Helma, Dieren

Inleiding

Schilderachtige uit 1896-1897 daterende VILLA genaamd HELMA, gebouwd in een rijke Neo-Renaissancestijl. Het pand heeft een voortuin, waarin zich een monumentale eik bevindt, en een achtertuin. De voortuin werd oorspronkelijk van de weg gescheiden door een nu niet meer aanwezig ijzeren hekwerk. Recentelijk is een modern smeedijzeren hekwerk als erfafscheiding geplaatst.

Omschrijving

Het pand is gebouwd op een nagenoeg rechthoekige plattegrond en bestaat uit respectievelijk één en twee bouwlagen. De villa heeft een souterrain, een belétage en een verdieping onder een samengesteld dak. Het evenwijdig aan de straat gelegen deel van twee bouwlagen heeft een met de nok evenwijdig aan de straat gelegen schilddak met boven de uitgebouwde rechtertravee een ingestoken tentdak. Het één bouwlaag hoge deel aan de achterzijde heeft een haaks op het schilddak staand zadeldak gedekt met gesmoorde Tuiles du Nord. In het voorschild bevind zich een schoorsteen versierd met een witgepleisterde band. De gevels worden voor wat betreft het twee bouwlagen hoge deel afgesloten door een hoofdgestel bestaande uit een aan een architraaf referende steens rollaag in rode verblendsteen; een gepleisterd fries en een geprofileerde kroonlijst waarin de goot. Het pand bezit een omlopende gepleisterde plint. De vensters zijn merendeels voorzien van gepleisterde aanzet- en sluitstenen in de in rode verblendsteen uitgevoerde strekken en bogen. De gevel wordt verder verlevendigd door horizontaal over de gevel lopende witgepleisterde banden (speklagen). De ingang bevindt zich in de rechter zijgevel.

De asymmetrisch ingedeelde VOORGEVEL heeft links een twee traveeën geveldeel en rechts driezijdige erker over twee bouwlagen. De linkertravee heeft een op een hoge bakstenen borstwering, vermoedelijk enige jaren na de bouw aan gebrachte houten serre (linkerzijde in baksteen uitgevoerd) op een rechthoekige plattegrond. De serre vervangt vermoedelijk een houten open veranda. De serre heeft gesneden stijlen, eenvoudige glas-in-lood bovenlichten en wordt afgesloten door een geprofileerde overstekende kroonlijst. De verdieping bezit twee door hanekammen afgesloten vensters en zijn voor zien van enkelruits schuiframen. De hoeken van de erker worden geaccentueerd door gepleisterde verticale banden. Het souterrain heeft rechts een door een blind segmentboogje afgesloten venster waarin dubbel openslaande ramen waarvoor diefijzers. De begane grond bezit twee door blinde rondbogen afgesloten vensters met in de boogvelden een in een rasterpatroon aangebracht tweekleurig metselmozaïek. Ieder venster is voorzien van een enkelruits schuifraam. De verdieping bezit drie door hanekammen afgesloten vensters met T-schuiframen.

De LINKER ZIJGEVEL is asymmetrisch ingedeeld en bestaat uit een twee bouwlagen hoog deel rechts en een één bouwlaag hoog deel links. Het souterrain bezit van links naar rechts: een door een getoogde strek afgesloten breed venster waarin een niet oorspronkelijk enkelruits raam; een door een hanekam afgesloten venster waarin een enkelruits draairaam; een door een getoogde strek afgesloten venster waarin een enkelruits raam en tenslotte geheel rechts in het basement van de erker een eenvoudige, lage opgeklampte houten deur. De begane grond bezit twee recent naar voorbeeld van de verdiepingsvensters in de voorgevel ingehakte vensters. In het schild van het zadeldak bevindt zich een later aangebrachte storende brede dakkapel onder een plat dak.

