Inleiding

Begin 1883 werd in Amsterdam "De Vereniging Marthastichting voor onverzorgde kinderen" opgericht. Voorzitter Cornelis Geel, van oorsprong leraar in de Jordaan in Amsterdam, week wegens ruimtegebrek voor de opvang van verwaarloosde kinderen uit naar Alphen aan den Rijn. Nadat de kinderen eerst in een jongenshuis en school in de Julianastraat ondergebracht en onderwezen werden, vond in 1897 de verhuizing plaats naar het buiten Rijnstroom. Het huis van de buitenplaats functioneerde aanvankelijk als directeurswoning. Daarachter werden in een nieuw PARK in de Engelse Landschapsstijl van tuinarchitect Copijn uit Groenekan in fases diverse (bij)gebouwen voor de verzorging van de kinderen neergezet. In het park staan niet alleen gebouwen maar ook een ZITBANK, neergezet bij het afscheid van ds. Voors in 1935, en een BRUGGETJE. Het park is toegankelijk middels een TOEGANGSHEK.

In 1897 werd het moederhuis (KINDERTEHUIS) voor kinderen vanaf drie jaar voltooid. Na de restauratie in 1930 door M.A. en J. van Nieukerken werd het door koningin Emma gewijd en deed het Emmahuis dienst als tehuis voor meisjes van 12 jaar tot 17 jaar. Het centrale gebouw (KINDERTEHUIS) werd in 1911 in gebruik genomen. Het Prinses Juliana Kinderhuis, dat in 1912 werd ingewijd, is inmiddels afgebroken om plaats te maken voor een appartementengebouw. De Koningin WilhelminaSCHOOL met bijbehorende KAPEL is nog in tact. Zowel de school als de ernaast gelegen SCHOOLMEESTERSWONING zijn ontworpen in 1912 en voltooid in 1914. In 1924 werd achter het oorspronkelijke buitenhuis naar ontwerp van de gebroeders Marie Adrianus en Johan van Nieukerken een nieuwe VILLA gebouwd. Het oude Rijnstroom werd eveneens in 1924 wegens verval afgebroken. Het KOETSHUIS achter de nieuwe villa behoorde waarschijnlijk bij de boerderij die oorspronkelijk achter het oude huis stond.

Bij de TUINMANSWONING bevond zich oorspronkelijk een moestuin waar de groenten voor het gehele complex werden verbouwd. Deze moestuin is inmiddels verdwenen. De bijbehorende BOOMGAARD is wel bewaard gebleven.

Alle gebouwen van het complex zijn ontworpen in de Nieuw-Historiserende bouwstijl. De villa is echter klassieker vormgegeven dan de andere gebouwen.

In het park bevinden zich ook een aantal paviljoens uit de jaren dertig en naoorlogse bijgebouwen van de Marthastichting. Deze zijn voor de bescherming van ondergeschikt belang.

Waardering

Het complex van de Marthastichting is van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische waarde te weten de rol die het heeft gespeeld in de sociaal-culturele ontwikkeling van kindertehuizen in het begin van de twintigste eeuw.

Het complex van de Marthastichting is van algemeen belang vanwege de architectuurhistorische waarde en wel de vormgeving in de Nieuw-Historiserende bouwstijl en de plaats die de gebouwen innemen in het oeuvre van de gebroeders Van Nieukerken.

De onderlinge samenhang van de onderdelen van het complex in de parkaanleg geven het complex een bijzonder hoge ensemblewaarde.

Het exterieur van de aanleg, boomgaard en gebouwen is in hoge mate gaaf.

Een dusdanig compleet en vrijwel gaaf complex in de zorgsector is inmiddels vrij zeldzaam.