Achterstraat 7, Zoelen
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Omschrijving onderdeel 2: HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG.
Binnen de formele 17de-eeuwse structuur van de aanleg, bepaald door een grachten- en lanenstelsel, is vanaf het einde van de l8de eeuw in verschillende fasen een aanleg in landschapsstijl gerealiseerd. Een tekening uit 1805 toont een formele aanleg waarvan het lanenstelsel, de omgrenzing en de ruimtelijke indeling (verkaveling) van het goed thans nog aanwezig zijn, evenals de eerste aanzet tot de aanleg in landschapsstijl met een thans nog bewaard slingerend verbindingslaantje aan de oostzijde tussen Soelen en Aldenhaag. In deze tijd stond er een hermitage op de zogenoemde Essenheuvel bij Aldenhaag, die in 1845 vervangen is door een grafmonument (zie onderdeelnummer 10). Rondom de Essenheuvel is een beplanting met kastanjes, treurwilgen en acacia's. De kern van de aanleg wordt gevormd door de omgrachte voorburcht en het op een eilandje met steil talud gelegen, omgrachte huis, waarvandaan twee zichtassen lopen. In westwaartse richting een in aanleg 17de-eeuwse zichtlaan (Beemdse laan) met dubbele laanbeplanting, die recent is hersteld, en in zuidwaartse richting een zicht uit de landschapsperiode over een grillig gevormde weide met boomgroepen en coulissenwerking naar de brug en kerktoren van Zoelen. In de weide ligt een kleine waterpartij. De oorspronkelijk rechte oprijlaan die ten westen van dit weiland loopt, dateert uit de geometrische aanleg en kreeg in de l9de eeuw zijn licht gebogen tracé. Enkele eiken in het weiland, die als boomgroep in de landschappelijke aanleg opgenomen zijn, verwijzen naar het oude verloop van de laan. Ten noordwesten van het huis ligt het terrein van het oorspronkelijke sterrenbos, dat in 1828 is gekapt. Aan weerszijden van het bos staat een groep fors uitgegroeide bomen (eik en beuk). Vanaf het voormalige sterrenbos loopt de rondwandeling om een veelhoekig weiland de Beemd, waarin een 'fazantenbosje' met verschillende boomaanplant (1927) is aangelegd. De rondwandeling is gemarkeerd door een regelmatige aanplant van bomen. Langs Aldenhaag loopt een gebogen eikenlaan. Aan de westzijde van de Beemd loopt een rechte laan met vlak daarnaast (oost) een parallellaan, thans niet meer als laan in gebruik. Tezamen vormen zij een dwarsas van de zichtlaan, met westelijk daarvan afwisselend hakhoutbossen met rabatten en boomgaarden Op de voorburcht staat aan weerszijden van de toegangsbrug tot het huis een oude kastanjeboom en westelijk daarvan een rij oude linden.
Waardering
De HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG behorende tot de buitenplaats Soelen is van algemeen cultuurhistorisch en tuinhistorisch belang:
- wegens de ouderdom;
- wegens de gaaf bewaarde van oorspong middeleeuwse verdedigbare kern met omgrachte voorburcht en huis;
- wegens de in hoofdopzet gaaf bewaarde formele structuur waarbinnen een aanleg in landschapsstijl is gerealiseerd;
- wegens de visueel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de buitenplaats.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Omschrijving van het complex.
In structuur en deels in detail gaaf bewaarde buitenplaats met HOOFDGEBOUW (Huis Soelen) (1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), BRUG naar hoofdgebouw (3), VOORBURCHT MET KEERMUREN en TOEGANSBRUG (4), KOETSHUIS met TOREN(5), STEL TUINVAZEN (6), POORTGEBOUW (7), TOEGANGSHEK (8), BOERDERIJ 'ALDENHAAG' (9), GRAFMONUMENT (10), DIENSTWONING (11), TUINMUUR (12), BOERDERIJ (13), TUINMANSWONING (14).
Als groene strook naast de bebouwde kern van Zoelen ligt evenwijdig aan de Achterstraat het historische buitenplaatscomplex Soelen, waarmee in 1298 ridder Arndt van Arkel door de graaf van Gelre werd beleend. In 1385 werd de middeleeuwse burcht met voor- en nederburcht vermeld, waarvan thans een deel van het poortgebouw, een deel van de gebouwen van de voorburcht (beide in vijftiende-eeuwse vorm) en het muurwerk van het hoofdgebouw resteren. Het goed omvatte het versterkte huis Soelen en ten noorden daarvan de hof Zoelen, later Aldenhaag genoemd. Deze huizen werden vanaf 1362 afzonderlijk beleend, doch aan het einde van de zestiende eeuw onder het geslacht Vijgh weer samengevoegd en sindsdien in één bezit gebleven.
