Inleiding.

Het complex bestaat uit de SCHUTSLUIS (1), de BRUG (2), het SCHAKELHUIS-POMPSTATION (3) en de SPUISLUIS (4). Het bijbehorende sluiswachtershuisje wordt buiten beschouwing gelaten, omdat deuren en vensters op storende wijze vernieuwd zijn. De onderdelen stammen uit 1923, met uitzondering van de spuisluis, die in 1929 is aangelegd. De sluis is van het schutsluistype en heeft nummer IV van een reeks die oorspronkelijk vijf sluizen telde. Het complex is gelegen over het Wilhelminakanaal, dat gegraven werd van 1909 tot 1923 als verbinding tussen de Zuid-Willemsvaart en de Mark. Het werd aangelegd als een der vijf sluizen die dienden ter overbrugging van een verval van 15 meter.

Schuiven en deuren werden electrisch bediend, het benodigde water voor het schuuten werd gewonnen uit de Zuid-Willemsvaart, aangevuld met pompstations nabij de sluizen. Het geheel ligt aan de rand van Haghorst, een plaatsje dat door de aanleg van het kanaal en het sluiscomplex een bescheiden ontwikkeling doormaakte. Het complex wordt omgeven door een groot aantal fors uitgegroeide loofbomen. De stijl van de sluis en brug is puur functioneel, het pomphuis heeft Berlagiaanse elementen en de spuisluis heeft een zakelijke, Functionalistische stijl en lijkt een verkleinde vorm van het latere stuwcomplex te Lith. De voorgedrukte en gestandaardiseerde bouwtekeningen zijn gesigneerd door ir. C.L. Schuller tot Peursum.

Waardering.

Het complex is van algemeen belang. Het heeft cultuurhistorische waarden als uitdrukking van een sociaal-economische ontwikkeling door het creëren van een oost-westverbinding door middel van de aanleg van een kanaal in het zuiden van Nederland. Het complex is tevens van belang als bijzonder voorbeeld van een technische ontwikkeling, onder meer de vroege toepassing van electromotoren. Het heeft architectuurhistorische waarden door de sobere, onder meer aan de Overgangsstijl gerelateerde vormentaal. Het heeft ensemblewaarden als onderdeel van een groter geheel, namelijk de infrastructuur samenhangend met het Wilhelminakanaal. Het geheel is gaaf bewaard gebleven, met name de nog aanwezige oorspronkelijke aanleg en de structurele en visuele gaafheid van het gehele complex.