Welgelegen, Rijswijk
LANDHUIS (Huis Welgelegen).
Het in classicistische stijl ontworpen Huis Welgelegen, deel uitmakend van het complex Welgelegen, ontstond in 1790 uit een verbouwing van een op deze plaats staande oudere boerderij, daterende van vóór 1711. Tijdens de verbouwing zijn in het hoofdgebouw onderdelen van de boerderij, waaronder een opkamer, opgenomen. Het zeven traveeën rede, deels onderkelderde, blokvormige huis op natuurstenen plint bestaat uit twee bouwlagen onder een met rode pannen gedekt samengesteld schilddak waartussen zakgoten. Het huis is voorzien van een omgaande goot- en daklijst en is opgetrokken uit baksteen en hout; de baksteen was oorspronkelijk voorzien van een bekleding van horizontale houten delen, de achtergevel bestaat geheel uit houten delen. De houten delen wekken de suggestie dat het huis uit natuursteen is opgebouwd; waarschijnlijk was het thans wit geschilderde huis oorspronkelijk in een grijze tint gepleisterd. In de symmetrisch ingedeelde voorgevel (zuid) hebben de middelste drie traveeën een risalietachtige werking, die door een uitbouw waarin drie gedeelde vensters, op het dakschild, benadrukt wordt. De uitbouw is getooid met een houten kuif, waarin de naam WELGELEGEN, die wordt gesierd door twee siervazen en een griffioen. Aan weerszijden van de uitbouw een klein klauwstuk. De H-vensters zijn alle voorzien van gesneden houten sierlijsten. De rechterzijgevel heeft een regelmatige vensterindeling, de linkerzijgevel heeft een onregelmatige venster- en deurindeling en is voorzien van een zevenzijdige serre waarboven een balkon met balustrade. De geheel uit hout bestaande achtergevel is de meest representatieve zijde van het huis. De gevel is symmetrisch ingedeeld en is voorzien van één travee brede middenrisaliet bekroond door een fronton. In dit fronton een door bloem- en bladranken omgeven oeil de boeuf, waarboven een vrouwenkop. Beganegronds wordt het risaliet aan weerszijden geflankeerd door een pilaster en bekroond door een kroonlijst waarop twee vazen. INTERIEUR- In het huis is de laat 18de-eeuwse indeling grotendeels intact gebleven, evenals het laat 18de-eeuwse en het vroeg 19de-eeuwse stucwerk en schouwen. In de zogenaamde 'Rode Kamer' is de authentieke wandbespanning en -geleding in originele staat. Tevens is onder meer van belang de laat 18de-eeuwse, beganegronds gelegen keuken met oorspronkelijke inrichting; waaronder wandkasten, aanrecht, waterpomp, schoorsteen en marmeren vloer.
Het LANDHUIS Welgelegen" behorende tot het complex "Welgelegen", is van algemeen cultuur- en architectuurhistorisch belang vanwege de ouderdom, het ontwerp in classicistische stijl, de bijzondere bekleding van het exterieur met houten delen, het vrijwel onaangetaste ex- en interieur, de ensemblewaarde en de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van het complex.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Het complex "Welgelegen", gelegen op een middeleeuwse strandwal -thans tegen de gemeentegrens Rijswijk-'s Gravenhage-, dateert in oorsprong uit het begin van de 18de eeuw. Reeds in 1350 was er sprake van bebouwing ter plaatse van het huidige complex. Het complex bestaande uit een (1) LANDHUIS, (2) DIENSTWONING ANNEX WAGENSCHUUR, (3) ORANJERIE, (4) VILLA ELISE, (5) FRUITMUUR, (6) KOUDE BAK EN (7 en 8) TWEE TOEGANGSHEKKEN. De oudste vermelding van het complex dateert uit 1711 toen het goed werd verkocht door Margaretha de Nobelaer en in de verkoopacte als volgt werd omschreven: 'huis met hooiberg, schuur, beplanting en dertien morgen grond'. Margaretha de Nobelaer bezat tevens kasteel Te Blothinge, gelegen ten oosten van Welgelegen. Op een kaart door Cruquius uit 1712 wordt Welgelegen nog niet vermeld, wel is bebouwing waarbij schuren en een