Inleiding

SCHUTSLUIS, onderdeel van het sluiscomplex in het rond 1650 verlengde havenkanaal van Strijen. In dat jaar werd het havenkanaal verlengd tot aan het huidige Strijensas, waar het kanaal ten behoeve van de scheepvaart werd voorzien van een sas (schutsluis). De oude waterkering werd in 1848 vervangen door de huidige schutsluis, die is voorzien van vier paar sluisdeuren. De sluisdeuren zijn zogenaamde puntdeuren, waarvan de hoogste bij hoog water als vloeddeuren fungeren. De uit giet- en welijzer samengestelde, dubbele ijzeren ophaalbrug over de sluiskolk verving in 1908 zijn houten voorganger. De sluis is gerestaureerd en verlengd in 1926 door de bouwkundige C.F. Sepmeyer en opnieuw gerestaureerd in 1960. In dat laatste jaar zijn ook de houten vloeddeuren vervangen door stalen deuren.

Omschrijving

De met de hand te bedienen schutsluis is voorzien van een sluiskolk met gemetselde kademuren van variabele hoogte, die afhankelijk is van de noodzakelijke hoogte van de sluisdeuren hiertussen. De kades zijn afgedekt met platen van graniet en de hoeken van de kademuren zijn verstevigd door granieten hoekblokken. De trappen en de kademuren aan weerszijden van de kolk zijn deels nog voorzien van treden en dekplaten van hardsteen. Elk van de vier stellen sluisdeuren is verbonden met twee stalen tandwielmechanismen die door middel van een wiel of slinger met de hand moeten worden bediend. De hoge vloeddeuren zijn van plaatstaal en staan ten zuiden (Hollands Diepzijde) van de dubbele ophaalbrug in het hoogste deel van de rechte kolk. Ten zuiden hiervan zijn de hoeken van de kaden verstevigd met granietblokken en zijn twee paar met natuursteen (graniet) versterkte sleuven in de kademuren uitgespaard voor de schotbalken. Van de twee stel zich ten noorden van de brug (havenzijde) bevindende houten ebdeuren zijn de hogere in 1980 vernieuwd. De lagere zijn in tegenstelling tot de overige sluisdeuren landwaarts gericht. In de sluiskolk staan een hardstenen en een bronzen herinneringsplaat met onder meer de bouwjaren en de restauratiejaren van de sluis.

Waardering

De schutsluis is van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische, de architectuurhistorische en de ensemblewaarde.

- De sluis heeft cultuurhistorische waarde als een goede vertegenwoordigers van een type en als representatieve schakel in de ontwikkeling van de sluizenbouw.

- De sluis heeft architectuurhistorische waarde vanwege de voor de bouwtijden karakteristieke vormgeving, de detaillering en het materiaalgebruik.

- De sluis heeft ensemblewaarde vanwege de grote samenhang met de dubbele ophaalbrug en het nabijstaande veerhuis en omdat het onlosmakelijk is verbonden met de locatie.

- De sluis is tevens van belang vanwege de herkenbaarheid en de grote mate van gaafheid.