Huis Wisch, Terborg
Omschrijving
HOOFDGEBOUW (HUIS WISCH). Huis Wisch is gebouwd op een L-vormige plattegrond en bestaat uit een in oorsprong 15de-eeuwse ronde toren die in de loop van de 17de eeuw werd verhoogd. Aan de noordzijde hiervan het hoofdgebouw dat uit de 16de en 17de eeuw dateert. Aan de oostzijde van de toren de uit ca 1700 stammende, 90 meter lange dienstvleugel die wordt afgesloten door een zware vierkante toren. In de Tweede Wereldoorlog werd tijdens een geallieerde luchtaanval het huis zwaar getroffen, waardoor het voor een groot deel werd vernield. In 1951 begon de eigenaresse van het huis, mevrouw O.M.I. Vegelin van Claerbergen-jonkvrouwe van Schuylenburch, met de restauratie van het oostelijke deel van de lange dienstvleugel en in 1960-1962 volgde de restauratie van het hoofdgebouw onder leiding van architect Canneman. Deze restauratie van het kasteel betekende het herstel van de oude hoofdvormen van het huis. Aangezien er in het huis nauwelijks nog constructieve en decoratieve elementen aanwezig waren, werd een groot deel van het interieur vervangen. De oorspronkelijke raamindeling bleef tijdens de restauratie gehandhaafd. De vierkante toren is een onderkelderd bakstenen gebouw op vierkante grondslag. De toren is twee bouwlagen hoog en wordt overkapt door een tentdak. In de noord-, oost- en zuidgevels zijn kruiskozijnen geplaatst waarvan de onderste vensters zijn voorzien van luiken. De lange dienstvleugel op rechthoekige grondslag is één bouwlaag hoog en wordt overkapt door een met grijze pannen gedekt zadeldak. In de vleugel worden meerruits-vensters (naar 18de-eeuws voorbeeld), toegangsdeuren en garagedeuren op niet regelmatige wijze afgewisseld. De dienstvleugel wordt afgesloten door de in oorsprong uit de 15de eeuw daterende ronde toren, die in de 17de eeuw met een verdieping werd verhoogd. Tegen de toren is een zeshoekige traptoren gebouwd die in de loop van de 19de eeuw werd vervangen en tijdens de restauratie na de Tweede Wereldoorlog wederom werd vervangen. Tussen de ronde toren en het hoofdhuis is tijdens de restauratie een galerij met een toegang gebouwd. Het uit twee bouwlagen bestaande, deels onderkelderde hoofdhuis (jaartalsteen 1648), is gebouwd op rechthoekige grondslag en wordt overkapt door een samengesteld met grijze pannen gedekt zadeldak. In de voor-, zij- en achtergevel bevinden zich meerruitsschuifvensters (naar 18de-eeuws voorbeeld), die tijdens de restauratie na de Tweede Wereldoorlog werden geplaatst. Aan de achterzijde van zowel de lange als de korte vleugel bevindt zich een terras voorzien van een balustrade.
Waardering
Het HOOFDGEBOUW behorend tot de historische buitenplaats Wisch is van algemeen belang:
- wegens de ouderdom;
- wegens de architectonische vormgeving en de L-vormige plattegrond van het representatieve hoofdgebouw en de dienstvleugel;
- wegens de gaafheid van het exterieur;
- wegens de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de buitenplaats;
- wegens de kenmerkende ligging binnen de parkaanleg in landschapsstijl uit het vierde kwart van de 19de eeuw dat gesitueerd binnen een structuur die tussen het einde van de 17de eeuw en de eerste decennia van de 19de eeuw is ontstaan.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Omschrijving van het complex
De in structuur en detail goed bewaard gebleven HISTORISCHE BUITENPLAATS WISCH bestaat uit de volgende onderdelen: HOOFDGEBOUW (Huis Wisch) (1), HISTORISCHE TUIN- en PARKAANLEG (2), MOESTUINMUUR met HEKWERK en KAS (3), TUINMUUR (4), KOUDE BAKKEN (5), DIENSTWONING (6), TOEGANGSHEK (7), BRUG (8) en ZONNEWIJZER (9).
Het historische buitenplaatscomplex WISCH is gelegen direct ten zuiden van het stadje Terborg. De vroegste vermelding van de heren van Wisch dateert uit circa 1200; samen met de baanderheren Baer, Bergh en Bronckhorst vormden zij een aparte stand binnen de Gelderse adel. In 1207 wordt een huis Wisch genoemd, waarschijnlijk het na enkele eeuwen verloren gegane slot op de zogenaamde Hoven (of Heuven) van Wisch, halverwege tussen Etten en Doetinchem. In de tweede helft van de 13de eeuw verrees op de plaats van het huidige huis Wisch een borch, waarbij de nederzetting Terborg ontstond, die in 1419 door de heren van Wisch met stadsrechten werd begiftigd. Het tegenwoordige huis Wisch bevat nog enkele onderdelen uit de 15de eeuw (de ronde toren, is in de 17de eeuw verhoogd) en stamt voor het overige uit de 16de (woongebouw aanpalend aan de toren) en 17de eeuw (hoofdgebouw uit 1648 en langgerekte dienstvleugel van omstreeks 1700). Opmerkelijk is de L-vormige plattegrond die het huis zijn karakteristiek voorkomen geeft. In de Tweede Wereldoorlog werd het huis tijdens een bomaanval zwaar beschadigd. In de jaren '50 en '60 werd het huis grotendeels herbouwd en gerestaureerd onder leiding van architect Canneman. Het interieur van het huis werd tijdens deze restauratie vrijwel geheel vernieuwd met behulp van oude, niet van oorsprong bij het huis behorende onderdelen. De thans nog bestaande historische tuin- en parkaanleg in landschapsstijl dateert grotendeels van omstreeks 1879 en is deels gelegen binnen een nog bestaande midden 17de-eeuwse lanenstructuur -met onder meer de Laan van Wisch en het noordelijk gelegen dwarslaantje- en de IJsseldijk
Waardering van het complex
Het historische buitenplaatscomplex Wisch is in cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch opzicht van algemeen belang:
- wegens de ouderdom
- wegens de voor Nederland weinig voorkomende opzet van het huis Wisch op L-vormige plattegrond, met langgerekte dienstvleugel en dwars geplaatst hoofdgebouw, in oorsprong daterend uit de 15de eeuw;
- de historische tuin- en parkaanleg in landschapsstijl uit het vierde kwart van de 19de eeuw gesitueerd binnen een structuur die tussen het einde van de 17de eeuw en de eerste decennia van de 19de eeuw is ontstaan;
- de visuele en historische relatie tussen de buitenplaats Wisch en het stadje Terborg ter plaatse van de Laan van Wisch;
- de compositorische en ornamentele waarde van de verschillende complexonderdelen.
Eigenschappen
Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
---|---|---|---|---|
Landhuis | Kastelen, landhuizen en parken | Kasteel, buitenplaats | oorspronkelijke functie | Ja |
Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Laan van Wisch | 4 | – | 7061 CX | Terborg | – | – | Ja |
Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
---|---|---|---|---|
– | F | 1695 | – | Wisch |
– | F | 1691 | – | Wisch |