Dorpsstraat 41, Zieuwent
Omschrijving
De PASTORIE met KOETSHUIS annex CATECHISATIEGEBOUW is gebouwd op een samengestelde plattegrond en heeft twee bouwlagen onder een samengesteld afgeplat schilddak gedekt met leien in maasdekking. De nokeinden van het linker deel van de kap worden, evenals de dakkapellen, bekroond door pirons. In het voorschild bevinden zich twee dakkapellen. Zowel in het achterschild als het rechter zijschild bevindt zich telkens één dakkapel.
Het pand is opgetrokken in baksteen, gemetseld in kruisverband. Daarnaast zijn diverse soorten profielsteen toegepast bij het samenstellen van architraaf- en waterlijsten alsmede friezen. In de voorgevel is bovendien zwarte-grijze baksteen toegepast voor ruitvormige decoraties. Het pand heeft een omlopende licht uitgemetselde door profielsteen afgesloten plint. Ter hoogte van de bakstenen lekdorpels van de vensters bevindt zich zowel op de begane grond als de verdieping een omlopende waterlijst die samengesteld is uit profielsteen. De gevels worden afgesloten door een architraaflijst, uitkragend fries (beiden uit profielsteen samengesteld) en een met leisteen beklede daklijst. De gevels worden verder verlevendigd door smeedijzeren muurankers die per verdieping verschillen.
De asymmetrisch ingedeelde drie traveeën brede VOORGEVEL heeft in de middelste travee de ingang. De entree heeft een hardstenen stoep met drie treden. De door een blinde segmentboog afgesloten iets verdiept gelegen ingang is voorzien van een fraaie dubbele deur met in iedere deur vier briefpanelen en twee ruiten waarvoor smeedijzeren raamhekjes geplaatst zijn. Het vierdelig bovenlicht is van glas-in-lood voorzien. De verdieping bezit een enkelruits schuifraam met een van glas-in-lood voorzien bovenlicht. De linker travee risaleert en heeft zowel op de begane grond als op de verdieping een door een blinde segmentboog afgesloten venster dat voorzien is van twee gekoppelde enkelruits schuiframen met van glas-in-lood voorziene bovenlichten. Aan weerszijden bevindt zich ruitvormig siermetselwerk dat uitgevoerd is in zwart-grijze baksteen. De rechter travee bezit zowel op de begane grond als op de verdieping een door een blinde segmentboog afgesloten venster dat voorzien is van een enkelruits schuifraam met een tweedelig van glas-in-lood voorzien bovenlicht.
De LINKER ZIJGEVEL is asymmetrisch ingedeeld en vijf traveeën breed. De linker travee die slechts één bouwlaag heeft, bezit een door een blinde segmentboog afgesloten venster dat voorzien is van twee gekoppelde enkelruits schuiframen met van glas-in-lood voorziene bovenlichten. De tweede en de vierde travee bezitten zowel op de begane grond als op de verdieping een door een blinde segmentboog afgesloten venster dat voorzien is van een enkelruits schuifraam met een tweedelig van glas-in-lood voorzien bovenlicht. De tweede travee bezit tevens een kelderlicht. De door een trapgevel afgesloten derde travee, waarachter het trappenhuis gelegen is, is rijker behandeld en risaleert licht. Op de begane grond bevindt zich een ingang die bestaat uit een door een segmentboog afgesloten nis waarin een vernieuwde deur gelegen is. Het bovenliggende geveldeel wordt gekenmerkt door een door een spitsboog afgesloten spaarveld waarin zich tussen de begane grond en de verdieping twee gekoppelde door segmentboogjes afgesloten vensters met glas-in-lood bevinden. Hierboven bevinden zich twee gekoppelde spitsboogvensters die eveneens van glas-in-lood voorzien zijn en een occulus met glas-in-lood. De afsluitende trapgevel heeft uitkragende schouders en heeft in de top een pinakel. De vijfde, rechter travee heeft op de begane grond een door een blinde segmentboog afgesloten muuropening die voorzien is van dubbele tuindeuren met een driedelig, van glas-in-lood voorzien bovenlicht. Oorspronkelijk bevond zich hier een veranda. De verdieping bezit een door een blinde segmentboog afgesloten venster dat voorzien is van een enkelruits schuifraam met een tweedelig van glas-in-lood voorzien bovenlicht.
