Inleiding

De geschiedenis van de buitenplaats Zonheuvel begint in 1836 toen H.J. van Bennekom, eertijds burgemeester van Doorn, nabij het hoogste punt van de Heuvelrug een stuk grond van 37 hectare aankocht waarop ondermeer een boomgaard, een tuin en een kwekerij werden aangelegd. Evenwijdig aan de Amersfoortseweg werd een eenvoudig landhuis gebouwd van één bouwlaag onder een rieten kap, tegenwoordig onder de naam `Klein Zonheuvel' bekend en is als rijksmonument beschermd. Dit huis vormt geen onderdeel van de huidige buitenplaats Zonheuvel en is zowel kadastraal als visueel hiervan gescheiden.

Omschrijving

Het complex van de BUITENPLAATS ZONHEUVEL betreft die objecten die na 1894, toen de buitenplaats in handen van mr. J.M.W. van der Poorten Schwartz kwam, werden gebouwd. Van der Poorten Schwartz was rond de eeuwwisseling een succesvol schrijver in Engeland onder de pseudoniem Maarten Maartens. Hij liet in 1901, gedeeltelijke naar eigen ontwerp, een landhuis bouwen. Qua stijl is het huis geïnspireerd op het kasteel Zuilensteij bij Leersum, dat Schwartz voordat hij Zonheuvel aankocht enige tijd in bezit heeft gehad.

Het landhuis, dat op enige afstand van de openbare weg ligt, staat met de achtergevel (westen) naar de Amersfoortseweg gekeerd en is via een oprijlaan ten oosten van het huis te bereiken. Tussen het huis en de Amersfoortseweg bevond zich oorspronkelijk een hertenkamp, terwijl aan de oostzijde van het huis een geometrische Franse tuin in de stijl van Le Notre werd aangelegd. De hertenkamp is inmiddels geheel verdwenen, terwijl van de geometrische tuin alleen de hoofdvorm te zien is.

In 1902 is langs de oprijlaan een koetshuis met woning, garage en poort gebouwd, gedeeltelijk naar ontwerp van Schwartz. Het landhuis, dat sinds 1915 de naam Maarten Maartenshuis draagt, doet sinds enige jaren dienst als hoofdgebouw van een opleidingsinstituut dat het terrein thans in bezit heeft. Vanwege de behoefte voor klaslokalen en slaapvertrekken zijn achter op het terrein in de loop van de tijd enige bijgebouwen gebouwd.

De voormalige buitenplaats Zonheuvel omvat de volgende, voor bescherming in aanmerking komende complexonderdelen:

1. landhuis

2. poortgebouw annex koetshuis

Waardering

De voormalige buitenplaats de Zonheuvel is van cultuurhistorische waarde vanwege de ontstaans- en bewoningsgeschiedenis alsmede van architectuurhistorische waarde als voorbeeld van buitenplaats uit het begin van de twintigste eeuw. De tuin van het complex valt buiten de bescherming maar heeft wel belangrijke aanvullende waarde.