Inleiding

PARK van het type stadspark, genaamd 'Houtmansplantsoen', is vanaf het tweede kwart van de 19de eeuw in Landschapsstijl aangelegd, als onderdeel van een, slechts ten dele uitgevoerde smalle, stadswandeling op de voormalige stadswallen langs de singels. De aanleg werd mogelijk, nadat in 1829 de stadsmuren voor afbraak waren verkocht. Het park strekte zich uit vanaf het voormalige bastion De Punt in een smalle strook in noordelijke richting tot de Lange Tiendweg. In 1855 werd een kleine strook grond afgestaan aan het Hoogheemraadschap van Rijnland in verband met de bouw van een boezemgemaal (ca. 1938 buiten werking; gesloopt) in de Fluwelen Singel. Een uitbreiding van het park aan de zuidzijde vond plaats, toen burgemeester mr. A.A. van Bergen IJzendoorn na zijn overlijden in 1895 zijn woonhuis met tuin aan het Houtmansplantsoen aan de gemeente legateerde. De ontwerper van de eerste aanleg van het park is (vooralsnog) niet bekend. De laat-19de-eeuwse inrichting van het park heeft vermoedelijk plaastsgevonden onder leiding van de stadsarchitect L. Burgersdijk.

De in het park gelegen MUZIEKTENT, het HEKWERK rond kroningslinde, het MONUMENT (1) voor burgemeester A.A. Van Bergen IJzendoorn en het MONUMENT (2) voor de gebroeders De Houtman maken deel uit van het complex en vallen binnen de bescherming van rijkswege. De omgrenzing van het park staat op de bij deze registeromschrijving behorende kaart aangegeven en wordt in de omschrijving van dit onderdeel van het complex nader gespecificeerd.

Omschrijving

Het binnen de singels van het beschermde stadsgezicht Houtmansplantsoen ligt in het zuidoosten van de stad en wordt aan de oostzijde begrensd door de Fluwelensingel, aan de zuidzijde door de Nieuwe Veerstal en de Punt met de van rijkswege reeds beschermde hoger gelegen stellingmolen, genaamd 't Slot' (Punt 17; monnr. 16919). Het park volgt hier het beloop van de bebouwing van de Punt, waar zich ondermeer restanten van het veertiende eeuwse kasteel 'Ter Goude' bevinden. Aan parkzijde zijn tegen de noordgevel van het complex van de voormalige Volmolen (Punt 11, 13, 15) bovengronds enige fundamenten zichtbaar. Aan de westzijde wordt het park begrensd door de sloot langs de achtererven van de bebouwing aan de Oosthaven en door een sloot langs de Vijverstraat. Een smalle uitloper van het park gaat in noordelijke richting en loopt door langs de achtererven van de Tuinstraat, De Baan en de Geuzenstraat en eindigt aan de noordzijde bij de Lange Tiendweg.

Waardering

Het park is van algemeen belang wegens architectuur- en cultuurhistorische waarde als representatief voorbeeld van een typisch 19de-eeuws stadspark dat zich ter plaatse van de voormalige stadswallen langs de singels heeft ontwikkeld.

Het park is van algemeen belang vanwege de tuinhistorische waarde door de herkenbare aanleg in Landschapstijl met bijbehorende karakteristieke beplanting, die typisch is voor de 19de eeuw.

Het oorspronkelijke karakter van het park is in hoofdvorm goed bewaard gebleven. Er bevinden zich diverse monumentale bomen, die uit de 19de eeuw stammen. De verschillende bouwkundige onderdelen zijn gaaf in hoofdvorm, materiaalgebruik en detaillering.

Er is duidelijk sprake van ensemblewaarde vanwege de ruimtelijk relatie van de diverse bouwkundige onderdelen met het park, die specifiek passen bij de inrichting van het park.

Het park is stedenbouwkundig belang door de beeldbepalende en kenmerkende situering langs de singel, aan de zuidzijde van de stad, die grenst aan de Hollandsche IJssel.