Van Essen, Ede
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
ARTILLERIEKAZERNE 'Van Essen' (4) met H-vormige plattegrond bestaande uit twee bouwlagen met uitzondering van het éénlaags middendeel. De gevels opgetrokken in roodbruine baksteen in kruisverband worden afgesloten door een overstekend zadeldak met aangekapte zadeldaken gedekt met gesmoorde kruispannen. De bakgoot wordt ondersteund door geprofileerde korbeelstellen met in de topgevel een eenvoudig, geprofileerd sierspant met makelaar. In de gevels bevinden zich grotendeels negen-ruits ramen met zes-ruits valramen als bovenlicht. De vensters zijn per twee of drie gekoppeld onder één segmentboog met bakstenen boogtrommel en natuurstenen latei. Ter hoogte van de lekdorpels van de vensters op de begane grond en de verdieping bevinden zich hardstenen speklagen in de gevel. Natuursteen is vervolgens nog gebruikt voor het benadrukken van de wisseldorpels en de omlijsting van de hoofdentree. In de natuurstenen sluitsteen boven de entree bevindt zich in relief het jaartal '1908' met daarboven op een natuurstenen plaquette de naam 'VAN ESSENKAZERNE' .
De VOORGEVEL bestaat uit de voorgevel van het verbindingslid tussen de twee zijvleugels met links en rechts de kopse gevel van de vleugels. Centraal in de gevel van het verbindingslid bevindt zich de ingangspartij in de licht risalerende middenas met topgevel en aangekapt achterliggend zadeldak. De middenas wordt aan weerszijden geflankeerd door een natuurstenen hoekliseen. Op de begane grond bevindt zich de entree bestaande uit een dubbele, rechthoekige paneeldeur door een natuurstenen kalf gescheiden van het halfronde meerruits bovenlicht met natuurstenen omlijsting. In de sluitsteen bevindt zich in relief het jaartal '1908' met daarboven een plaquette met het opschrift 'VAN ESSENKAZERNE'. De plaquette wordt aan de bovenzijde afgesloten door een waterlijst die doorloopt over de breedte van de middenas. In de geveltop bevindt zich een vensterpartij bestaande uit twee negen-ruits ramen met zes-ruits bovenlicht aan de bovenzijde afgesloten door een natuurstenen latei geplaatst in een natuurstenen rondboog. In de boogtrommel van de rondboog wordt elk venster afgesloten door een afzonderlijke, halfronde rollaag. Aan weerszijden van de middenas bevinden zich drie maal twee naast elkaar geplaatste vensters aan de bovenzijde afgesloten door een natuurstenen latei onder één segmentboog met in het dakvlak een dakkapel. Het verbindingslid is gekoppeld aan de zijvleugels door middel van een lage, ondiepe verbindingsgang afgesloten door een flauw hellend zadeldak. In de gevel van deze gang bevinden zich drie paren vensters. De kopse gevels van de zijvleugels zijn grotendeels blinde gevels met natuurstenen banden met inde geveltop twee vensters.
De LINKERZIJGEVEL bestaat uit de langsgevel van de zijvleugel te verdelen in een verhoogde middentravee, een lage linkertravee en een hoge rechtertravee. De middentravee bestaat uit twee bouwlagen en een mezzanino afgesloten door een zadeldak met aangekapt zadeldak ter afsluiting van de twee identieke, centrale assen. In de centrale as bevinden zich in iedere bouwlaag twee vensters onder één segmentboog. Op de begane grond en de verdieping van de as uiterst links bevinden zich vier kleine vier-ruits vensteropeningen. Onder het dakvlak bevinden zich twee vier-ruits ramen. Uiterst rechts bevinden zich op de begane grond en de verdieping twee vensters onder één latei met onder het dakvlak twee vier-ruits ramen. In de linkertravee bevinden zich op de begane grond en de verdieping vier maal drie vensters onder één latei. In de rechtertravee bevinden zich op de begane grond en de verdieping vier maal twee vensters onder één latei, drie maal drie vensters met zes-ruits onderramen en drie maal drie vensters met negen-ruits onderramen. Onder de daklijst bevinden zich in iedere as een liggend zes of vier-ruits raam.
De ACHTERGEVEL bestaat uit de achtergevel van een uitbouw van het verbindingslid met plat dak en de verbindingsgang met links en rechts de kopse gevels van de zijvleugels. Centraal in de gevel van het verbindingslid bevindt zich een rechthoekige, dubbele paneeldeur met twee gekoppelde vier-ruits bovenlichten. Links van de entree bevinden zich drie gekoppelde vensters, rechts een driedelig en een gekoppeld venster. Links en rechts van het verbindingslid bevindt zich de gevel van de gang met een aanbouw afgesloten door een plat dak. Uiterst links en rechts bevinden zich in deze gevels enkele vensters. De grotendeels blinde kopse gevels van de zijvleugels zijn elkaars spiegelbeeld met horizontale, natuurstenen banden.
