Buitenstvallaat, Drachten
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Inleiding
De SCHUTSLUIS, vh. aangeduid als Sluis I, werd gebouwd in 1893 en ligt nabij de uitmonding van de Drachtstervaart in de Drait. Het werk werd uitgevoerd door de aannemer O.M. Meek uit Donkerbroek, in opdracht van de Provinciale Waterstaatsdienst. De walmuur 'beneden' de sluis werd in 1899 verlengd met een houten walbeschoeiing. In 1935 werd de sluis opnieuw hersteld door de aannemers H. en W. Visser te Lemmer. In de vijftiger jaren werd de sluis opnieuw gewijzigd door onder meer het plaatsen van een gemaalinrichting op een sluishoofd. Buiten de bescherming van rijkswege valt de smalle ijzeren ophaalbrug uit ca 1935 over de sluiskolk, wegens ondergeschikt belang.
Omschrijving
De vloer van de sluis bestaat uit gewapend beton. De sluiswanden zijn opgemetseld uit klinkers en voorzien van pantserbetonnen afdekkingen met ijzeren hoekprofielen en pantserbetonnen hoekverstevigingen van de sluishoofden. Op een der sluishoofden staat een rinket en op de sluisdeuren staan windwerkkasten, ten behoeve van het waterlossen zonder te schutten. De sluisdeuren bestaan uit een raamwerk van geklonken balkijzer met een bekleding van plaatijzer. Op de walkanten is een klinkerbestrating waarin ijzeren bolders zijn ingegraven.
Waardering
De sluis van het Buitenstvallaat uit 1893 is van cultuurhistorisch belang:
- als bijzondere uitdrukking van de sociaal-economische ontwikkeling van Drachten, die samenhangt met de turfvaart sedert de 17de eeuw,
- als bijzondere uitdrukking van de waterstaatkundige ontwikkeling, die samenhangt met de in 1876 tot stand gekomen verbetering van het net van waterwegen in Zuidoost Friesland met Drenthe en Groningen,
- vanwege de historisch-ruimtelijke relatie met de Drait aan de monding van de trekvaart, de Drachtster Vaart, - vanwege de hoge mate van visuele gaafheid in samenhang met de sluiswachterswoning,
- vanwege de hoge mate van zeldzaamheid, als enig overgebleven sluis in dit kanaal.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Inleiding
Een COMPLEX bestaande uit de SLUIS (zgn. Sluis I) gebouwd in 1893 en hersteld in 1935 en het SLUISWACHTERSHUIS uit 1893. De waterloop heeft het karakter van trekvaart behouden door de aanwezigheid van een jaagpad op de zuidelijke oever. De vaart mondt uit in de Oude Drait en vormde het zgn. eerste pand van de Drachtster Compagnonsvaart. In dit kanaal, dat tussen het vm. Buurtsterverlaat en Frieschepalen is gedempt, lagen vijf schutsluizen, waarvan geen enkele andere bewaard is gebleven.
Eerder lag ter plaatse van het Buitenstverlaat een sluis uit 1642. Aanvankelijk hadden de gemeenten Smallingerland, Opsterland en Ooststellingwerf de Compagnonsvaart grotendeels in eigendom en beheer. Om te komen tot de voltooiing van het net van waterwegen heeft de provincie de waterloop overgenomen. De nieuwe aanleg van sluis en woning in 1893 in opdracht van de Provinciale Waterstaat Friesland met het Hoendiep in Groningen via de Wilpster Hoofdvaart - Jonkersvaart - Leekster Hoofddiep en de Drentse Hoofdvaart in Drenthe via het Veenhuizer Kanaal. Bij het complex hoort ook een smalle ijzeren ophaalbrug over de sluiskolk, die in 1935 werd vervangen door de huidige brug met gelijke maatvoering: deze brug valt buiten bescherming wegens ondergeschikt belang. De op het perceel van de sluiswachterswoning gelegen werkplaats, garage en aangebouwde bijkeuken vallen buiten de bescherming vanwege ondergeschikt belang en te geringe ouderdom.
Waardering
Het complex bestaande uit sluis en sluiswachtershuis uit 1893 is van algemeen cultuurhistorisch belang:
- als bijzondere uitdrukking van de sociaal-economische ontwikkeling van Drachten, die samenhangt met de turfvaart sedert de 17de eeuw,
- als bijzondere uitdrukking van de waterstaatkundige ontwikkeling, die samenhangt met de verbetering van het net van waterwegen in Zuidoost Friesland met Drenthe en Groningen,
- als waterstaatkundig complex in de Drachtster Compagnonsvaart dat bewaard is gebleven,
- als karakteristieke, gestandaardiseerde typologische eenheid van sluis en sluiswachterswoning,
- vanwege de redelijke mate van gaafheid van de samenstellende onderdelen van het complex,
- vanwege de historisch-ruimtelijke relatie met de Drait aan de monding van de trekvaart de Drachtstervaart,
- vanwege de hoge mate van visuele gaafheid,
- vanwege de hoge mate van zeldzaamheid, als enig overgebleven sluis in dit kanaal.
Eigenschappen
| Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
|---|---|---|---|---|
| Schutsluis | Weg- en waterbouwkundige werken | Waterkering en -doorlaat | oorspronkelijke functie | Ja |
| Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Buitenstvallaat | 4 | – | 9204 WX | Drachten | – | TO | Ja |
| Hoofdcategorie | Subcategorie | Beschrijving | Notitie |
|---|---|---|---|
| Weg- en waterbouwkundige werken | Waterkering en -doorlaat | MRS-aanv. Schutsluis | Gekoppelde sluis |
| Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
|---|---|---|---|---|
| – | A | 1868 | – | Drachten |
| – | A | 13577 | – | Drachten |
| – | D | 4 | – | Drachten |
| – | D | 402 | – | Drachten |
| Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
|---|---|---|---|
| 1893 | 1893 | – | vervaardiging |
| Name | Beroep | Notitie |
|---|---|---|
| PWS-Friesland ; Drenthe | architect / bouwkundige / constructeur | – |