Inleiding

KANTOORGEBOUW van de voormalige achterliggende fabriek voor melkproducten N.V. Hollandia, gebouwd aan de Oosthavenkade in een Eclectische, op de Neo-Hollandse Renaissance geïnspireerde trant, naar een ontwerp van architect Pleun van der Berg. Het kantoor kwam in twee fasen tot stand. De rechter helft werd in 1897 gerealiseerd. In 1912 werd het pand in dezelfde trant uitgebreid met het huidige linker- en middendeel.

NB: De op het achterterrein gesitueerde, bij het pand behorende fabriek is halverwege de jaren zeventig van de twintigste eeuw gesloopt. Het pand heeft sinds 1977 een publieke functie. Het oorspronkelijke interieur is grotendeels verdwenen mede ten gevolge van een brand in 1976.

Omschrijving

Het, boven een hoge rustica natuurstenen plint op een rechthoekige plattegrond opgetrokken, monumentale kantoorgebouw telt twee bouwlagen en een kapverdieping onder een samengesteld zadeldak met steekkappen gedekt met gesmoorde kruispannen. Het pand is onderkelderd, verlicht vlak boven het maaiveld door middel van vensters in de vensterassen en afgeschermd door diefijzers. De gevels zijn opgetrokken in rode baksteen in kruisverband met natuurstenen hoek- en sluitstenen en sierbanden. Boven de vensterlateien bevinden zich rondbogen en segmentbogen van rode verblendsteen en decoratieve, wit gepleisterde, aanzet- en sluitstenen. In de boogvelden is siermetselwerk aangebracht. Vensters en deuren zijn van hout en allen voorzien van getoogde rollagen met hoek- en sluitstenen. Rondom het dak bevindt zich een geprofileerde daklijst met bakgoot. Door de situering op het binnentalud van de kade langs de Oude Haven is de achtergevel hoger dan de voorgevel. De voorgevel heeft een klassieke symmetrische opzet in kolossale orde met aan weerszijden van de entree brede risalieten, op de hoeken gemarkeerd door wit gestuukte bloktandlijsten en voorzien van tuitgevels en hiertussen, een iets teruggerooid, breder middenrisaliet voorzien van een geprofileerde kroonlijst en een houten bakgoot. Het zadeldak is voorzien van drie kleine dakkapellen met tentdakje en bekroond met een pinakel. De hoofdingang bevindt zich achter een door natuurstenen blokken omlijst portaal in het middelste bouwvolume en is bereikbaar via een brede natuurstenen trap. De dubbele paneeldeur is voorzien van Neo-Renaissance detailleringen, een decoratief smeedijzeren deurrooster en een boogvormig drieledig bovenlicht met gekleurd glas-in-lood met de stichtingsjaartallen 1882 en 1912 en het wapen van Den Haag. In de rustica omlijsting, samengesteld uit kwartzuilen, gebeeldhouwde archivolt en composiete kapitelen, staat in reliëf en gouden kapitalen de naam van de fabriek 'HOLLANDIA'. De hoekrisalieten hebben op de begane grond twee identieke samengestelde vensterpartijen, conform de middenrisaliet. Op de eerste verdieping zijn alle vensters identiek: de middenrisaliet telt zes, hoge rechthoekige, (schuif)vensters met bovenlichten en de hoekrisalieten elk vier. Boven de buitenste vensters, vlak onder de kapverdieping van de topgevels zijn op gepleisterde aanzetstenen in rode kapitalen de volgende belerende teksten "NIL SINE", "MAGNO LABORE" (niets zonder grote inspanning) links, en rechts "LABOR IMPROBUS" en "OMNIA VINCIT" (volhardende arbeid overwint alles) aangebracht. In de gevels van de hoekrisalieten bevinden zich twee rondboogvensters met bovenlichten. De topgevels worden beiden bij de aanzet bekroond door schouderstukken met wit gestuukte bollen en hiertussen siermetselwerk in ruitmotief. De topgevels vinden tussen de klauwstukken hun beëindiging in een in stuco uitgevoerd hoofdgestel met tussen de pilasters een beeldhouwwerk en een gevelblok met wederom 'HOLLANDIA' in rode kapitalen. Het gestel wordt bekroond door een klein topgeveltje bestaande uit twee klauwstukken en een smeedijzeren windvaan. Achter de topgevels bevinden zich dwarskappen met een zadeldak van Vlaamse gevels. De noordelijk zijgevel uit 1912 is conform de voorgevel rijk gedecoreerd en bestaat uit vier traveeën, die elk uit twee gekoppelde vensters bestaan, van elkaar gescheiden door een smalle bakstenen stijl bestaan. De kelderlichten zijn voorzien van een strekse boog. De vensters van de begane grond en de verdieping hebben elk een segmentboog met in stucwerk benadrukte aanzet- en sluitstenen. Het hoofdgestel is conform de middenrisaliet van de voorgevel vormgegeven. De zuidelijke zijgevel uit 1897 is soberder vormgegeven. De vensters zijn voorzien van een segmentboogvormige strekse boog met tegeltjes. Het hoofdgestel is rijk uitgevoerd, identiek aan het middendeel van de voorgevel. Een gevelsteen met het opschrift "De eerste steen gelegd door dr. Johannes Theodorus Mouton van 's-Gravenhage, 19 oktober 1897" bevindt zich ter hoogte van de begane grond. In de onregelmatige opzet van de achtergevel komen de verschillende verbouwingen tot uiting. De gevel bestaat uit twee tuitgevels, links en rechts en een middendeel met plat dak. Alleen de rechter tuitgevel heeft nog een min of meer regelmatige oorspronkelijke gevelgeleding. Het middendeel heeft centraal een groot boogvormig trappenhuisvenster met glas-in-lood. In het interieur is met name van belang de monumentale representatieve hal met trappenhuis rondom een hoge vide en verlicht door een koepelvormig bovenlicht. Het trappenhuis heeft een eikenhouten trap en balustrade, de glas-in-loodvensters zijn voorzien van (gebrandschilderde) figuratieve afbeeldingen, vervaardigd door de kunstenaar J.W. Gips.

Waardering

Voormalig kantoorgebouw van de N.V. Hollandia, fabriek voor melkproducten, eind negentiende, begin twintigste eeuw in een rijke, op de Neo-Hollandse Renaissance geïnspireerde stijl ontworpen, van algemeen belang wegens architectuur- en cultuurhistorische waarde, alsook van belang wegens hoge beeldbepalende waarde aan de Oosthavenkade.