Inleiding

Het op 25 september 1898 ingewijde pand in de stijl van de Hollandse Neo-renaissance is gebouwd als kerk voor de Vereniging van Vrijzinnig Hervormden en is in die hoedanigheid in gebruik geweest tot december 1989. In 1990 is het pand gerestaureerd en in gebruik genomen als uitvaartcentrum. Het behoort tot de jongste panden aan de even zijde van de Kornputsingel, die is gebouwd op de voormalige, in de jaren zeventig van de 19e eeuw geslechte stadswallen. De achterkant van deze straatzijde grenst aan de stadsgracht en het grondgebied van de villa Rams Woerthe. Het gebouw maakt deel uit van een vrijwel gesloten 19e eeuwse straatwand, waarin diverse bouwstijlen zijn te vinden.

Omschrijving Het vanuit een rechthoekige plattegrond opgetrokken kerkje onder een met gegolfde Friese pannen gedekt zadeldak heeft een voorgevel met het karakter van dat van een woonhuis en is gebouwd in de stijl van de Hollandse Neo-renaissance in de trant van Lieven de Key c.s. De symmetrische trapgevel van rode verblendsteen heeft een gepleisterde plint. De entree bestaat uit een dubbele deur onder een bovenlicht met roedenverdeling binnen een rijkelijk met renaissance motieven versierde omlijsting met kroonlijst. Aan weerszijden van de entree bevindt zich een rechtgesloten venster met roedenverdeling tussen geprofileerde lekdorpel en rondboog met sluit- en aanzetstenen en een baksteenmozaïek in de boogtrommel. De verdieping is voorzien van drie kruisvensters met roedenverdeling onder strekken met sluit- en aanzetstenen in de buitenste traveeën en met een liggende ellipsboog met schelpmotieven in de boogtrommel in het midden. De trappen van de geveltop hebben deklijsten en een bekroning met tenant, voluten en bol. Het kruisvenster op de zolderverdieping is voorzien van onderluiken. In de gepleisterde tuitgevel aan de achterzijde van het pand bevinden zich twee grote gietijzeren rondboogvensters met roeden en traceringen en een achtdelig stenen roosvenster met later toegevoegd gebrandschilderd glas-in-lood in art deco stijl van Willem Bogtman. Het souterrain telt twee vensters en een deur, die alle rechtgesloten zijn.

Het interieur van de voormalige kerk is symmetrisch. Het voorportaal wordt van de gebedsruimte gescheiden door een dubbele paneeldeur binnen profiellijst. Bij het binnentreden van de met staande planken beschoten ruimte bevindt men zich direct onder het balustrade-orgel. Dit is geplaatst in het korte deel van de over drie zijden lopende gaanderij met een gesloten, aan de achterzijde iets inspringende balustrade met panelen tussen platte, gecanneleerde balusters. Het gaanderijgedeelte met het orgel steunt op twee ijzeren kolommen, de lange zijden met twee rijen banken worden gedragen door zware korbelen met snijwerk en zijn door middel van trekstangen met elkaar verbonden. Achter in de ruimte staat een eenvoudig kansel op een podium. Het portaal rechtsachter is in 1990 geheel in stijl met de rest van het interieur toegevoegd en vormt de verbinding met de aula (nr. 40). De trap in het portaal is voorzien van gietijzeren balusters en voert naar de gaanderij. Het houten schouderboogplafond is voorzien van een vierkant, bollend daklicht met gekleurd glas en stervormige tracering. In de schouder van het plafond achter het orgel bevindt zich een gietijzeren rooster. * Het kerkorgel is ouder dan de kerk en heeft een in neo-gotische stijl uitgevoerde houten kas met zijbalustrades. Het instrument heeft een vlak front met spitse orgeldaken op de drie torens, die elk zijn voorzien van één, ongeleed pijpveld. Aan de binnenzijde van de kas staan diverse jaartallen genoteerd, die waarschijnlijk betrekking hebben op het bouwjaar en de jaren waarin onderhoudsbeurten zijn gepleegd of restauraties zijn uitgevoerd. Het oudste jaartal in de kas is 1875 en gaat vergezeld van de naam W. Beukema, die overigens ook bij verschillende andere jaartallen staat genoteerd. Het orgelinstrument is van een onbekendemaker, bouwjaar ca 1870, met 1 klavier en aangehangen pedaal. Het werd in 1898 geplaatst door orgelreparateur W. Beukema uit Groningen en voorzien van een nieuwe (neo-gotische) kas. In 1957 is het gerestaureerd door de frima Bakker & Timmenga uit Leeuwarden.

Waardering

Het kerkgebouw, met de voorgevel in de aan de kerkelijke functie verbonden stijl van de Hollandse Neo-renaissance, is een zeer belangrijk onderdeel van een in stedebouwkundig opzicht belangwekkend groter geheel op de voormalige stadswallen. Het gave pand heeft door de bijzondere voorgevel, het grotendeels bewaard gebleven interieur, de oorspronkelijke functie en de situering zowel stedebouwkundige, architectuurhistorische als cultuur-historische waarde.