Inleiding.

Aan de westzijde van de Kerkstraat gelegen dubbel HERENHUIS, in het centrum van Oud-Gastel. Het object sluit aan op de rooilijn van de straat en bevindt zich direct tegenover de Laurentiuskerk. Het pand is gefaseerd tot stand gekomen. Het vier venstertraveeën brede gedeelte op nr. 8 dateert van 1844, waarbij tijdens de bouw gebruik werd gemaakt van een ouder keldercomplex, mogelijk uit de 18de eeuw. In 1904 werd het aan de straatzijde vijf traveeën brede nr. 6 toegevoegd ter plekke van een washuis en paardenstal. Bij deze nieuwbouw werd naadloos aangesloten op de in sober Neoclassicistische trant vormgegeven voorgevel van het oudere nr.8. De eerste steen voor het nieuwere deel werd gelegd door Jan. P.A.M. Mastboom. Nr. 6 werd toegevoegd als een woning voor de oudere mevrouw Mastboom. Het gedeelte op nr. 8 had als eerste eigenaar Johannes Mastboom (1785), burgemeester van Oud-Gastel. Hiervoor was het café. De notabele familie Mastboom speelde een zeer grote rol in Oud-Gastel. Reeds in 1774 had de brouwersfamilie zich vanuit Wouw te Oud-Gastel gevestigd. Ze zou verschillende burgemeesters leveren voor deze plaats (de laatste burgemeester Mastboom overleed omstreeks het midden van de twintigste eeuw). In het pand aan de Kerkstraat 8 werd in 1863 door de familie Mastboom de verzekeringsmaatschappij 'Zekerheid geeft rust' opgericht. Het complex heeft in de loop van de tijd enige wijzigingen ondergaan. Op nr. 6 werden in het recente verleden diverse reconstructies toegepast van authentieke elementen die verloren gegaan waren. Aan de achterzijde bevindt zich hier een vernieuwde veranda in authentieke stijl. In beide panden vonden enige indelingswijzigingen plaats.

Omschrijving.

Het dubbele herenhuis heeft een L-vormige plattegrond doordat het pand op nr. 8 naar achter toe verder doorloopt. Er zijn twee bouwlagen en een zolderverdieping die opgenomen is binnen schilddaken die aan de voorzijde gedekt zijn met gesmoorde muldenpannen en achter met beverstaartpannen. Op de nok bevinden zich in totaal vier gecementeerde schoorstenen. De gevels zijn deels in blokverband gepleisterd (voorzijde) en deels gemetseld in kruisverband (overige gevels). Ze zijn voorzien van gepleisterde plinten en worden aan de bovenzijde afgesloten door een dito hoofdgestel met een houten kroonlijst. Binnen de voorgevel is het hoofdgestel voorzien van consoles. De vensters bevatten overwegend een tweeruits schuifraam (eerste bouwlaag) en een tweeruits stolpraam met dito bovenlicht (tweede bouwlaag). Kozijnen zijn voorzien van een kraalprofiel. De lekdorpels zijn uitgevoerd in hardsteen. Aan de achterzijde zijn de vensters voorzien van een anderhalfsteens strek. Aan de voorzijde hebben ze een gepleisterde sluitsteen met diamantkop (eerste bouwlaag) en een gepleisterde sierlijst (tweede bouwlaag). Het binnen het interieur en exterieur van nr. 8 aanwezige glas-in-lood bevat vogelmotieven. De waterlijsten binnen de voorgevel zijn gepleisterd. De voorgevel is asymmetrisch ingedeeld en heeft uiterst rechts de brede segmentboogingang van nr. 6. Deze heeft een hardstenen onderdorpel en dito neuten alsmede een jongere dubbele paneeldeur. Boven het geprofileerde kalf bevindt zich een 2-ruits bovenlicht dat gevuld is met glas-in-lood. Binnen de tweede travee (van links uit gezien) bevindt zich de ingang van nr. 8 die voorzien is van een hardstenen stoepdorpel, een jongere paneeldeur, een geprofileerd kalf en een enkelruits bovenlicht dat gevuld is met glas-in-lood. De eerste bouwlaag bevat voorts een reeks van zeven identieke vensters, waarvan het exemplaar links van de ingang van nr. 8 opnieuw gevuld is met authentiek glas-in-lood. Tussen de zevende en achtste travee bevindt zich een hardstenen gevelsteen met de vermelding: EERSTE STEEN/GELEGD DOOR JAN:/P:A:M: MASTBOOM/1904. De tweede bouwlaag bevat een reeks van negen identieke vensters. De gevel bevat voorts een gelijk aantal zoldervensters die licht getoogd zijn en doorgestoken zijn binnen het hoofdgestel. Deze vensters hebben een gepleisterde lijst en een drieruits raam.

