Inleiding complex

Het fort bij Abcoude maakt onderdeel uit van de Stelling van Amsterdam, de kringstelling van permanente verdedigingsbouw rond de hoofdstad, die tevens gold als Nationaal Reduit en werd aangelegd tussen 1880 en 1914 door het departement van Oorlog. Het fort werd tussen 1883 en 1885 aangelegd, en is het eerste verdedigingswerk dat voor de kringstelling is aangelegd. Het vertoont enige overeenkomst met de forten uit het gebastionneerde stelsel, zoals deze onder andere bij de Nieuwe Hollandse Waterlinie werden toegepast. Het fort bestond uit omgrachte aardwerken, waarin een aantal bomvrije ruimten waren aangebracht. Ook werd een genieloods en een fortwachterswoning gebouwd. Het grondplan van het fort was afgestemd op een kringstelling met een gesloten hoofdverdedigingslijn. Aan de frontzijde bevinden zich zware wallen waarop positiegeschut kon worden gezet. Het flankerend geschut reikte tot de naburige forten. Opmerkelijk is daarbij een infanterie-opstelling op het hoofdkazernegebouw voor geweervuur op grotere afstand. Volstaan kon worden met een zwakkere keelverdediging.

Door de tussentijdse ontwikkeling van de brisantgranaat bleek de verdediging van het fort onvoldoende. Aanvankelijk was het plan om meer van dergelijke forten te bouwen. Fort Abcoude bleef echter het enige prototype. Omstreeks 1900 schakelde men over op het verder in de gehele stelling toegepaste type.

Naar militaire bevelstructuur behoorde het fort bij Abcoude tot de sector Ouderkerk, groep Abcoude, vak Abcoude. De bezetting kon bestaan uit 353 man. Het fort diende ter afsluiting en verdediging van de naar Amsterdam voerende accessen en ter verdediging van de inundatiewerken. In 1959 is het fort bij Koninklijk Besluit buiten gebruik gesteld. Ten zuidwesten van het fort lag een hevelinrichting, die diende voor het aanbrengen van water uit Amstellands boezem in de polder het Hoogland en de polder het Groenland. Ten zuiden van het fort ligt in de Kromme Angstel een damsluis. Deze sluis diende het water te keren, dat eventueel door de aanvaller werd aangevoerd door het Merwedekanaal en de Angstel. Op die manier had de boezem van Amstelland en daarmee ook het terrein binnen de stelling overvoerd kunnen worden.

Omschrijving

Het FORT bij ABCOUDE ligt ten zuiden van de kern van Abcoude tussen de westelijk gelegen Angstel aan de westzijde en de spoorlijn Amsterdam-Utrecht aan de oostzijde. Het fort ligt binnen de Stelling van Amsterdam tussen het fort aan de Winkel aan de zuidwestzijde en de batterijen aan het Gein en het fort bij Nigtevecht aan de oostzijde. Het bestaat uit de volgende complex onderdelen:

1. Aardwerk met gracht en buitenfort

2. Kazerne A

3. Remise B

4. Remise C

5. Remise D

6. Remise E

7. Remise F

8. Munitiedepot X

9. Wachterswoning

De houten genieloods is verbouwd en valt buiten de bescherming, evenals de vernieuwde toegangsbrug.

Waardering complex

Het complex is van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische waarde als eerste onderdeel van de Stelling van Amsterdam, alsmede vanwege de architectuurhistorische waarde als vroeg en gaaf bewaard voorbeeld van een uniek prototype fort met bomvrije gebouwen binnen de Stelling. Tevens vanwege de ensemblewaarde binnen de voormalige Verboden Kring en met de houten behuizing op de Lange Coupure no. 1, in relatie tot de in de Kromme Angstel gelegen damsluis en als onderdeel van de Stelling van Amsterdam.