De asymmetrisch ingedeelde ACHTERGEVEL wordt afgesloten door een puntgevel met overstekend zadeldak, windveren en restantan van een makelaar. Het souterrain bezit van links naar rechts: een door een anderhalfsteens strek met gepleisterde aanzet- en sluitstenen afgesloten venster waarin een enkelruits draairaam; twee door blinde segementboogjes afgesloten vensters waarvan het linker met gepleisterde aanzetstenen en sluitsteen; twee later aangebrachte rechtgesloten vensters waarin dubbele openslaande ramen. Over tweederde van de breedte van de gevel bevindt zich een veranda waarvan de bovenzijde ter hoogte van de middenas als balkon fungeert. De belétage heeft links twee kleine niet oorspronkelijke vensters. In het midden en rechts dubbele deuren met bovenlicht. Het rechter bovenlicht heeft nog de oorspronkelijke tweeruits indeling. Links tussen belétage en verdieping een klein door een strek met gepleisterde aanzet- en sluitstenen afgesloten venster waarvoor diefijzers. Naast het laatstgenoemde venster bevindt zich een groot recent dichtgemetseld venster dat oorspronkelijk zorgde voor de lichttoetreding in het trappenhuis. De verdieping heeft een door blinde rondboog afgesloten muuropening met gepleisterde blokken en een boogveld met metselmozaïek dat evenals de boog in rode verblendsteen is uitgevoerd.

De RECHTER ZIJGEVEL bestaat uit twee traveeën waarvan de linkertravee twee bouwlagen heeft en de rechtertravee één bouwlaag. Links van het midden de ingang die voorzien is van een bewerkte paneeldeur met twee gietijzeren roosterpanelen en een glas-in-lood bovenlicht. Voor de ingang bevindt zich een gemetseld bordes gedekt door een hardstenen plaat en bereikbaar via meerdere van hardstenen platen voorziene treden. De trap heeft een balustrade met zes zware gietijzeren balusters. Onder het bordes bevinden zich twee rondbogen en een trap naar het souterrain. Een deur met een vierruits raam biedt toegang tot het souterrain. De gevel is verder blind.

Het INTERIEUR bevat nog diverse oorspronkelijke elementen zoals ondermeer in het souterrain waar enkele ruimten voorzien zijn van fraaie in patronen gelegde tegels in okerkleur en zwart alsmede tegels met diverse decoraties. De belétage bezit nog kamers met fraaie stucplafonds in eclectische trant met o.a. aan de Lodewijk XIV stijl en Renaissance ontleende motieven, zwartmarmeren schoorsteenmantels, schuifdeuren tussen de kamers en suite met panelen, geprofileerde houten deuromlijstingen, paneeldeuren. De vestibule en gang zijn voorzien van een witmarmeren vloer en het oorspronkelijke trappenhuis bezit een bewerkte houten beginbaluster en ijzeren gedecoreerde balusters.

Waardering

VILLA HELMA gebouwd in rijke Neo-Renaissancestijl in 1896-1897. Architectuurhistorische waarden

- De villa is van belang als een bijzonder voorbeeld van een schilderachtige, bijzonder rijk uitgevoerde villa in Neo-Renaissancestijl uit de laatste jaren van de negentiende eeuw.

- De villa is van belang omwille van de vrij gaaf bewaard gebleven hoofdvorm, de bijzondere en rijke detaillering en ornamentiek alsmede het karakteristieke materiaalgebruik.

- De villa is van belang vanwege de vrij gaaf bewaarde rijk uitgevoerde interieurs van belang waardoor er sprake is van een bijzondere samenhang tussen in- en exterieur.

- De villa is van belang voor het oeuvre van de architect Eelco Lofvers. Stedebouwkundige waarden:

- Het pand heeft een ensemblewaarde als onderdeel van het door Lofvers ontworpen villacomplex.