De rechter zijgevel sluit aan op het belendende pand rechts van het herenhuis. De linker zijgevel heeft centraal in de eerste bouwlaag een venster met een kozijn met luiksponning. Het venster bevat een 8-ruits schuifraam, heeft boven een rollaag en is voorts voorzien van een gepleisterde lekdorpel. Er is een wc-venstertje met een enkelruits draairaam. De tweede bouwlaag heeft links twee vensters als beneden en centraal een trappenhuisvenster dat voorzien is van een duivenjagerkozijn en gevuld is met glas-in-lood. De achtergevel springt bij nr. 8 fors naar voren en heeft aldaar binnen de eerste bouwlaag drie vensters waarvan de twee rechter exemplaren met een luiksponningkozijn en een T-schuifraam. Het linker venster heeft een kozijn met kraalprofiel en een vast enkelruits raam met dito bovenlicht. Het raam bevat een ruit met geëtste siermotieven waaronder een medaillonvorm. De tweede bouwlaag bevat twee vensters met een T-schuifraam en kozijnen met luiksponning. Geheel bovenaan bevinden zich twee zoldervensters als voor.

De linker gevel van de naar voren springende achterbouw heeft een tuiningang met een hardstenen stoepdorpel en dito neuten alsmede boven een geprofileerd kalf een veelruits bovenlicht. Dit bovenlicht is voorzien van een sierroedenpatroon en gevuld met deels blank, geëtst en gekleurd glas.

In de achtergevel van de bijkeuken bevindt zich een tuiningang met een hardstenen stoepdorpel en dito neuten, een enkelruits paneeldeur, een geprofileerd kalf en een tweeruits bovenlicht. De deur is voorzien van een geëtste ruit met sierpatronen. Doordat genoemde ingangen op elkaar aansluiten hebben ze een gezamenlijke houten luifel die voorzien is van vellingkanten alsmede een korbeel. De achtergevel van nr. 6 wijkt terug en heeft uiterst rechts een nieuw gerealiseerde veranda in authentieke stijl.

Links hiervan bevindt zich een brede tuiningang met een dubbele enkelruits paneeldeur, twee enkelruits nevenlichten met paneelsokkel en drie bovenlichten die gevuld zijn met glas-in-lood. De smallere bovenlichten zijn tweeruits, het bredere bovenlicht is zesruits. Op de ingang sluit aan de bovenzijde een authentieke houten rolluikkast aan. Uiterst links bevat de gevel een keukeningang met nevenlicht en bovenlichten. Deze zijn nieuw ingevuld. De tweede bouwlaag is links voorzien van een breed venster met een centraal enkelruits raam met dito bovenlicht en aan weerskanten een smal tweeruits nevenlicht. Rechts bevindt zich een inpandig 'balkon' met korfboogopening. Binnen de achtergevel bevindt zich hier een venster als links. De gevel bevat uiterst links een klein venster met een modern enkelruits klapraam. Voorts bevinden zich geheel bovenaan twee zoldervensters als voor.

