hoge ensemblewaarden, en zijn visueel en functioneel met elkaar verbonden.

-Van cultuurhistorische waarde als uiting van een sociaal-maatschappelijke ontwikkeling. Het complex weerspiegelt de welvaart, wooncultuur en status van een stadsnotabele.

Eigenschappen

Functies
Functie	Hoofdcategorie	Subcategorie	Functietype	Is hoofdfunctie
–	Woningen en woningbouwcomplexen	Dienstwoning(K)	oorspronkelijke functie	Ja

Adressen
Straat	Getal	Achtervoegsel	Postcode	Plaats	Locatie	Situatie	Is hoofdadres
Ambtmanstraat	17	–	4001 MC	Tiel	–	–	Ja

Percelen
Kadastraal perceel	Kadastrale sectie	Kadastraal object	Appartement	Kadastrale gemeente
–	E	3784	–	Tiel