Zandpad 48, Breukelen
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG behorende tot de buitenplaats Gunterstein. Deels in structuur en deels in detail gaaf bewaarde aanleg in landschapsstijl binnen een formele structuur van lanen en waterlopen. Beeldbepalend voor de aanleg is de zeventiende-eeuwse monumentale as op het huis, bestaande uit een dubbele rij oude linden (XIXb). De laan kent een visuele versmalling aan het einde, daar in het verlengde van de laan na WOII een populierenbos is geplant waarin een smalle zichtas is uitgespaard. Ter hoogte van dit bosperceel maakt de laan een knik en loopt als slingerpad door naar de Achterplaats. Door de aswerking lijkt, vanaf het einde van de laan, de schoorsteentoren op het huis bekroond te worden door een obelisk-achtige bekroning, hetgeen in werkelijkheid het torendak van de Nederlands Hervormde Kerk van Breukelen is. De 17de-eeuwse classicistische opbouw van een op het huis geprojecteerde hoofdas wordt versterkt door de symmetrisch geplaatste bouwhuizen aan weerszijden van het voorplein. Voor het voorplein een dwarsas bestaande uit een kastanje- en beukenlaan, die met een knik rondom de Nieuwe Tuin en het Engels Werk loopt. Langs de lindelaan liggen achtereenvolgens van west naar oost, gevat in de zeventiende-eeuwse grachtenstructuur: het driehoekige weiland naast het huis; het omgrachte park in landschapsstijl (Nieuwe Tuin en Engelse Werk), een weiland met boomgroepen en een landschappelijke aanleg op de Achterplaats. Het Engelse Werk kent een vroeg-landschappelijke aanleg met slingerpaden en een waterkom. Deze aanleg dateert vermoedelijk uit het einde van de achttiende eeuw, daar in 1793 het pittoreske tuinhuis 'de rots' werd gebouwd (combinatie van een kluizenaarsgrot en een kinderspeelhuisje, in 1970 afgebroken). Naar het ontwerp van de tuinarchitect Van Lunteren uit 1849 is de gebogen verbreding in de gracht uitgevoerd en zijn enkele paden in wijde curven om een open ruimte aangelegd. Ten westen van deze aanleg een modern tuingedeelte uit 1935, de Nieuwe Tuin genaamd, bestaande uit een open aanleg met enkele solitairen en een rondlopend pad. Aansluitend op het Engels Werk, gescheiden door een slingerende laan (beplanting van Zomereiken en Gewone Essen 1958), een brede strook weiland. Het weiland is ingericht met boomgroepen, daterend uit de vroege landschapsperiode, om een dieptewerking te verkrijgen. Vanaf de lindelaan, die de grens vormt aan de noordzijde, zijn fraaie zichten op deze open ruimte met coulissenwerking geprojecteerd. Een slingerende laan, onderdeel van de 'Belt walk' kadert het weiland aan de zuidzijde af. Door de aankoop van de hofstede Boomrijk in 1832 werd ten zuiden van de buitenplaats een brede strook weiland toegevoegd. Ter verfraaiing werd een slingerlaan (buitenlaan) aangelegd van diverse bomenaanplant (Rode beuk, Paardekastanje, Plataan en Linde). De ronde waterkom in de formele aanleg van de Achterplaats werd in 1865 door Copijn vergraven tot een slingerende vijver. De aanleg van de Achterplaats heeft een besloten karakter door de dichte begroeiing (iepen) langs de randen.
Waardering
HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG behorende tot de buitenplaats van algemeen belang:
- vanwege de gaaf bewaard gebleven 17de-eeuwse formele grachten- en lanenstructuur;
- vanwege de 17de-eeuwse classicistische opbouw van de aanleg, bestaande uit een lange zichtas (hoofdas) loodrecht op het huis geprojecteerd, het voorplein met de symmetrische geplaatste bouwhuizen en het hoofdgebouw;
- vanwege de verschillende fasen van aanleg in landschapsstijl, namelijk de vroege-landschapsstijl (einde 18de-eeuw), de aanleg naar ontwerp van S.A. van Lunteren (1849) en Copijn (1865).