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Locatie

Monumentnummer
519394
Complexnaam
Lofvers
Provincie
Gemeente
Plaats
Complexomschrijving

Inleiding

Complex bestaande uit een RENTENIERSWONING uit 1868-1869 en zes naast- en tegenovergelegen luxueuze VILLA'S met TUINHEKKEN uit de jaren 1894-1899. De villa's en de rentenierswoning zijn merendeels gelegen aan de oostzijde van de Zutphensestraatweg met uitzondering van nr.19;21 die aan de westzijde van de straatweg gelegen is. De Zutphensestraatweg die oorspronkelijk de straatweg van Arnhem naar Zutphen vormde heeft een statig en groen karakter en heeft een lintbebouwing die voornamelijk bestaat uit laat-negentiende eeuwse en vroeg twintigste eeuwse villa's met tuinen die van de weg gescheiden worden door ijzeren hekwerken. De schilderachtige, merendeels in een zwierige en rijke Neo-Renaissancestijl uitgevoerde, villa's werden ontworpen door de rond de eeuwwisseling in de gemeente Rheden woonachtige en uit Sappemeer afkomstige opzichter en architect Eelco Lofvers. Lofvers bouwde de panden in eigen beheer in de tuin van "ons Plekje", een in een traditionele trant, met enige aan het Neo-Classicisme ontleende elementen, gebouwde rentenierswoning (Zutphensestraatweg 32). De panden Zutphensestraatweg 26, 28 en 30 werden in 1894-1895 gebouwd terwijl de panden Zutphensestraatweg 34 en 36 in 1896-1897 werden gebouwd. Het pand Zutphensestraatweg 19;21 werd waarschijnlijk eerst in 1898-1899 gebouwd. Alle villa's, doch evenwel in het bijzonder de villa's Zutphensestraatweg 28 en 30, vertonen een rijke verscheidenheid aan architectonische vormen en ornamentiek. De rechter zijgevel van de op de hoek met de Noorderstraat gelegen villa 'Hoekstee' (nr.36) is als voorgevel behandeld en vormt in visueel opzicht de begrenzing van het complex gezien vanuit het zuiden. Door de in de laatste decennia in de voortuinen geplante bomen wordt deze zichtas enigszins verstoord. De villa's vormen een bijzonder fraai voorbeeld van het toentertijd veel voorkomende verschijnsel van de 'eigenbouwers' en speculatiebouw: aannemers of architecten die in eigen beheer villa's bouwden om ze daarna met hoge winst te verkopen. Karakteristiek hiervoor is ook het feit dat de onderlinge afstand ondanks de grote bouwmassa's slechts enkele meters bedraagt.

Omschrijving

De in baksteen opgetrokken rentenierswoning heeft één bouwlaag en is gebouwd op een rechthoekige plattegrond. Het pand is voorzien van een voorgevel met hoekpilasters, een hoofdgestel en een dakhuis met een gezaagde daklijst. De villa's zijn veelal gebouwd op een samengestelde plattegrond die per villa verschilt en bezitten twee bouwlagen onder een samengesteld dak. De panden zijn merendeels opgetrokken in een bruin-rode baksteen terwijl tevens gebruik gemaakt is van rode verblendsteen. De panden zijn veelal voorzien van serre's, erkers en torentjes. Een deel van de oorspronkelijke dakbekroningen als piron's, smeedijzeren kruisbloemen en crète's is hier en daar nog bewaard gebleven. Een opvallend element vormden vroeger met name de obelisk-achtige bekroningen van de topgevel van nr.28. De gevels van de panden worden veelal verlevendigd door gepleisterde speklagen en door de venster afsluitende hanekammen. De interieurs zijn over het algemeen vrij gaaf bewaard gebleven. Daar vallen met name op de rijk uitgevoerde geornamenteerde stucplafonds van de kamers-en-suite die in de panden 26, 28, 30, en 36 grotendeels identiek zijn. De ornamentiek is voornamelijk ontleend aan de Lodewijkstijlen. Nummer 30 bezit tevens diverse in Neo-Renaissancestijl uitgevoerde glas-in-lood ramen waarvan met name een groot raam met medaillon met een afbeelding gebaseerd op een zelfportret van Rembrandt (mogelijk vervaardigd door Atelier 't Prinsenhof in Delft) in de rechter voorkamer opvalt.