De asymmetrisch ingedeelde ACHTERGEVEL heeft op de begane grond van het uitgebouwde linker geveldeel een erker met een bovenliggend balkon. De erker is mogelijk eerst in de jaren twintig tot stand gekomen op de plaats van een veranda. De erker bezit dubbele schuifdeuren uit de bouwtijd van de pastorie alsmede enkelruits ramen en bovenlichten aan de voorzijde. De korte zijden zijn in baksteen opgetrokken. Rechts van de erker heeft de gevel een deur met een 4-ruits bovenlicht. Tegen de linker zijgevel bevindt zich een latere aanbouw die een verbinding vormt tussen de kerk en de pastorie. De verdieping bezit links dubbele balkondeuren met een tweedelig bovenlicht en rechts een niet-oorspronkelijke deur alsmede een klein rechthoekig venster. Boven in de gevel bevindt zich een blind segmentboogje die het restant vormt van een venster dat zich hier oorspronkelijk bevond. Het éénlaags geveldeel rechts waarop het koetshuis aansluit bezit een smal enkelruits raampje.
De RECHTER ZIJGEVEL is drie traveeën breed en nagenoeg symmetrisch ingedeeld. Zowel op de begane grond als de verdieping bevinden zich drie door blinde segmentboogjes afgesloten vensters die ieder voorzien zijn van een enkelruits schuifraam met een tweedelig van glas-in-lood voorzien bovenlicht.
Het pand bezit een waardevol, nog grotendeels bewaard gebleven INTERIEUR. Een opvallend onderdeel, naast de met marmer belegde vloer van de gang, de paneeldeuren, het trappenhuis en de diverse marmeren schoorsteenmantels vormen de stucornamenten van de plafonds. Deze rijk gedecoreerde ornamenten zijn in de trant van de Neo-Gotiek uitgevoerd en zijn mogelijk vervaardigd naar ontwerp van Boerbooms. Het betreft hier steeds hetzelfde ornament dat naar gelang het belang van de kamer groter of kleiner, rijker of eenvoudiger uitgevoerd is.
Het KOETSHUIS is in hoofdvorm afgeleid van de T-boerderij en is gebouwd op een T-vormige plattegrond en bestaat uit een dwarsgeplaatst éénlaags voorhuis onder een schilddak met een smaller achterhuis onder een schilddak met de nok haaks op het voorhuis. Het dak is belegd met gesmoorde Oud-Hollandse pannen. In het voorschild bevinden zich twee kleine dakkapellen als op de pastorie. Het pand is opgetrokken in baksteen, gemetseld in kruisverband. De gevels van het voorhuis worden afgesloten door een uitkragend gemetseld fries en een eenvoudige geprofileerde kroonlijst.
Het linker deel van het gebouw was ingericht ten behoeve van het catechismusonderricht, het middendeel met het achterhuis was ingericht als koetshuis terwijl het rechter deel de functie van (bij)keuken had. De vier traveeën brede VOORGEVEL is asymmetrisch ingedeeld. De twee linker traveeën bezitten beide een door een blind segmentboogje afgesloten venster dat voorzien is van een T-schuifraam met tweedelig bovenlicht. De derde travee heeft door een segmentboog afgesloten dubbele schuurdeuren. De vierde travee bezit een breed venster dat voorzien is van twee gekoppelde door segmentboogjes afgesloten T-schuiframen met enkelruits bovenlichten. De LINKER ZIJGEVEL van het voorhuis bezit een door een blind segmentboogje afgesloten deur met een enkelruits bovenlicht. De gevel van het achterhuis bezit in het midden een opgeklampte deur en rechts een klein vierkant enkelruits raampje. De ACHTERGEVEL van het voorhuis heeft links een door een blind segmentboogje afgesloten opgeklampte deur. De achtergevel van het achterhuis heeft in het midden een rechtgesloten opgeklampte deur. Rechts bevindt zich een halfrond 3-ruits gietijzeren stalraampje. Eenzelfde, links in de gevel gelegen, venster is dichtgemetseld. De RECHTER ZIJGEVEL van het voorhuis bezit een door een blind segmentboogje afgesloten venster dat voorzien is van een T-schuifraam met een gedeeld bovenlicht. De gevel van het achterhuis heeft in het midden een door een rollaag afgesloten kelderlicht. Het interieur bezit nog verschillende oorspronkelijke interieurelementen waaronder een (bij)keuken van de pastorie die voorzien is van een terrazzovloer en een grote schouw.