De RECHTERZIJGEVEL is identiek aan de linkerzijgevel.
Het INTERIEUR is grotendeels niet meer in oorspronkelijke staat met uitzondering van de trappartijen.
Waardering
ARTILLERIEKAZERNE 'Van Essen' gebouwd in 1906-1908 in chaletstijl als onderdeel van de kazerneterrein Ede-West.
- Van architectuurhistorische waarde als voorbeeld van een kazernegebouw uit 1908 voor de artillerie in chaletstijl met gaaf exterieur.
- Van stedenbouwkundige waarde vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie van de artilleriekazerne met de Arthur Koolkazerne in het bijzonder en de andere onderdelen van het complex, strategisch gelegen buiten de randstad op de Veluwe in de nabijheid van het spoor.
- Van cultuurhistorische waarde vanwege de functionele samenhang met de andere onderdelen, als relatief zeldzaam type met H-vormige plattegrond van belang voor de geschiedenis van de Nederlandse Krijgsmacht.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Inleiding KAZERNECOMPLEX 'Ede-West' bestaande uit twee INFANTERIEKAZERNES 'Maurits' en 'Johan Willem Friso', twee ARTILLERIEKAZERNES 'Arthur Kool' en 'Van Essen' en de P.L. BERGANSIUSKAZERNE. Buiten rijksbescherming vallen twee voertuigenloodsen als bijgebouwen van de infanterie; een magazijn, een hoefsmederij, een paardenstal, een bureelgebouw en een korporaalskantine als bijgebouw van de artillerie en een levensmiddelenloods en een ketelhuis ter illustratie van de latere ontwikkelingen van het kazerneterrein. Van de bijgebouwen van de infanterie zijn reeds verdwenen een magazijn voor wapens en gedeponeerde goederen 'het Arsenaal', een sportgebouw, een badhuis en een kantinegebouw. Van de bijgebouwen van de artilleriekazernes zijn verdwenen één van de twee kantinegebouwen, de oude keukens, de gymnastiekgebouwen, het havermagazijn, het hooi- en stromagazijn, een aantal paardenstallen en een turfloods.
Onder rijksbescherming vallen: 1. Infanteriekazerne 'Maurits' (1906) 2. Infanteriekazerne 'Johan Willem Friso' (1906) 3. Artilleriekazerne 'Arthur Kool' (1908) 4. Artilleriekazerne 'Van Essen' (1908) 5. P.L. Bergansiuskazerne (1936). De symmetrische aanleg en inrichting van het kazerneterrein dateert uit het begin van de twintigste eeuw. De INFANTERIEKAZERNES 'Maurits' en 'Johan Willem Friso' zijn gebouwd in de periode 1904-1906, waarschijnlijk naar ontwerp van de 'Kapitein Eerstaanwezend-Ingenieur' te Arnhem, VAN HOLK in neo-renaissance stijl. De kazernes deden dienst als huisvesting van manschappen en van enkele officieren met onder meer een ziekenboeg, cellen en rijwielbergingen. De grote aanbouwen aan de achterzijde waren tevens geschikt gemaakt voor de huisvesting van manschappen. De grote hal in de middelste aanbouw was een overdekte binnenplaats in gebruik als exercitielokaal of noodlogies.
In de periode 1906-1908 zijn de ARTILLERIEKAZERNES 'Arthur Kool' en 'Van Essen' gerealiseerd in chaletstijl, waarschijnlijk naar ontwerp van de Kapitein Eerstaanwezend-Ingenieur te Arnhem, VAN HOLK. De P.L. BERGANSIUSKAZERNE is gebouwd in 1936 in een zakelijk/ kubistische expressionistische stijl waarschijnlijk naar ontwerp van de Majoor Eerstaanwezend Ingenieur E. VAN DER STAAY, bestemd voor de huisvesting van zestig leerlingen van de 'School voor reserve-officieren der Bereden Artillerie'. De School der Bereden Artillerie is opgericht in 1910 en was tot 1936 gevestigd in de artilleriekazernes 'Arthur Kool' en 'Van Essen'. Na 1945 zijn bestaande structuren en gebouwen veranderd en/of verdwenen.
Het KAZERNECOMPLEX 'Ede-West' is gelegen ten noorden van de spoorlijn Utrecht-Arnhem, nabij station Ede-Wageningen. De globale begrenzing van het terrein bestaat uit de spoorlijn in het zuiden, in het oosten de Nieuwe Kazernelaan en het bos De Sijsselt, in het noorden de Eikenlaan en in het westen de Klinkenbergerweg.