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Omschrijving van het complex
In structuur en deels in detail gaaf bewaarde buitenplaats met HOOFDGEBOUW (1), TUIN- EN PARKAANLEG in landschapsstijl (2), ZUIDELIJK BOUWHUIS (3), NOORDELIJK BOUWHUIS (4), TOEGANGSBRUG (5), 'KRAKELINGEN'BRUG (6), KEERMUUR (7), TOEGANGSHEK (8 en 9), TUINBEELD (10), BRUGGETJE naar Nieuwe tuin (11), TUINHUISJE (12), KOETSHUIS (13), BOERDERIJ MET ZOMERHUIS (14), moestuincomplex met TOEGANGSHEK (15), houten MOESTUINSCHUTTING (16) en SCHUUR (17), JAGERSHUIS (18), HEKWERK (19), BUITENHUIS 'KLEIN BOOMRIJK' (20), WONING 'KLEIN BOOMRIJK' (21), BOERDERIJ 'BOOMRIJK' MET ZOMERHUIS EN TOEGANGSHEK (22), HOOFDTOEGANGSHEK (23). In de veertiende eeuw werd Gunterstein gesticht door Gijsbrecht Gunter. Na de afbraak en opbouw van het huis in het begin van de de zestiende eeuw (1518) kreeg het goed in 1539 de status als Ridderhofstad. De 'Caerte van de Ridder Hofstede Guntersteyn' uit het midden van de zeventiende eeuw toont een versterkt huis met voorplein en boomgaarden. Ten zuiden van het huis een driehoekige parterre. In 1673 werd het huis voor de tweede maal verwoest ditmaal door de Fransen. Onder het beheer van Magdalena Poulle werd vanaf 1680 begonnen met de herbouw. Een schilderij uit 1683 toont het omgrachte blokvormige huis in sobere classicistische stijl en een geheel omgracht voorplein geflankeerd door bouwhuizen gelegen binnen een formele aanleg. Uit de schildering blijkt dat het huis en de tuinaanleg gelijktijdig en naar één ontwerp gerealiseerd zijn. Waarschijnlijk was Adriaan Dortsman de architect van het nieuwe huis, dat thans in gave staat nog aanwezig is. Een deel van het huis (noordoost hoek) en het voorplein werden gebouwd op de zestiende-eeuwse fundamenten. In de zeventiende eeuw kende Gunterstein een zeer rijke aanleg, waarvan Mulder en De Lespine in ca. 1690 een gravure-serie vervaardigden. De geometrische tuinaanleg was opgebouwd uit verschillende omgrachte tuincompartimenten gelegen langs een loodrecht op het huis staande laan, die nog steeds de belangrijkste as van de aanleg vormt. De formele structuur is, in de vorm van de rechte lanen en waterlopen, nog duidelijk aanwezig. Terzijde van het huis lagen de pronktuinen: aan de zuidzijde een driehoekige parterre de broderie, thans weiland, en aan de noordzijde, aan de overkant van de Meent (de huidige Laan van Gunterstein) een rechthoekige oranjerietuin, eveneens thans weiland. Aan het eind van de achttiende eeuw werd de landschapsstijl ingevoerd, zoals een kaart van J. Gerlach uit 1804 toont. De invulling met slingerpaden en boomgroepen is gerealiseerd binnen de formele structuur. In de loop van de negentiende eeuw werden verschillende ontwerpen gemaakt voor een verdere vervolmaking van de landschappelijke aanleg. S.A. van Lunteren vervaardigde in 1849 een plan voor het 'Engelse Werck', waarvan het vergraven van de zgn. Snoekvijver en rechttrekken van enkele paden is uitgevoerd. Het karakter van de huidige tuinaanleg wordt echter nog grotendeels bepaald door de vroeg-landschappelijke aanleg. In 1865 maakt Copijn een plan voor de Achterplaats. De Nieuwe Tuin werd in het begin van de twintigste eeuw aangelegd. In 1832 werd de buitenplaats 'Boomrijk' bij Gunterstein gevoegd en door middel van een slingerlaan (buitenlaan) bij de aanleg betrokken.
Op de bij de omschrijving behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding van de onderdelen aangegeven. De omgrenzing van de historische buitenplaats Gunterstein wordt gevormd door het Zandpad, de Laan van Gunterstein (met inbegrip van het terrein van de voormalige oranjerie, de boerderij en het koetshuis), de Scheendijk en de houtwal als scheiding tussen de weilanden (buitenlaan).
Waardering
De HISTORISCHE BUITENPLAATS GUNTERSTEIN is van algemeen cultuur, architectuur- en tuinhistorisch belang:
- vanwege de architectonische vormgeving van het gaaf bewaard gebleven 17de-eeuwse hoofdgebouw in classicistische stijl;
- vanwege de gaaf bewaard gebleven 17de-eeuwse formele structuur;
- vanwege de bij de buitenplaats behorende parkaanleg in landschapsstijl;
- vanwege het complex van de bouwkundige onderdelen en de parkaanleg.
Eigenschappen
| Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
|---|---|---|---|---|
| Historische aanleg | Kastelen, landhuizen en parken | Tuin, park en plantsoen | oorspronkelijke functie | Ja |
| Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Zandpad | 48 | – | 3621 NE | Breukelen | – | – | Ja |
| Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
|---|---|---|---|---|
| – | B | 700 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 307 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 1029 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 266 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 311 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 296 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 1030 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 295 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 278 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 869 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 440 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 280 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 287 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 260 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 433 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 1268 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 272 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 283 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 270 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 274 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 579 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 1278 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 911 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 439 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 723 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 1277 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 310 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 290 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 304 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 284 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 282 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 434 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 1269 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 572 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 867 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 262 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 279 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 910 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 726 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 870 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 269 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 298 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 1094 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 281 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 912 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 293 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 303 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 306 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 934 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 271 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 435 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 277 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 259 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 276 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 305 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 909 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 935 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 1093 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 294 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 868 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 265 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 865 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 285 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 275 | – | Breukelen Sint Pieters |
| – | B | 273 | – | Breukelen Sint Pieters |