Waardering
PASTORIE met zowel kenmerken van de Neo-Renaissance als de Neo-Gotiek uit jaren 1898-1899 naar een ontwerp uit 1897 van de Arnhemse architect J.W. BOERBOOMS met een in de kern waarschijnlijk ouder KOETSHUIS.
Architectuurhistorische waarden:
- De pastorie is van belang als karakteristiek voorbeeld van de laat negentiende eeuwse Neo-Renaissance stijl waarin tevens invloeden van de Neo-Gotiek herkenbaar zijn. De ingetogen toepassing van deze twee stijlen is typerend voor veel katholieke pastorieën in het laatste kwart van de 19de eeuw. Het naastgelegen koetshuis is volgens de plaatselijke tradities gebouwd in een op de T-boerderij geïnspireerde vorm. De pastorie wordt gekenmerkt door hoogwaardige esthetische kwaliteiten die onder meer tot uitdrukking komen in de gave verhoudingen, de zorgvuldige en bijzondere detaillering, het materiaalgebruik en de ornamentiek. De pastorie bezit nog veel oorspronkelijke interieurelementen waarvan de stucornamenten met engelen opvallen die mogelijk eveneens naar ontwerp van Boerbooms vervaardigd zijn. De pastorie is tevens belang voor het oeuvre van de architect J.W. Boerbooms. De St. Werenfriduskerk c.a. vormt het chef d'oeuvre van deze architect.
Stedenbouwkundige waarden:
- De pastorie en het koetshuis zijn van belang als functioneel onderdeel van het R.K. kerkcomplex St. Werenfridus en tevens van bijzondere betekenis voor het aanzien van de historisch gegroeide dorpskern van Zieuwent door de situering op de hoek van de Dorpsstraat en de Harreveldseweg.
Cultuurhistorische waarden:
- De pastorie geeft een goed beeld van de huisvesting en de maatschappelijke positie van de geestelijkheid, in het bijzonder die van pastoor en kapelaans, in de late negentiende eeuw.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Inleiding
Aan de zuidzijde van de Dorpsstraat, op de hoek met de Harreveldseweg, gelegen neo-gothisch KERKCOMPLEX uit de jaren 1898-1899 naar een ontwerp uit 1897 van de architect J.W. BOERBOOMS (Arnhem 1849 - Scheveningen 1899) bestaande uit:
1. R.K. ST.WERENFRIDUSKERK
2. PASTORIE MET KOETSHUIS ANNEX CATECHESATIEGEBOUW
3. PARK
Op de aan de oostzijde van de Dorpsstraat gesitueerde voormalige begraafplaats met een priestergraf is de monumentenbescherming van rijkswege niet van toepassing.
Het bestek van de kerk en de pastorie dateert van 20 november 1897. De aanbesteding vond een maand later plaats op dinsdag 21 december in het Koffiehuis van A. Toubes in Zieuwent. Volgens dit bestek moesten de gebouwen op 15 november 1898 onder dak, glas- en waterdicht zijn en op 1 juli 1899 voltooid zijn. Het werk werd toegewezen aan de aannemer J. Rodenrijs uit Den Haag voor een bedrag van f 130.000. Het initiatief tot de bouw werd grotendeels genomen door de toenmalige pastoor Sanderink die bij zijn aantreden in 1894 geconfronteerd werd met een uit 1837-1838 daterende Waterstaatskerk die inmiddels te klein geworden was. De eerste steen werd door Sanderink gelegd op 30 juni 1898. De kerk werd op 12 oktober 1899 officieel in gebruik genomen. De St.Werenfridus, ook wel bekend als de kathedraal van de Achterhoek', wordt beschouwd als het magnum opus van J.W. Boerbooms. Boerbooms was een leerling van P.J.H. Cuypers, doch werd in zijn werk meer beïnvloed door A.Tepe en het Bernulphusgilde en de Nederrijnse gotiek. Andere belangrijke bouwwerken van zijn hand zijn het Elisabethsgasthuis (1893) te Arnhem en de O.L.V. Visitatiekerk te Velp (1884-1885).