Omschrijving
De INFANTERIEKAZERNES 'Maurits' en 'Johan Willem Friso' zijn in 1904 aanbesteed en in 1906 in gebruik genomen als Bataljonskazerne No. 1 en No.2. De omvang van deze gebouwen was voor Ede van een nog ongekende schaal. Het zijn twee, vrijwel identieke panden, elk 130 meter lang en twee tot drie bouwlagen hoog met midden- en zijpaviljoens en grote vleugels aan de achterzijde. De gevels worden afgesloten door afgeplatte schilddaken gedekt met rode kruispannen en zadeldaken gedekt met rode Hollandse pannen. De gevels worden gekenmerkt door horizontale, zandstenen banden en regelmatig verdeelde meerruits schuiframen met siermetselwerk in de terug gelegen boogtrommels aan de bovenzijde en rode lekdorpeltegels aan de onderzijde. De rondboogvormige entreepartijen worden sterk benadrukt door het gebruik van zandsteen. Beide panden staan onder een zeer stompe hoek aan weerszijden van de voormalige midden- en symmetrieas van het kazerneterrein. De symmetrische inrichting van het terrein van de infanteriekazernes is grotendeels verloren gegaan.
De ARTILLERIEKAZERNES 'Arthur Kool' en 'Van Essen' zijn in 1906 aanbesteed en in 1908 in gebruik genomen, gelegen ten oosten van de Stationsweg, in het zuiden aansluitend op de infanteriekazernes (1, 2). Ook deze kazernes met H-vormige plattegrond zijn vrijwel elkaars spiegelbeeld. De kazernes bestaan uit een lage middenpartij van één bouwlaag tussen twee zijvleugels van twee bouwlagen. De gevels worden afgesloten door overstekende zadeldaken gedekt met gesmoorde kruispannen. De bakgoot wordt ondersteund door geprofileerde korbeelstellen met eenvoudige geprofileerde windveren, sierspant en een makelaar in de topgevels. De gevels worden gekenmerkt door horizontale hardstenen banden en regelmatig verdeelde vensters bestaande uit meerruits onder- en bovenramen aan de bovenzijde afgesloten door een hardstenen latei aan de onderzijde door een hardstenen lekdorpel per twee of drie gekoppeld onder één segmentboog. De hoofdentreepartijen worden benadrukt door het gebruik van hardsteen en de beëindiging van de as in een topgevel met achterliggend aangekapt zadeldak. De kazernes staan met de voorgevels gekeerd richting Kazernelaan. De symmetrische aanleg van het terrein van de artillerie is beter bewaard gebleven dan dat van de infanterie. Als symmetrie-as dient de nog bestaande weg noord-zuid tussen de twee kazernes. Deze weg was tevens de voornaamste toegangsweg die aansloot op de Berkenlaan. De Berkenlaan en de Kazernelaan leidden weer naar de Stationsweg. Aan de noordzijde wordt het terrein begrensd door de Eikenlaan. Vanwege een verdergaande decentralisatie is bij de artillerie sprake van een groot aantal bijgebouwen met elk een eigen functie gesitueerd aan de noordzijde van de artilleriekazernes. Een aantal is aanwezig. Het ijzeren hek, dat de toegang markeerde tot de artilleriekazernes is verdwenen. De kantinegebouwen namen evenals in het geval van de infanterie een centrale positie in.
De P.L. BERGANSIUSKAZERNE met U-vormige plattegrond is gebouwd in 1936 als functionele toevoeging aan het eerdere gebouwenbestand bestaande uit twee bouwlagen afgesloten door een flauw hellend omlopend zadeldak gedekt met roodbruine Romaanse pannen. De gevels opgetrokken in bruine baksteen in halfsteens verband worden gekenmerkt door regelmatig verdeelde meerruits stolpramen met een vier-ruits valraam als bovenlicht. De trappartijen komen in het exterieur tot uiting in risalerende assen met risalerende vensterpartij afgesloten door een aangekapt schilddak. In de flauw hellende dakschilden bevinden zich meerdere oorspronkelijke dakkapellen. De hoofdingang wordt benadrukt door een luifel.
Waardering
KAZERNECOMPLEX 'Ede-West' bestaande uit twee INFANTERIEKAZERNES 'Maurits' en 'Johan Willem Friso' uit 1906 in neo-renaissance stijl naar ontwerp van VAN HOLK, twee ARTILLERIEKAZERNES 'Arthur Kool' en 'Van Essen' uit 1908 in chaletstijl naar ontwerp van VAN HOLK en de P.L. BERGANSIUSKAZERNE uit 1936 in zakelijk/ kubistische expressionisme naar ontwerp van E. VAN DER STAAY.