Waardering

Complex bestaande uit een RENTENIERSWONING uit 1868-1869 en zes VILLA'S met TUINHEKKEN uit 1894-1899.

Architectuurhistorische waarden

- Het complex is van belang als een bijzonder voorbeeld van een reeks schilderachtige, bijzonder rijk uitgevoerde villa's in Neo-Renaissancestijl uit de laatste jaren van de negentiende eeuw alsmede vanwege de voor de bouwtijd karakteristieke en vrij gaaf bewaarde rentenierswoning die de kern van het complex vormt.

- Het complex is van belang omwille van de vrij gaaf bewaard gebleven hoofdvormen van de panden, de bijzondere en rijke detaillering en ornamentiek alsmede het karakteristieke materiaalgebruik. Ondanks het verlies van een deel van de decoratie zoals o.a. de pirons, smeedwerk en sommige balkonhekken.

- Het complex is van belang vanwege de vrij gaaf bewaarde rijk uitgevoerde interieurs waardoor er sprake is van een bijzondere samenhang tussen in- en exterieur.

- Het complex is van belang voor het oeuvre van de architect Eelco Lofvers.

Stedebouwkundige waarden:

- Het complex is van belang vanwege de hoogwaardige kwaliteit van de bebouwing die versterkt wordt door de aanwezigheid van tuinen met ijzeren hekwerken en verschillende oude bomen waardoor de oorspronkelijke situatie vrij goed bewaard is gebleven.

- Het complex is van belang vanwege de onderlinge samenhang en heeft een ensemblewaarde als onderdeel van de overige aan de Zutphensestraatweg gelegen historische villabebouwing. De Zutphensestraatweg maakt deel uit van de waardevolle historische dorpskern van Dieren en is kenmerkend voor de groei van een overwegend agrarische nederzetting tot een villadorp die Dieren in de laatste decennia van de negentiende eeuw doormaakte. Het complex is van bijzondere betekenis voor het aanzien van Dieren.

Cultuurhistorische waarden

- Het complex is van belang als bijzondere uitdrukking van de typologische ontwikkeling van de villa in de late negentiende eeuw.

- Het complex is van belang als opmerkelijk voorbeeld van het toentertijd veel voorkomende verschijnsel van de 'eigenbouwers' en speculatiebouw; aannemers of architecten die in eigen beheer villa's bouwden om ze daarna met hoge winst te verkopen. Karakteristiek hiervoor is ook het feit dat de onderlinge afstand ondanks de grote bouwmassa's slechts enkele meters bedraagt.

- Het complex is van belang als uitdrukking van een maatschappelijke ontwikkeling. De villa's werden overwegend gebouwd voor een nieuwe kapitaalkrachtige elite die zich voorkeur buiten de stad vestigde in een omgeving met veel natuurschoon doch wel met goede verbindingen met de stad Arnhem en de steden in het westen des lands. De villa's geven een duidelijk beeld van deze bevolkingsgroep die het aanzien van het dorp en de sociale gelaagdheid ervan sterk veranderde.

Eigenschappen

Functies
Functie Hoofdcategorie Subcategorie Functietype Is hoofdfunctie
Woonhuis Woningen en woningbouwcomplexen Woonhuis(K) oorspronkelijke functie Ja
Adressen
Straat Getal Achtervoegsel Postcode Plaats Locatie Situatie Is hoofdadres
Zutphensestraatweg 34 6953 CL Dieren Ja
Types
Hoofdcategorie Subcategorie Beschrijving Notitie
Woningen en woningbouwcomplexen Woonhuis(K) Villa
Percelen
Kadastraal perceel Kadastrale sectie Kadastraal object Appartement Kadastrale gemeente
U 85 Dieren
Bouwperioden
Start Eind Notitie Beschrijving
1896 1897 vervaardiging
Ambachten
Name Beroep Notitie
Lofvers, E. ; Gelderland architect / bouwkundige / constructeur
Naar boven