Het aan de pastorie aangebouwde, aan de Harreveldseweg gelegen doch met de voorgevel op de Dorpsstraat georiënteerde, boerderij-achtige koetshuis had oorspronkelijk tevens de functie van catechesatiegebouw en bijkeuken. Het koetshuis heeft een oudere kern. Achter de pastorie en de kerk bevindt zich een klein in landschapsstijl aangelegd park met slingerpaden en vijvers. Het park is toegankelijk vanaf de Harreveldseweg.
De pastorie vormt met het koetshuis, park, kerk en de tegenoverliggende voormalige begraafplaats met priestergraf een karakteristiek ensemble dat het oorspronkelijke dorpsbeeld in hoge mate weerspiegeld. Tot dit religieuze ensemble behoorde oorspronkelijk ook nog een inmiddels afgebroken zusterhuis. De streek in en rond de gemeenten Lichtenvoorde en Groenlo vormt een katholieke enclave in dit deel van Nederland.
Waardering
Neo-gotisch KERKCOMPLEX tot stand gekomen in de jaren 1898-1899 naar een ontwerp uit 1897 van de Arnhemse architect J.W. BOERBOOMS en bestaande uit de R.K. St.WERENFRIDUSKERK, een PASTORIE met aangebouwd KOETSHUIS annex CATECHESATIEGEBOUW en een achterliggend PARK.
Architectuurhistorische waarden:
- Het gaaf bewaarde complex is van belang vanwege de kerk die een karakteristiek voorbeeld van in neo-gotische stijl gebouwde R.K. kerk waarin duidelijk de opvattingen van de tegenhanger van P.J.H. Cuypers de architect A. Tepe en het Bernulphusgilde, die zich in hun werk voornamelijk door de late Nederrijnse gotiek lieten inspireren. In de pastorie is tevens sprake van neo-renaissance elementen. Het complex wordt gekenmerkt door hoogwaardige esthetische kwaliteiten die ondermeer tot uitdrukking komen in de gave verhoudingen, de zorgvuldige en bijzondere detaillering, het materiaalgebruik en de ornamentiek. Zowel de kerk als de pastorie bezitten nog veel oorspronkelijke interieurelementen waarvan met name de bewaard gebleven polychromie van het kerkinterieur opvalt. Het complex is tevens belang voor het oeuvre van de architect J.W. Boerbooms. De St. Werenfriduskerk wordt algemeen beschouwd als chef d'oeuvre van deze architect. Het park vorm een goed voorbeeld van een landschappelijke aanleg uit de jaren rond 1900.
Stedebouwkundige waarden:
- Het complex is van bijzondere betekenis voor het aanzien van de historisch gegroeide dorpskern van Zieuwent en het omringende buitengebied. Het complex vormt letterlijk en figuurlijk het centrum van het dorp.
Cultuurhistorische waarden:
- Het complex vormt een bijzondere uitdrukking van een geestelijk ontwikkeling. Het complex symboliseert op bijna overduidelijke wijze de emancipatie van de katholieken in de Achterhoek in de late negentiende eeuw. De streek in en rond de gemeenten Lichtenvoorde en Groenlo vormt een katholieke enclave in de dit deel van Nederland
Eigenschappen
Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
---|---|---|---|---|
Catechisatielokaal | Religieuze gebouwen | Kerk en kerkonderdeel | oorspronkelijke functie | – |
Koetshuis (G) | Handelsgebouwen, opslag- en transportgebouwen | Opslag | oorspronkelijke functie | – |
Pastorie(F) | Religieuze gebouwen | Kerkelijke dienstwoning | oorspronkelijke functie | Ja |
Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Dorpsstraat | 41 | – | 7136 LG | Zieuwent | – | – | Ja |
Harreveldseweg | 39 | – | 7136 LW | Zieuwent | – | – | – |
Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
---|---|---|---|---|
– | L | 1479 | – | Lichtenvoorde |
– | L | 1480 | – | Lichtenvoorde |
Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
---|---|---|---|
1898 | 1899 | – | vervaardiging |