Omschrijving complex

De buitenplaats De Kemnade ligt in het buurtschap Wijnbergen ten zuiden van Doetinchem. Het goed werd in de Middeleeuwen gesticht op de plaats waar de Oude IJssel en het Waalsche Water samenstromen. Op een terrein tussen de beide stromen en een in de Middeleeuwen gegraven verbindingsgracht kwam De Kemnade tot stand.

Reeds vanaf het midden van de 14de eeuw is er sprake van een geslacht Van der Kemnade met bezittingen in dit gebied. Over aard en omvang is niets naders bekend. Een huis De Kemenalde wordt voor het eerst in 1473 genoemd. Twee jaar later blijkt het na een verwoesting herbouwd te zijn. Er wordt in dat jaar melding gemaakt van een toren. In 1482 bestond De Kemnade uit een toren en een groot stenen zaalgebouw. Op de oudst bekende afbeelding van De Kemnade, een tekening uit 1730 van C. Pronk, staat dit gebouw afgebeeld: een forse zestienhoekige toren met klokvormige bekroning met bol en het hoge stenen zaalgebouw onder zadeldak met hoekschoorstenen. Nadien zijn huis en toren een aantal malen gewijzigd. De torenbekroning werd veranderd in een ingezwenkt zestienzijdig dak, het hoofdgebouw werd gemoderniseerd en aan het huis verschenen twee lage vleugels waarin een koetshuis en een oranjerie waren ondergebracht. Opdrachtgever voor een groot deel van die veranderingen en aanpassingen was C.H. Ver Huell die De Kemnade in 1806 had weten te verwerven. In 1862 is het huis door de toenmalige eigenaar J.A. Insinger wegens bouwvalligheid afgebroken, de toren bleef staan. Pas toen in 1889 De Kemnade opnieuw was verkocht, volgde door P.J. Landry, de nieuwe eigenaar, een beperkte restauratie van de toren. Op de kelders van het afgebroken hoofdgebouw liet hij een schuur neerzetten. De schuur werd in 1920 vergroot tot woonhuis. In 1955 kwam de Kemnade in bezit van jhr mr. J.A. Beelaerts van Blokland. De schuur op de resten van de oude kelders werd afgebroken en vervangen door een woonhuis in 18de-eeuwse trant naar ontwerp van H. Korswagen en D. Verheus. De toren werd gerestaureerd en kreeg zijn spits weer terug.

Over de directe omgeving van het huis valt het volgende op te merken. Verhuell liet vrijwel direct na de aankoop in 1806 het terrein rond het huis op de punt tussen de twee rivierarmen en de verbindingsgracht omvormen. Ten noordwesten en ten zuidoosten van het huis liet hij een gemengd bos (loof- en naaldhout) met slingerende paden aanleggen. Een moestuin met een rechthoekig padenpatroon aan de zuidkant bleef gehandhaafd, evenals de lange rechte oprijlaan aan de oostkant die vanaf de Ettenseweg via een ophaalbrug over de Oude IJssel aanliep op de voorzijde van het huis. Was de ruimte voor het huis aanvankelijk bescheiden van uitmonstering met een ovaal perk voor het huis en een met bloeiende struiken beplant vak daarnaast, in de jaren veertig van de 19de eeuw blijkt er een ingewikkeld parcours van slingerpaadjes rond diverse bloemperken verwezenlijkt te zijn, versierd met een zonnewijzer, twee tuinbeelden en een tuinvaas op een sokkel. In die tijd wordt het door Van der Aa als volgt omschreven: 'Door de ligging aan den Ouden IJssel en het veelvuldige boomgewas, dat men er aantreft, biedt dit landgoed uitmuntende wandelingen aan, en doet in aangenaamheid voor geen uit den omtrek onder'. Zowel de 17de-eeuwse formele laan, de plaats van de oude moestuin als de landschappelijke wijzigingen uit het begin van de 19de eeuw binnen het taartpuntvormige terrein zijn nog steeds duidelijk herkenbaar.

Waardering

De historische buitenplaats De Kemnade is van algemeen belang

- wegens de ouderdom;

- wegens de architectuurhistorische en bouwhistorische waarde van de 15de-eeuwse toren en kelders, restanten van het middeleeuwse huis De Kemnade;

- wegens de beeld- en structuurbepalende situering in het landschap;

- als goed voorbeeld van een kleinschalig landschapspark;

- wegens de formele 17de-eeuwse lange laan;

- wegens de functioneel-ruimtelijke relatie tussen huis en tuin.