Inleiding

Complex van gebouwen, oorspronkelijk behorend tot de Coöperatieve Stoomzuivelfabriek Trynwâlden, ooit één van de grootste zuivelfabrieken van Fries-land. Het oudste deel van de fabriek omvat een WOONHUIS t.b.v. de directeur met BEDRIJFSGEDEELTE, een WATERTOREN uit 1896 en een blokje ARBEIDERSWONIN-GEN dat omstreeks 1900 is gebouwd. In 1921 is de fabriek uitgebreid met vier nieuwe gebouwen: het KANTOOR annex LABORATORIUM, de MACHINEKAMER met KETELHUIS, het KAASPAKHUIS en het WASLOKAAL. De architect H. Nieuwland uit Leeuwarden maakte hiervoor de ontwerpen.

De gebouwen staan alle met de voorgevel naar de weg. De directeurswoning is in eclecticistische stijl gebouwd en het daarachter gelegen fabrieksgedeelte is van een eenvoudige baksteenarchitectuur. De achtergevel heeft dezelfde detaillering als de gevels van de gebouwen uit 1921 met gemetseld trasraam, lisenen en fries. Het blokje arbeiderswoningen staat met de lange zijde langs de weg. Het sterk gewijzigde kaaspakhuis en de uitbreidingen van na 1945 vallen buiten de bescherming van Rijkswege.

Het complex ligt buiten het dorp Gytsjerk op een driehoekig terrein dat aan de oostzijde wordt begrensd door de Rinia van Nautaweg en aan de westzijde door een uitloper van het riviertje de Riid. Het complex markeert de entree tot het dorp vanaf de Trynwâldsterdyk, de doorgaande weg naar Dokkum.

Waardering

Trynwâlden is de meest gave, meest complete en grootste, nog resterende voormalige zuivelfabriek in de gemeente Tytsjerksteradiel. Het complex is van algemeen cultuur- en architectuurhistorisch belang vanwege:

- de aardige vormgeving van de gebouwen;

- de oorspronkelijke functie;

- de historisch-ruimtelijke relatie met de dorpse- en landschappelijke omgeving;

- de grote mate van belang voor het aanzien van het dorp.