Inleiding.

Aan de Dorpsstraat te Wagenberg gelegen complex, bestaande uit een PASTORIE van de Heilige Gummarus parochie (1), een aangrenzende r.-k. PAROCHIEKERK met belendend sierHEKwerk (2) en een KRUIS op de achterliggende begraafplaats (3).

In opdracht van het rooms-katholieke kerkbestuur van de parochie van de Heilige Gummarus bouwde architect P. Soffers onder bouwpastoor W. Oomen in 1856 de pastorie naast een eenvoudige kerk uit het einde van de achttiende eeuw. Door de bevolkingstoename in de tweede helft van de negentiende eeuw werd deze kerk al snel te klein waarna in 1903-1904 onder bouwpastoor A.C. Mijnen besloten werd tot de bouw van de huidige, door architect P.J. van Genk uit Leur ontworpen kerk. De kerkinventaris is afkomstig uit diverse kunstateliers in met name Brabant en Limburg. Het kruis op de begraafplaats dateert uit 1867 en is waarschijnlijk afkomstig uit het atelier van G. Klep-de Bruijn te Breda.

Omschrijving .

Het complex strekt zich van het noordoosten naar het zuidwesten uit langs de veelal lintbebouwde Dorpsstraat in het centrum van Wagenberg in een overigens vrij open gebleven landelijke omgeving. De in het noordoosten gesitueerde pastorie ligt met de langsgevel in de rooilijn van de Dorpsstraat en stond oorspronkelijk geheel vrij. Ten zuidwesten van de pastorie bevindt zich de parochiekerk waarvan de toren achter de rooilijn gelegen is. Kerk en pastorie zijn door middel van enkele latere uitbreidingen met elkaar verbonden. Ter linker zijde van de kerk bevindt zich de tuin van de pastorie, ter rechter zijde geeft een smal inrijpad, afgesloten met een siersmeedijzeren hekwerk, toegang tot de ten zuidwesten van de kerk gesitueerde begraafplaats.

Waardering.

Het complex, bestaande uit een pastorie, parochiekerk met hek en kruis, is van algemeen belang. Het complex heeft cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van de ontwikkeling en emancipatie van het rooms-katholicisme in de tweede helft van de negentiende eeuw en het begin van de twintigste eeuw wat betreft bestemming en verschijningsvorm. Verder vanwege het belang van de samenstellende onderdelen voor de ontwikkeling van de diverse typologieën. Het complex heeft architectuur- en kunsthistorische waarden vanwege de in het complex vervatte ontwikkelingsgeschiedenis, vanwege de plaats van de onderdelen binnen de oeuvres van de architecten, vanwege de esthetische kwaliteiten van de architectonische ontwerpen, vanwege het verfijnde materiaalgebruik en de rijke ornamentiek in met name de kerktoren en het kerkinterieur met inventaris. Het complex heeft ensemblewaarden als onderdeel van de historische bebouwing aan de Dorpsstraat en verder als beeldbepalend en markant element in een overigens vrij open, landelijke omgeving. Het complex is van belang vanwege de gaafheid van de architectonische hoofdvormen en grote delen van de interieurs met inventaris en is als zodanig zeldzaam. Verder wegens de hoogwaardige kwaliteit van de samenstellende onderdelen, bestaande uit de pastorie, de kerk met sierhekwerk en een monumentaal kruis op de begraafplaats.