Inleiding

VILLA, genaamd 'Villa Jacoba' met KOETSHUIS. De villa is gebouwd in 1883 in eclectische stijl. De villa is gelegen aan de noordzijde van de dorpskern van Heerde en is tegenwoordig in gebruik als museum en als kantoor voor diverse organisaties. Het pand wordt aan de voorzijde gescheiden van de weg die naar de dorpskern leidt, door een grindpad en lage struiken. Op het perceel komen enkele oude bomen voor. Van een ontworpen aanleg is niet echt sprake en de tuinaanleg valt dan ook niet onder de rijksbescherming.

Omschrijving

De twee bouwlagen en een verdieping tellende villa bezit een samengestelde plattegrond en is geheel van gepleisterde gevels voorzien. Op de hoeken van de gevels komen in de eerste bouwlaag gebosseerde hoekblokken voor waar, boven de omlopende kordonlijst een gecanneleerde pilaster aansluit. Onder de geprofileerde bakgoot die alleen in de voorgevel door rijkuitgevoerde klossen wordt ondersteund, zet een gekorniste kroonlijst zich over alle gevels voort. Alleen in de voorgevel komt een door een fronton afgesloten middenrisaliet voor. De van een bladornament voorziene geprofileerde omlijstingen rond de vier vensters op de begane grond bevatten schuiframen met getoogde bovenlichten die rusten op een omlopende gecementeerde lekdorpel. Van de oorspronkelijke T-schuiframen met bovenlichten in de eerste bouwlaag zijn enkele ramen in stolpramen gewijzigd. De rechthoekige vensteromlijstingen zijn boven uitgerust met stucornamenten, in de hoeken bladmotieven, in de sluitsteen een diamantkop. De omlijstingen zijn op een omlopende waterlijst geplaatst boven een kordonlijst waartussen zich spaarvelden onder de vensters bevinden. Het platgedekte schilddak is belegd met gesmoorde geglazuurde tuiles du Nord met platte wel.

De VOORGEVEL telt vijf vensterassen waarvan de met horizontale insnijdingen voorziene middenrisaliet waarin een portiek en balkon door een fronton wordt beëindigd, de gevel in twee gelijke delen verdeelt. Een hardstenen trap, geflankeerd door gemetselde zijkanten die door natuurstenen blokken worden voorafgegeaan, leidt naar de terugliggende dubbele glaspaneeldeuren onder enkelruits getoogd bovenlicht. De deuren zijn uitgerust met een zeer forse weldorpel en een naald die rijk is bewerkt met een omwonden rietbundel. Het bovenliggende balkon dat door zware zwanehals korbelen wordt gedragen, bevat onderaan een gezaagde lijst en als borstwering, gietijzeren opengewerkte platen. De dubbele balkondeuren zijn onder een enkelruits bovenlicht geplaatst. In het veld van het fronton is een vierpuntige ster geplaatst gevat in een rondvenster. Rechts van de portiek een gevelsteen: 'DE EERSTE STEEN GELEGD/ DOOR/ ELISABETH JOHANNA CREZÉE/ 25 MEI 1883'.

De LINKER ZIJGEVEL bevat begane gronds links en rechts dubbele paneel schuifdeuren, met bovenlicht met vast kalf, waarop vermoedelijk een (niet meer bestaande) serre of veranda aansloot. Tesamen met de vensters op de verdieping zijn deze van het standaardtype als in de voorgevel vermeld. Met uitzondering van de voorgevel waren alle gevels oorspronkelijk van persiënnes voorzien.

De ACHTERGEVEL bezit een uitbouw waarvan een gedeelte uit een bouwlaag bestaat met afgeplat, omlopend schilddak en een aansluitend gedeelte van twee bouwlagen onder een plat dak. Van de achtergevel van het hoofdhuis is enkel rechts een vensteras zichtbaar die op de hier ontbrekende sluitstenen na, identiek is aan die voorkomt in de voorgevel.

De achtergevel van de uitbouw die is voorzien van een vanuit het hoofdhuis omlopende plint, bevat in het eenlaagse gedeelte links een raam en rechts dubbele glaspaneeldeuren die bereikbaar zijn via een hardstenen trap met eenvoudige buisleuning. De deuromlijsting is als enige vensteras in de achter- en rechterzijde van de uitbouw uitgerust met een sluitsteen. Het raam rechts bestaat uit een stolpraam en bevat evenals de hiervoor genoemde gevelopeningen een tweeruits getoogd bovenlicht. In de verdieping komt een afwijkend type venster voor zonder gestucte omlijsting, rechthoekig, rustend op een houten dorpel, uitgevoerd als gekoppeld drievoudig raam. De rechterzijde van de uitbouw (evenwijdig aan de linker zijgevel van het hoofdgebouw) bevat een venster en deur van het standaardtype, waarbij de deur is voorzien van een ijzeren rijkbewerkt rooster. De hardstenen trap is evenwijdig aan de gevel geplaatst. In de verdieping komt ter weerszijden van een glas in loodraampje een stolpraam voor, overeenkomstig het type als het drievoudige raam, hiervoor besproken.

