Inleiding

Voormalige ZUIVELFABRIEK uit 1903, deel uitmakend van het complex "Melkerij Hofstede Oud-Bussem". Het gebouw, ontworpen door K.P.C. de Bazel is met de voorgevel gelegen aan een dwarsweg van de Flevolaan. Het zuivelhuis vormde de verbinding tussen de melkproductie en de verkoop via de eigen filialen. Hier werd de melk gekoeld en gebotteld. Op de eerste verdieping was ook het laboratorium van de melkerij gevestigd. In 1950 is het zuivelhuis verbouwd tot woningen waarbij onder meer de deuren en vensters van de begane grond gewijzigd zijn. Om de per kar aangevoerde melkbussen te kunnen lossen was de oosthoek van het pand tussen de plint en het platte dak oorspronkelijk open.

N.B. De latere aanbouw tegen de rechter zijgevel is evenals de aangebouwde bergingen tegen de linker zijgevel voor de bescherming van ondergeschikt belang.

Omschrijving

Op nagenoeg rechthoekig grondplan gebouwde zuivelfabriek van één bouwlaag onder een met rode Hollandse pannen gedekt samengesteld dak bestaande uit een hoog tentdak boven de voorste helft, een lager zadeldak linksachter in het verlengde van het linker dakschild, een klein schilddak rechts tegen het rechter dakschild, en tussen dit schilddak en het zadeldak een plat dak. Het tentdak wordt bekroond door een zinken piron in de vorm van een doornappel. De in kruisverband met snijvoeg gemetselde buitengevéls zijn boven een zich verjongende en door een afgeschuinde rollaag afgesloten plint van paarsrode machinale waalsteen opgetrokken in rode genuanceerde machinale waalsteen. Bovenaan worden de gevels afgesloten door een bakgoot op geprofileerde klossen waaronder een fries van diagonaal siermetselwerk en een architraaf in de vorm van een waterlijst van rode profielsteen. De voorgevel (ZW) heeft een smalle middenrisaliet die zich over twee bouwlagen uitstrekt onder een insnijdend zadeldak waarop rode Hollandse pannen. Bovenin deze risaliet bevindt zich een kruisvenster waaronder een rijk vormgegeven zandstenen gevelsteen tonend een hinde, het logo van de melkerij, met daaronder de tekst "HOFSTEDE/ OUD BUSSEM". Ter plaatse van de gevelsteen is de genoemde waterlijst halfrond verhoogd. De driehoekige top van de risaliet is voorzien van vlechtingen en kraagt onderaan naar opzij uit boven een kwartronde console van zandsteen. Ook ter plaatse van de versnijding halverwege de risaliet is zandsteen toegepast. Van de oorspronkelijke dubbele deur in de risaliet resteert het kozijn waarvan de bovendorpel verfraaid is met uitgesneden siermotieven. Voor de ingang ligt een hardstenen stoep. Linksonder in de voorgevel bevindt zich een hardstenen hoeksteen met in de voorzijde een cirkelmotief waaromheen de datum van de eerste steenlegging 17-8-1903 en in de linkerzijde de namen van de grondleggers van de melkerij "JOANNES/ VAN/ WOENSEL/ KOOY/ FLORIS VOS". Links en rechts op het voorschild staat een dakkapel waarin een twaalfruits segmentboograam onder een gewelfd zinken dak. Op beide zijschilden van het tentdak staat een brede gemetselde dakopbouw voorzien van een liggend driedelig venster en een puntgevel vergelijkbaar met die van de risaliet voor. Onder de liggende vensters is de waterlijst plaatselijk verhoogd en een achtpuntige ster ingemetseld. Links van de dakopbouw boven de rechterzijgevel (ZO) bevindt zich een dakkapel als voor, links van de andere dakopbouw staan op het linker (NW) dakvlak van het zadeldak drie dito dakkapellen. De linker zijgevel (NW) heeft middenonder een kelderkoekoek waarin een achtruits keldervenster. Het zadeldak eindigt in een puntgevel die evenals de dakopbouwen is voorzien van vlechtingen en onderaan opzij uitkraagt boven een kwartronde zandstenen console. Tegen deze door een vierkante schoorsteen van rode machinale waalsteen bekroonde gevel sluit een lagere parterre-uitbouw aan (hier stond de stoommachine) onder een driezijdig lessenaarsdak gedekt met rode Hollandse pannen. Op het achterschild van het tentdak staat een dakopbouw als op het voorschild, maar met een stolpvenster. Links hiervan bevindt zich een brede dakkapel waarin een getoogd stolpraam met kleine roedenverdeling onder een gebogen dak. Boven in het achterschild staat een forse rechthoekige schoorsteen van rode machinale waalsteen. Het interieur bevat nog enkele elementen uit de bouwtijd waaronder rondboogvormige doorgangen en linksvoor een rechte steektrap van rode baksteen met hardstenen treden leidend naar de voormalige boterkelder. Laatstgenoemde heeft een betonnen vloer, witgepleisterde wanden en een plafond van ijzeren balken waartussen troggewelfjes. In de wand naast de keldertrap bevindt zich een vierruits rondvenster. De zolderverdieping is voorzien van een borstwering en een beschoten gordingenkap met boven in het tentdak een zware makelaar.

Waardering

Het voormalige zuivelhuis is van algemeen belang als historisch-functioneel onderdeel van het complex "Melkerij Hofstede oud-Bussem" en als grotendeels gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een door architect K.P.C. de Bazel ontworpen bedrijfsgebouw uit het begin van de 20ste eeuw.