hooiberg afgebeeld. Waarschijnlijk bestond het huis in deze tijd uit een boerderij waartegen een herenkamer of een herenhuis was gebouwd. In 1757 werd de oppervlakte van het goed Welgelegen vergroot door aankoop van het in oorsprong 14de- en 15de-eeuwse kasteel Huis te Blotinghe. Na de sloop van het kasteel in 1785 werd het voormalige kasteelterrein bij Welgelegen getrokken. Een restant van de oorspronkelijk bij het kasteel behorende omgrachting -de Broeksloot- ten noorden van het complex Welgelegen herinnert thans nog aan deze samenvoeging. Ter plaatse van het voormalige kasteel Huis te Blotinghe en het bijbehorende voorhof zijn nog ondermeer archeologische muurresten te vinden. Waarschijnlijk werd in 1790 de oorspronkelijke boerderij in opdracht van eigenaar Anthony Petrus van der Kun tot het huidige landhuis verbouwd, zodat delen van de oorspronkelijke boerderij bewaard zijn gebleven. Exterieur, interieur en indeling van het blokvormige huis zijn vanaf deze tijd tot op heden (1998) nauwelijks aan veranderingen onderhevig geweest. In de 19de eeuw veranderde Welgelegen diverse keren van eigenaar. In het derde kwart van deze eeuw was de aanleg rondom het huis Welgelegen gesierd met tientallen objecten als volières, faisanteriëen en tuinbeelden, waar thans niets meer van rest. In 1876 kocht koning Willem III het huis voor zijn maïtresse Mlle d'Ambroises en verkocht het goed in 1878. In 1891 kocht Bouke Jacob Kruyswijk de buitenplaats, deze is tot 1996 eigendom geweest van zijn nazaten. Omstreeks 1790, waarschijnlijk tijdens de verbouwing van de oorspronkelijke boerderij, werd de aanleg rondom het huis in landschapsstijl ingericht. Hiervoor zal van een 'officiële' aanleg geen sprake zijn geweest. Op de kadastrale kaart van 12 juli 1812 is de in hoofdlijnen nog bestaande structuur van de aanleg, waarin een kleine serpentinevijver en een grotere en grillig aangelegde slingervijver met twee ovaalvormige eilanden domineren, duidelijk herkenbaar. In 1961 werden in het noordwesten van de aanleg vier tennisbanen aangelegd. Thans liggen 21 tennisbanen binnen de aanleg. Door deze wijzigingen bezit de parkaanleg nog slechts geringe monumentale waarden en is ze voor de bescherming van ondergeschikt belang. Ten westen van het huis Welgelegen staat een oranjerie uit ca.1830. Deze uit Engeland afkomstige oranjerie verbindt de vroeg 18de-eeuwse dienstwoning annex de voormalige wagenschuur met Villa Elise (de voormalige tuinmanswoning en gastenverblijf). Villa Elise werd ca. 1870 gebouwd ter plaatse van een toen afgebroken vroeg 19de-eeuwse boerderij. Ten zuiden van de oranjerie staat een 19de-eeuwse fruitmuur. Tevens bevindt zich hier een 19de-eeuwse hoge koude bak. Twee 19de-eeuwse smeedijzeren hekken geven toegang tot het complex.
Het COMPLEX "WELGELEGEN" is van algemeen cultuur- en architectuurhistorisch belang vanwege het deels uit houten delen opgetrokken hoofdhuis uit het einde van de 18de eeuw met een in hoge mate onaangetast ex- en interieur; de voor Nederland typologisch zeldzame, uit Engeland afkomstige, gietijzeren oranjerie uit ca.1830 die Villa Elise en het koetshuis met elkaar verbindt, de ornamentele waarde van de complexonderdelen en de visuele band tussen de afzonderlijke complexonderdelen.
Eigenschappen
Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
---|---|---|---|---|
Landhuis | Kastelen, landhuizen en parken | Kasteel, buitenplaats | oorspronkelijke functie | Ja |
Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Julialaantje | 2 | – | 2282 NW | Rijswijk | – | – | Ja |
Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
---|---|---|---|---|
– | A | 3877 | – | Rijswijk |
Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
---|---|---|---|
1790 | 1790 | – | vervaardiging |