- Van architectuurhistorische waarde als goed voorbeeld van een kazernecomplex bestaande uit een infanterie- en een artilleriekazerne in neo-renaissance stijl en chaletstijl met latere ontwikkelingen in expressionistische bouwstijl gaaf in structuur en detaillering.
- Van stedenbouwkundige waarde vanwege de strategische ligging van het kazernecomplex op een terrein buiten de randstad op de Veluwe in de nabijheid van het spoor. Vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie tussen de onderdelen van het kazernecomplex 'Ede-West'.
- Van cultuurhistorische waarde als voorbeeld van een kazernecomplex bestaande uit infanterie en artillerie met daaraan toegevoegd een militair opleidingsinstituut, ontstaan als gevolg van de uitbreiding van de oefenterreinen en kazernes buiten de randstad door het Ministerie van Oorlog naar aanleiding van de instelling van de algemene dienstplicht in 1901.
Eigenschappen
| Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
|---|---|---|---|---|
| Kazerne | Verdedigingswerken en militaire gebouwen | Militair verblijfsgebouw | oorspronkelijke functie | Ja |
| Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nieuwe Kazernelaan | 2 | – | 6711 JC | Ede | – | – | Ja |
| Van Essenkwartier | 1 | A | – | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 1 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Nieuwe Kazernelaan | 2 | D 14 | 6711 JC | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 3 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 5 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 7 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 9 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 11 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 13 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 15 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 17 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 19 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 21 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 23 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 25 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 27 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 29 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 31 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Verbindelaarsweg | 32 | – | 6711 VD | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 33 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Verbindelaarsweg | 34 | – | 6711 VD | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 35 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Verbindelaarsweg | 36 | – | 6711 VD | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 37 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Verbindelaarsweg | 38 | W | – | Ede | – | – | – |
| Verbindelaarsweg | 38 | – | 6711 VD | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 39 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Verbindelaarsweg | 40 | – | 6711 VD | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 41 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Verbindelaarsweg | 42 | – | 6711 VD | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 43 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Verbindelaarsweg | 44 | – | 6711 VD | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 45 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Verbindelaarsweg | 46 | – | 6711 VD | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 47 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Verbindelaarsweg | 48 | – | 6711 VD | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 49 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 51 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 53 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 55 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 57 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 59 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Van Essenkwartier | 61 | – | 6711 VL | Ede | – | – | – |
| Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
|---|---|---|---|---|
| 5898 | C | 5901 | A1 | Ede |
| 5898 | C | 5901 | A10 | Ede |
| 5898 | C | 5901 | A11 | Ede |
| 5898 | C | 5901 | A12 | Ede |
| 5898 | C | 5901 | A13 | Ede |
| 5898 | C | 5901 | A14 | Ede |
| 5898 | C | 5901 | A15 | Ede |
| 5898 | C | 5901 | A16 | Ede |
| 5898 | C | 5901 | A17 | Ede |
| 5898 | C | 5901 | A18 | Ede |
| 5898 | C | 5901 | A2 | Ede |
| 5898 | C | 5901 | A3 | Ede |
| 5898 | C | 5901 | A4 | Ede |
| 5898 | C | 5901 | A5 | Ede |
| 5898 | C | 5901 | A6 | Ede |
| 5898 | C | 5901 | A7 | Ede |
| 5898 | C | 5901 | A8 | Ede |
| 5898 | C | 5901 | A9 | Ede |
| 5899 | C | 5901 | A1 | Ede |
| 5899 | C | 5901 | A10 | Ede |
| 5899 | C | 5901 | A11 | Ede |
| 5899 | C | 5901 | A12 | Ede |
| 5899 | C | 5901 | A13 | Ede |
| 5899 | C | 5901 | A14 | Ede |
| 5899 | C | 5901 | A15 | Ede |
| 5899 | C | 5901 | A16 | Ede |
| 5899 | C | 5901 | A17 | Ede |
| 5899 | C | 5901 | A18 | Ede |
| 5899 | C | 5901 | A2 | Ede |
| 5899 | C | 5901 | A3 | Ede |
| 5899 | C | 5901 | A4 | Ede |
| 5899 | C | 5901 | A5 | Ede |
| 5899 | C | 5901 | A6 | Ede |
| 5899 | C | 5901 | A7 | Ede |
| 5899 | C | 5901 | A8 | Ede |
| 5899 | C | 5901 | A9 | Ede |
| – | C | 5899 | – | Ede |
| – | C | 5898 | – | Ede |
| Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
|---|---|---|---|
| 1906 | 1908 | – | vervaardiging |