Inleiding

Het post- en telegraafkantoor van Zeist werd in 1911 gebouwd naar ontwerp van de architect J. Stuivinga in neo-Lodewijk XIV-stijl. Deze neostijl is door Stuivinga bewust toegepast om visueel aansluiting te krijgen met het achtiende eeuwse complex van de Broedergemeente. Het diagonaal ertegenover gelegen raadhuis van Zeist (eveneens van architect Stuivinga) maakt de ideeën van de architect duidelijk: het postkantoor heeft net als het raadhuis een hoekaccent in de vorm van een toren. De toren van het postkantoor is echter duidelijk lager en van een ander karakter dan die van het raadhuis. In 1926, 1937 en 1973 is het pand uitgebreid. In 1995 is het reeds niet meer oorspronkelijke interieur van de begane grond gewijzigd. Het huidige interieur valt dan ook buiten de bescherming, evenals de aanbouw uit 1973 en de niet-originele delen van de achtergevels aan de oost- en zuidzijde. De karakteristieke schoorstenen op de hoeken van de daken zijn verdwenen.

Omschrijving

Aan Het Rond op de hoek 2de Dorpsstraat-Nassau Odijklaan gelegen POSTKANTOOR bestaande uit twee bouwlagen op samengestelde plattegrond onder een samengesteld schilddak gedekt met gesmoorde Hollandse pannen, geprofileerde goten, zinken overloopbakken en dakkapellen met een getoogde frontonbekroning en sommige met voluutwangen. De in kruisverband gemetselde gevels zijn voorzien van een hardstenen plint en hardstenen speklagen ter hoogte van de onderdorpels van de vensters. De houten vensters zijn bijna allen nog voorzien van de oorspronkelijke roedenverdeling.

Op de noordwesthoek van het pand (hoek 2de Dorpsstraat / Het Rond) bevindt zich een ronde, hoger opgetrokken hoektoren met open lantaarn. De voorgevel of westgevel kent rechts een symmetrische hoofdmassa. Tussen dit bouwdeel en de toren bevindt zich de ingang tot het postkantoor. Deze bestaat uit twee geprofileerde deuren met venstertjes en een getoogd roeden bovenlicht. De ingang is gevat in een hardstenen omlijsting bestaande uit een segmentboog met een gebeeldhouwde sluitsteen, geflankeerd door twee pilasters met ionische voluutkapitelen. In het fries is de tekst "Post- en Telegraafkantoor" aangebracht. Boven de kroonlijst bevindt zich het Rijkswapen in een omlijsting in neo-Lodewijk XIV-stijl met onder andere voluten. De tweede bouwlaag wijkt boven de ingang terug en bevat twee smalle vensters, terwijl in het dakschild een kleine dakkapel is gezet. Het hoofdvolume rechts van de ingang heeft een hogere goothoogte en bevat in de eerste bouwlaag een groot samengesteld venster met segmentboogvormige beëindiging. Ter weerszijden van dit venster bevinden zich twee kleine vensters in een lijst. In de tweede bouwlaag zijn drie identieke vensters geplaatst. Het dakvlak wordt doorbroken door een dakkapel.

In de plint van de toren is de eerste steen ingemetseld, voorzien van de tekst: "Deze steen is gelegd door Mr. J.J. Clotterbooke Patijn van Kloetinge Burgemeester van Zeist Den 15en December 1911". De toren bevat diverse soorten roedenvensters en wordt bekroond door een iets uitkragende, achthoekige lantaarn, voorzien van een borstwering van verticale houten kraaldelen, waarboven zich gekoppelde rondbogen bevinden die rusten op houten dorische halfzuilen. De lantaarn wordt afgedekt door een klokvormige spits, bekleed met zink en bekroond door een smeedijzeren windvaan in vlagvorm met daarin uitgewerkt een posthoorn.

De linkerzijgevel heeft een middenrisaliet van drie vensterassen met een iets hogere goothoogte. Het middelste venster op de begane grond is omlijst met hardsteen voorzien van neo-Lodewijk XIV ornamentiek, waarin onder andere boven het venster in een cartouche een posthoorn met bliksemschichten is verwerkt. Ter weerszijden van het risaliet bevatten de gevels vensters. Het rechter geveldeel bevat naast de toren onder andere een deur met bovenlicht gevat in een houten omlijsting, die oorspronkelijk toegang gaf tot de direkteurskamer op de verdieping. De dakvlakken worden elk door een dakkapel doorbroken.

De rechterzijgevel en de achtergevel zijn grotendeels aangetast door latere aanbouwen, die van de bescherming zijn uitgesloten. Ter hoogte van de eerste bouwlaag zijn de gevels grotendeels nog wel origineel. Alleen de plattegrondindeling van de verdieping is nagenoeg origineel. Vermeldenswaardig is de houten spiltrap in de toren.

Waardering

Het pand is van belang vanwege de architectuurhistorische betekenis als bijzonder voorbeeld van een post- en telegraafkantoor uit het begin van de 20ste eeuw met neo-Lodewijk XIV stijlkenmerken en ornamentiek. De bouwstijl van het pand sluit aan bij het karakter van Slot Zeist, terwijl de ligging ten opzichte van raadhuis, het complex van de Broedergemeente en 't Slot een hoge ensemblewaarde vertegenwoordigen.