In 1574 brandden Soelen en Aldenhaag af, waarna het huis Soelen in 1577, met gebruikmaking van het oude muurwerk, weer werd hersteld en opgebouwd. Aldenhaag is nooit herbouwd, alleen de ruïneheuvel (Essenheuvel) verwijst naar de bouwplaats van het kasteel. In de zeventiende eeuw is het huis vernieuwd, zie jaartal klokje 1643, en in de achttiende eeuw inwendig gemoderniseerd, zoals de Tegenwoordige Staat uit 1741 vermeldt: 'het Heerenhuis te Zoelen is een fraai Gebouw, en voor eenige jaren, van binnen, geheel vernieuwd. In 't Huis zyn fraaye geschilderde Kamers, en rondsom het zelve, schoone Plantaadjen'. In 1775 kocht Aert Johan Verstolk, schepen van de stad Rotterdam, de uitgestrekte buitenplaats met dubbele singels en visrijke grachten en verder 'royale Tuijnen met hunne Terassen, Trekkassen en verdere Broeijerije, sterre-bosschen, Allées van schoone en zwaare opgaande Boomen'. Onder het beheer van Verstolk vonden verschillende bouwactiviteiten plaats en werden binnen de formele aanleg de eerste landschappelijke elementen doorgevoerd, zoals op de 'Situatietekening van de Huisen Zoelen en den Aldenhaag' (1805) te zien is. In een brief uit 1808 werd een inmiddels verdwenen hermitage, thans grafmonument, op de Essenheuvel vermeld; daarnaast kersenboomgaarden en een essenbos. In de loop van de negentiende eeuw werd de gehele aanleg in landschapsstijl veranderd, te beginnen met de kap van het sterrenbos in 1828. Het is mogelijk dat de (tuin)architect J.D. Zocher jr. bij de nieuwe aanleg betrokken was, daar deze in omstreeks 1835 de verbouwing van het koetshuis en de poort in neogotische stijl uitvoerde, en vermoedelijk het grafmonument voor Johan Gijsbert Verstolk vervaardigde. De combinatie van de neogotische bouwstijl en de landschapsstijl was een populair gegeven in de negentiende eeuw. Door vererving kwam het goed in het geslacht Völcker. In 1911 is het huis gerestaureerd en van zijn witte pleisterlaag ontdaan. Tussen 1956-1961 vonden inwendige herstelwerkzaamheden plaats en tussen 1975 en 1977 is het huis door het architectenbureau W.A. Heineman te Velp geschikt gemaakt voor bewoning in appartementen. In 1992 is het landgoed verkocht aan de staat, het beheer van het landgoed valt sindsdien onder Staatsbosbeheer. Op de bij de omschrijving behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding van de onderdelen aangegeven.
Waardering
Het HISTORISCHE BUITENPLAATSCOMPLEX SOELEN is van algemeen cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch belang:
- wegens de ouderdom;
- wegens de visuele en historische relatie tussen de buitenplaats en het dorp Zoelen;
- als onderdeel van de gaaf bewaarde infrastructuur en dorpskern gevormd door kerk, herberg en huis Soelen;
- wegens het in oorsprong middeleeuwse huis met voorburcht;
- wegens de historische tuin- en parkaanleg in landschapsstijl met enkele formele elementen;
- wegens de visuele samenhang tussen de complexonderdelen.
Eigenschappen
| Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
|---|---|---|---|---|
| Historische aanleg | Kastelen, landhuizen en parken | Tuin, park en plantsoen | oorspronkelijke functie | Ja |
| Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Achterstraat | 7 | A 01 | 4011 EN | Zoelen | – | BY | Ja |
| Hoofdcategorie | Subcategorie | Beschrijving | Notitie |
|---|---|---|---|
| Kastelen, landhuizen en parken | Tuin, park en plantsoen | – | – |
| Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
|---|---|---|---|---|
| – | D | 1672 | – | Zoelen |
| – | D | 1557 | – | Zoelen |
| – | D | 1762 | – | Zoelen |
| – | D | 1693 | – | Zoelen |
| – | D | 1673 | – | Zoelen |
| – | D | 1558 | – | Zoelen |
| – | D | 1651 | – | Zoelen |
| – | E | 501 | – | Zoelen |
| – | E | 448 | – | Zoelen |
| – | E | 467 | – | Zoelen |
| – | E | 230 | – | Zoelen |
| – | E | 509 | – | Zoelen |
| – | E | 508 | – | Zoelen |
| – | E | 462 | – | Zoelen |
| – | E | 17 | – | Zoelen |
| – | E | 503 | – | Zoelen |
| – | E | 57 | – | Zoelen |
| – | E | 502 | – | Zoelen |
| – | E | 223 | – | Zoelen |
| – | E | 16 | – | Zoelen |
| – | E | 319 | – | Zoelen |
| – | E | 222 | – | Zoelen |
| – | E | 468 | – | Zoelen |
| – | E | 237 | – | Zoelen |
| – | E | 465 | – | Zoelen |
| – | E | 337 | – | Zoelen |
| – | E | 58 | – | Zoelen |
| – | E | 235 | – | Zoelen |
| – | E | 229 | – | Zoelen |
| – | E | 339 | – | Zoelen |
| – | E | 463 | – | Zoelen |
| – | E | 228 | – | Zoelen |
| – | E | 44 | – | Zoelen |
| – | E | 159 | – | Zoelen |
| – | E | 338 | – | Zoelen |
| – | E | 466 | – | Zoelen |
| – | E | 464 | – | Zoelen |
| – | E | 43 | – | Zoelen |
| Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
|---|---|---|---|
| 1700 | 1800 | – | vervaardiging |