Omschrijving onderdeel 1: HOOFDGEBOUW (Arcen).

In gracht gelegen bakstenen herenhuis in sobere baksteenarchitectuur gesitueerd op een oudere bouwplaats. Na archeologisch onderzoek zijn er sporen gevonden van twee voorgangers: een 15de-eeuws huis en een 16de-eeuws huis; dit laatste is in 1646 geheel verwoest. Tussen circa 1661 en circa 1730 is het huidige huis opgetrokken oorspronkelijk op een symmetrisch U-vormig grondplan, maar bij een brand in 1806 is de linkervleugel verloren gegaan (deels herbouwd circa 1875) waardoor de haakvormige plattegrond is ontstaan.

Het huis is opgebouwd uit een souterrain en twee bouwlagen onder met leien gedekte, dubbele schilddaken met zakgoot. De gevels kennen een zeer regelmatige geleding met hoge spaarvelden (nissen) die zich over de twee verdiepingen uitstrekken en onder de daklijst door korfbogen worden beëindigd; in elke nis is een vensteras opgenomen. Alle vensters zijn licht getoogd; getralied souterrainvenster. De voorgevel heeft een licht risalerende- en de achtergevel een vooruitspringende middenpartij van drie traveeën bekroond door een fronton; aan de voorgevel voorzien van een alliantiewapen van de bouwheer Adolphus R.A. van Gelder en Anna Marie Beatrix von der Recke. Voor de ingang een hoge gebogen bordestrap met natuurstenen treden en een ijzeren trapleuning in classicistische stijl; in het bakstenen middendeel een deur die toegang geeft tot het souterrain; op de bel-etage is een dubbele toegangs(paneel)deur met halfrond bovenlicht voorzien van spaakroeden en gevat in een Ionische pilasterordonnantie met een hoofdgestel.

In het INTERIEUR is ondermeer van belang de nagenoeg oorspronkelijke plattegrond met centrale hal en grote zaal op de middenas; rechts hiervan een 'luie' trap met gebeeldhouwde houten balusters, begin 18de eeuw. Van de vroeg-18de-eeuwse aankleding is ondermeer het volgende van belang: hal met vloer van Namense steen en twee penanttafels met bijbehorende spiegels in Lodewijk XIV-stijl; grote zaal met paneellambriseringen, stucplafond met koof, schouw met marmeren schoorsteenmantel en houten boezem waarin een spiegel en schilderstuk (portret Frederik Wilhelm I van Pruisen) is opgenomen en eveneens twee penanttafels met bijbehorende spiegels in Lodewijk XIV-stijl; klein vertrek met beschilderde zoldering met voorstelling Flora; in de jachtkamer een hoge zandstenen schoorsteenmantel uit de 17de eeuw. Kelder met kruisgewelven.

Waardering

Het HOOFDGEBOUW (Arcen) is van algemeen belang:

- vanwege de ouderdom;

- vanwege de laat-17de-eeuwse en vroeg-18de-eeuwse vormgeving in sobere baksteenarchitectuur;

- vanwege de gaaf bewaard gebleven ruimte-indeling en interieuronderdelen;

- vanwege de kenmerkende ligging binnen de historische structuur;

- vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de buitenplaats.