Inleiding

PAKHUIS, evenwijdig gelegen aan de oostelijke kade van de Grote Koppel, is aan de noordzijde van Amersfoort gesitueerd aan de rivier de Eem en herinnert aan de haven- en handelsfunctie van de Grote en Kleine Koppel. Het pand werd in 1904 in opdracht van Firma J. Van Vollenhoven door H. Kroes ontworpen en huisvestte de 'Afdeeling Koloniale Waren', zoals blijkt uit de bouwtekening, waarop deze tekst op een in Jugendstil vormgegeven tegeltableau bovenin de middenrisaliet staat vermeld. Het pakhuis is ontworpen in een stijl van het vroeg-twintigste-eeuwse rationalisme. De voorgevel, bouwmassa en de inwendige constructie van het pakhuis zijn door de wijzigingen van ondergeschikt belang.

Het pand wordt geflankeerd door laat-achttiende-eeuwse bebouwing.

Omschrijving

Het pakhuis, gelegen op een trapeziumvormige plattegrond, heeft drie bouwlagen en een zeer flauw hellend lessenaarsdak. De dragende constructie bestaat uit hoofdzakelijk een staalskelet van H-balken. Midden aan de voorzijde bevindt zich een kantoor. In de voorgevel is een grote hoeveelheid vensters aangebracht.

De vrijwel symmetrische en rechthoekige voorgevel (zuidwestzijde) wordt aan weerszijden begrensd door bakstenen lisenen, waarop voorheen gestileerde natuurstenen bekroningen stonden. De drie bouwlagen van de voorgevel worden door een iets hoger opgaande, maar smallere middenrisaliet in drieën gedeeld. Op de hoeken van de middenrisaliet bevonden zich eveneens gestileerde natuurstenen bekroningen. Het linker deel kan in drie traveeën worden gedeeld, waarbij de middentravee ongeveer de helft van de gehele breedte beslaat. In deze middentravee zijn de houten pakhuisdeuren ondergebracht, die per bouwlaag geflankeerd worden door vensters. In de eerste bouwlaag overspant een grote segmentboog de brede en hoge pakhuisdeuren en de vensters. Deze boog wordt door twee muurdammen ondersteund, met op de ontmoetingspunten tussen muurdam en boog natuurstenen blokken. In de tweede en derde bouwlaag overspant een kleinere segmentboog alleen de hier smallere en minder hoge pakhuisdeuren. Waar de deuren in de tweede bouwlaag tot aan de boog doorlopen, bevinden zich in de derde bouwlaag rechthoekige deuren, waarboven een ijzeren H-balk, met bakstenen boogveld. Een tweede ijzeren H-balk, haaks op en in het midden gelegen op de eerst genoemde H-balk doet dienst als kraan. De gevel wordt bekroond door een geprofileerde lijst, van baksteen met een natuurstenen top.

De travee rechts is vrijwel gelijk aan de linkertravee. In plaats van de pakhuisdeuren op de eerste bouwlaag bevinden zich hier twee huisdeuren, met daartussen een vierkant éénlichts venster met bovenlicht met roedenverdeling. In de deuren een venster met roedenverdeling en bovenlichten eveneens met roedenverdeling.

In de middenrisaliet bevinden zich enkel vensters. In de eerste bouwlaag een tweelichtsvenster, met bovenlicht met roedenverdeling, geflankeerd door éénlichts vensters met kruisvormige roedenverdeling, overspannen voor één segmentboog, die door twee muurdammen wordt ondersteund. Eenzelfde opbouw van de vensters bevindt zich in de tweede bouwlaag, waarbij de boog meer gedrukt is en de roedenverdelingen in de bovenlichten eenvoudiger is. In de derde bouwlaag bevindt zich dezelfde opbouw, maar zonder boog: de vensters worden overspannen een natuurstenen latei. Boven de vensters tweedelige bovenlichten. In de middenrisaliet bevindt zich boven de natuurstenen latei een breed, grijs, door een gedrukte bakstenen segmentboog bekroond veld, waarop nog vaag "d'Eersteling" staat. De middenrisaliet wordt gekroond door een lijst van oranje-kleurige baksteen en een natuurstenen top. Smeedijzeren muurankers, met Jugendstil-detaillering.

Waardering

Het pakhuis is van algemeen belang als gaaf en typerend voorbeeld van een in rationalistische bouwstijl uitgevoerd pakhuis, dat in het oeuvre van architect H. Kroes een belangrijke plaats inneemt. Het pand is tevens van ensemblewaarde in relatie tot de omringende (pak)huizen aan de Grote en Kleine Koppel.