De linker gevel van de uitbouw heeft twee gevelopeningen. Rechts een venster van het standaardtype, links een niet-oorspronkelijke deur.

De van schijnblokken voorziene gevel van de uitbouw die evenwijdig ligt aan de voorgevel maar ten opzichte hiervan ruim is teruggelegen bezit dubbele glaspaneeldeuren onder een getoogd bovenlicht dat is voorzien van een stucwerk bladornament in de omlijsting. De deuren zijn voorzien van soortgelijke deurroosters als in de rechterzijde van de uitbouw met de dwarsgeplaatste trap voorkomt, maar bevatten hier links, een medaillon met een afbeelding van een vrouw en rechts van een man, beide ten voeten uit. De deur bezit een identieke weldorpel en naald als de voordeur van het hoofdhuis.

De RECHTER ZIJGEVEL wordt door een houten rechthoekige, door een zinken roevendak gedekte serre gedomineerd die links geplaatst is en rust op de, de villa rondlopende plint. De voorzijde bevat vijf vensterstroken met houten lambrizering waarin balustermotieven zijn gesneden. De vensterstroken met in het midden twee glasdeuren, worden van elkaar gescheiden door gebiljoeneerde stijlen die boven onder de gezaagde dakrand, eindigen in rijkgesneden consoles. De zijkanten van de serre tellen twee gekoppelde tweeruits ramen. Alle ramen worden boven afgesloten door enkelruits bovenlichten. De rechterzijde van de gevel van het hoofdgebouw bevat een modern stolpraam. Evenals de twee vensters in de verdieping (stolpramen) zijn de gevelopeningen van het type zoals dat voorkomt in de voorgevel.

Het INTERIEUR bezit nagenoeg de oorspronkelijke ruimtelijke indeling en zowel paneeldeuren als stucplafonds zijn gaaf bewaard gebleven. Na de vestibule met marmeren vloer, een beschilderd stucplafond en muurschilderingen, die van de hal wordt afgescheiden door deuren met mousselineglas, volgt een hal waarop links en rechts een kamer en suite aansluit en de (scheluwe) bordestrap is geplaatst. De beide voorkamers zijn van stucplafonds voorzien en bezitten binnen luiken. In de twee kamers in de rechtervleugel bevinden zich rijk uitgevoerde schouwen en van pilasters en kapitelen voorziene schoorsteenmantels. Op de hal boven komen vijf kamers uit met veelal eenvoudigere stucplafonds. Van de tweelaags uitbouw is de verdieping met interieur-onderdelen uitgevoerd in Amsterdamse school stijl waarbij houten lambrizeringen en amandelvormige profielen als accenten zijn aangebracht.

Het KOETSHUIS is gelegen aan de achterzijde van de villa en staat ten opzichte van de achtergevel met de nokas van het met gesmoorde verbeterde Hollandse pannen gedekte zadeldak, hier haaks op. Het gebouw bezit een rechthoekige plattegrond en is voorzien van gepleisterde gevels met verdiepte velden.

De VOORGEVEL bezit links een gietijzeren zesruits raam op een gecementeerde lekdorpel en rechts hiervan een opgeklampte paneeldeur met kraalprofieldelen. In het rechts ervan gelegen spaarveld komt een kleine variant van het eerdergenoemde zesruits raampje voor. Op de hoek van de gevel zijn dubbele (kraalprofiel) deuren geplaatst. De LINKER ZIJGEVEL is op een margriet-raampje in de geveltop na blind uitgevoerd. De ACHTERGEVEL is in drie blinde verdiepte velden onderverdeeld. De RECHTER ZIJGEVEL bevat in het middelste veld boven de gekoppelde ramen met bovenlichten een dichtgezet luik. De spaarvelden ter weerszijden worden boven door een klimmend druppelmotief beëindigd. Een eenvoudige windveer sluit de dakvlakken af.

Waardering

VILLA met KOETSHUIS

- Van architectuurhistorische waarde als goed en gaaf bewaard voorbeeld van een villa uit de tweede helft 19de eeuw, die gebouwd is in eclectische stijl. De villa valt op door bijzondere esthetische kwaliteiten in het in- en exterieur zoals gave verhoudingen en een fraaie detaillering. Het interieur bezit diverse waardevolle onderdelen zoals paneeldeuren, geornamenteerde (beschilderde) stucplafonds, marmeren vloeren en schouwen. Het koetshuis valt op door zijn gave hoofdvorm en goede verhoudingen. Met de villa vormt het koetshuis een fraai ensemble.

- Van stedenbouwkundige waarde als voorbeeld van een villa met koetshuis die als ensemble onderdeel uitmaken van een historisch gegroeid stedelijk gebied. Villa en koetshuis spelen daarin een beeldbepalende rol.

- Van cultuurhistorische waarde als herkenbaar element uit een maatschappelijke ontwikkeling. De villa met koetshuis vormt met de nabijgelegen villa's, een goed voorbeeld van huisvesting van een kapitaalkrachtige elite die zich in het dorpscentrum vestigde.