Rijksmonument

Scherpenzeel, Scherpenzeel

Bron: HenkvD via Wikimedia Commons

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Onderdeel 2

Omschrijving

HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG. Het ontwerp van het park dateert uit 1859. Het huidige park met zijn landschappelijke aanleg, open grasvelden, boom- en bospartijen, serpentinevijvers, kronkelige paden en zichtassen is vrijwel volgens het bewaard gebleven ontwerpplan van Van Lunteren uitgevoerd. De vroegere grachten zijn daartoe vergraven. Er hebben zich geen grote wijzigingen voorgedaan en het is daarmee een bijzonder gaaf bewaard gebleven 19de-eeuws landschapspark. Het park is ca zeven ha groot en heeft een gebogen vorm met een uitloper naar de zuidzijde. De afrastering bestaat uit eenvoudige spijlenhekwerken (zie hiervoor onderdeel 6). Er waren oorspronkelijk zes toegangen, nu nog vijf. Het park kent enkele duidelijk herkenbare en functionele zichtassen. Vanuit het huis zijn er twee assen naar de Burgemeester Royaardslaan, twee naar de oostzijde en één naar de zuidzijde. De laan die vanaf het poorthuis richting huis Scherpenzeel loopt, dateert al van de 17de eeuw. Het padenstelsel wordt gekenmerkt door de hoofdtoegang vanaf de Burgemeester Royaardslaan, een gebogen pad, met klinkers; enkele halfverharde wandelpaden ten oosten van het huis en kleinere paden tussen de open ruimten. In het ontwerp spelen de vijvers een belangrijke rol, namelijk de waterpartij (voormalige gracht) om het huis heen, de serpentinevijver ten westen van het huis en een langgerekte waterpartij langs de Burgemeester Royaardslaan. In het park zijn nog de resten van een moestuin herkenbaar aan de zuidzijde, evenals de fundamenten van een ijskelder ten oosten van het huis (zie hiervoor onderdeel 7). De slingerende paden buiten de buitenplaats zijn ook naar ontwerp van Van Lunteren, waardoor het landgoed en de buitenplaats fraai in elkaar overvloeien.

Waardering

HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG, behorend tot de buitenplaats Scherpenzeel, van bijzonder tuinhistorisch belang:

- wegens de ouderdom;

- wegens het gaaf bewaard landschapspark;

- wegens het opnemen van een oudere, 17de-eeuwse structuur (omgrachting en lanen) in het 19de-eeuwse park;

- als plaats in het oeuvre van S.A. van Lunteren;

- wegens de ensemblewaarde tussen gebouwen en park;

- wegens de betekenis voor de structuur van het dorp Scherpenzeel;

- wegens de diversiteit aan boomsoorten.

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Locatie

Monumentnummer

512081

Complexnaam

Scherpenzeel

Provincie

Gelderland

Gemeente

Scherpenzeel

Plaats

Scherpenzeel

Complexomschrijving

Omschrijving van het complex

De HISTORISCHE BUITENPLAATS SCHERPENZEEL is in structuur en detail goed bewaard en bestaat uit een HOOFDGEBOUW (1), de HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), een POORTHUIS (3), het KOETSHUIS (4), TOEGANGSBRUG (5), HEKKEN en HEKWERKEN (6A - 6F), restanten van een IJSKELDER (7) en TUINMUREN (8A - 8C).

Het huis Scherpenzeel is oorspronkelijk in de 14de eeuw gebouwd als een woontoren op een omgracht terrein. De voorste beuk van het huis dateert voor het grootste deel uit de eerste helft van de 16de eeuw; het huis kreeg in 1652 de huidige omvang. De oude woontoren werd ingericht als trappenhuis. Dit huis is in 1857-1859 grondig verbouwd in de vormen van Willem II-gotiek. Het werd gepleisterd en voorzien van een middenrisaliet, torenvormige accenten bij de hoeken en een borstwering met kantelen. De architect van deze verbouwing is S.A. van Lunteren die naast de verbouwing van het huis, de parkaanleg vormgaf en de bijgebouwen en overige tuinornamenten ontwierp. Daarvan zijn de oranjerie en een theekoepel verdwenen. Van de ijskelder is het fundament nog over. In 1975 is de buitenplaats verkocht aan de gemeente Scherpenzeel; huis en koetshuis werden geschikt gemaakt voor de functie van gemeentehuis en politiebureau.

Het complex wordt begrensd door de achterzijde van de terreinen aan de Dorpsstraat aan de noordkant, de Burgemeester Royaardslaan aan de westzijde, het Doornboomspark aan de oostzijde en de Boslaan aan de zuidzijde. Rond het complex loopt een eenvoudig spijlenhek.

Waardering van het complex

De HISTORISCHE BUITENPLAATS SCHERPENZEEL is van algemeen cultuurhistorisch, architectonisch en tuinhistorisch belang:

- wegens de ouderdom;

- wegens de architectuurhistorische waarde van het huis en het koetshuis als ontwerp van S.A. van Lunteren;

- wegens de tuinhistorische waarde van het park als ontwerp van S.A. van Lunteren;

- wegens de stedenbouwkundige waarde in het centrum van Scherpenzeel;

- wegens de ensemblewaarde van de onderdelen.

Eigenschappen

Functies
Functie	Hoofdcategorie	Subcategorie	Functietype	Is hoofdfunctie
Historische aanleg	Kastelen, landhuizen en parken	Tuin, park en plantsoen	oorspronkelijke functie	Ja

Adressen
Straat	Getal	Achtervoegsel	Postcode	Plaats	Locatie	Situatie	Is hoofdadres
Burgemeester Royaardslaan	1	–	3925 GG	Scherpenzeel	–	BY	Ja

Types
Hoofdcategorie	Subcategorie	Beschrijving	Notitie
Kastelen, landhuizen en parken	Tuin, park en plantsoen	–	Landschapspark

Percelen
Kadastraal perceel	Kadastrale sectie	Kadastraal object	Appartement	Kadastrale gemeente
–	D	3696	–	Scherpenzeel
–	D	2564	–	Scherpenzeel
–	E	3300	–	Scherpenzeel
–	E	2136	–	Scherpenzeel
–	E	2398	–	Scherpenzeel
–	E	3859	–	Scherpenzeel
–	E	2823	–	Scherpenzeel
–	E	3922	–	Scherpenzeel
–	E	3924	–	Scherpenzeel
–	E	3923	–	Scherpenzeel

Bouwperioden
Start	Eind	Notitie	Beschrijving
1859	1859	–	vervaardiging