Het interieur bevat een groot aantal authentieke elementen. Op nr. 6 zijn verschillende elementen gereconstrueerd, waarbij deels getracht het authentieke karakter te herstellen. Origineel zijn hier diverse paneeldeuren binnen profiellijsten. De kamers en suite worden van elkaar gescheiden door een dubbele schuifdeur met enkelruits ramen en dito nevenlichten alsmede een dertienruits bovenlicht. Deze onderdelen zijn gevuld met glas-in-lood. De voorkamer bevat een grijsmarmeren schoorsteenmantel met witmarmeren consoles. De profiellijsten van het stucplafond zijn origineel. Binnen de tweede voorkamer bevindt zich een grijsmarmeren schoorsteenmantel met roodmarmeren detaillering waaronder twee zuilen. Het stucplafond heeft authentieke profiellijsten. In de gang achter deze kamer is een deels witmarmeren en deels arduinen tegelvloer. Er bevindt zich een Delfts blauw fonteintje met vogelmotieven. De wanden zijn voorzien van een tegelwand met een lambrizering van facettegels en een afsluitende meanderlijst. Hierboven bevinden zich blauw/witte tegels met jachtmotieven. Ook hierboven bevindt zich een meanderlijst. De tegels zijn koud gevoegd. De grotere slaapkamers op de verdieping bevatten authentieke stucplafonds met een middenrozet, profiel- en paneellijsten (één van de plafonds is afgetimmerd). In één van deze kamers bevindt zich een grijsmarmeren schoorsteenmantel met roodmarmeren detaillering. De schoorsteenmantel in de tweede slaapkamer is afgetimmerd. De zolder bevat Hollandse spanten en heeft een beschoten kap. De kelder is voorzien van troggewelven op ijzeren balken en betegeld met grijze en zwarte estrikken. Op nr. 8 bevinden zich eveneens diverse authentieke paneeldeuren binnen profiellijsten (de deuren oorspronkelijk beschilderd met vogel- en bloemmotieven). De woonkamer aan de achterzijde heeft een rijk stucplafond met sierlijsten, paneelverdeling en centraal een verzonken cirkelvormig veld met rozet. In deze kamer bevindt zich een zwartmarmeren schoorsteenmantel (afkomstig van elders). Naar de gang toe bevat de kamer een ingang met een dubbele en gepaneelde draaideur. In de gang die aansluit op de vestibule is een authentieke witmarmeren vloer met arduinen onderdelen en een stervorm als siermotief. Het authentieke stucplafond bevat eenruitvormige rozet met ster- en bloemmotieven. De tochtdeur tussen gang en vestibule heeft een met glas-in-lood gevuld raam. De bijkeuken bevat een tegelvloer met perspectivische kubusvormen. De grote slaapkamer op de verdieping heeft een stucplafond met middenrozet en sierlijsten. Er bevindt zich een grijsmarmeren schoorsteenmantel met witmarmeren consoles. De overloop heeft een stucplafond met profiellijsten en cherubijntjes in de hoeken. De zolder heeft een kap met gehakte telmerken en een afgetimmerde constructie met krommers. Het bovenste gedeelte is waarschijnlijk vernieuwd in 1904. De kelder bevat twee tongewelven alsmede steekgewelven. Er is voorts een langgerekte gang met tongewelf. De wanden zijn bekleed met witte tegels.

Waardering.

Het object is van algemeen belang. Het is van cultuurhistorische betekenis door de vroegere relatie met de familie Mastboom die het dubbele huis gefaseerd liet bouwen. Deze familie heeft een grote rol gespeeld binnen de historie van Oud-Gastel. In het pand op nr. 8 werd door Mastboom de verzekeringsmaatschappij 'Zekerheid geeft rust' opgericht. Het object heeft architectuurhistorische waarde vanwege de esthetische kwaliteiten van het ontwerp en de detaillering, het bijzondere materiaalgebruik alsmede de samenhang tussen de gaaf gebleven hoofdvorm en rijke interieurelementen uit de bouwtijd. Van een bijzonder karakter is het binnen diverse ingangen en vensters aanwezige glas-in-lood op nr. 8 dat voorzien is van vogelmotieven. Het object heeft ensemblewaarden wegens de situering, een karakteristiek onderdeel vormende van de historische bebouwing aan de Kerkstraat te Oud-Gastel en vanwege de beeldbepalende ligging direct tegenover de monumentale Laurentiuskerk waarmee het een harmonieuze, historische eenheid vormt. Het object heeft gaafheids- en herkenbaarheidswaarde, daar het van belang is vanwege de kwaliteit van de samenstellende onderdelen, bestaande uit een dubbel herenhuis met een gepleisterde voorgevel en verschillende siermotieven.