Omschrijving van het complex

In structuur en deels in detail gaaf bewaarde HISTORISCHE BUITENPLAATS DE KLINZE bestaande uit: HOOFDGEBOUW (1), HISTORISCHE TUIN en PARKAANLEG (2), BRUG (3), PRIEEL (4), KOETSHUIS (5), TUINMANSWONING (6), ORANJERIE (7), HEKKEN aan het voorplein (8A en 8B), TOEGANGSHEKKEN aan de Van Sminiaweg (9A en 9B). Ten noordoosten van de bebouwde kom van Aldtsjerk ligt de historische buitenplaats De Klinze, waarvan de naam 'oppe clinke' (1567) zou betekenen: het mooiste punt. Het huis (de state) werd in 1655 door Hessel van Aysma gebouwd onder de naam Aysmastate. De vroegst bekende afbeelding (1723) toont een rechthoekig bouwblok van twee bouwlagen onder een hoog opgaand schilddak; een omschrijving uit 1721 noemt 'seekere heerlijke state en landen met de groote huisinge, schuire, watermolen, en molendijken, sampt hovingen, tuinen, bosch, cingels, gragten, lameyen, bruggen en stakettingen'. Door verkoop kwam het goed in 1681 in bezit van de familie Van Sminia, die het huis in de loop van de 19de eeuw verschillende malen liet verbouwen en uitbreiden. Op onder meer de Topografisch Militaire Kaart van 1854 staat het huis aangegeven op een rechthoekig omgracht terrein, dat toegankelijk is via een loodrecht daarop staande, door bossen geflankeerde laan die halverwege kruist met een dwarslaan (Rode en Zwarte Singel). De wijzigingen in landschapsstijl (met name ten westen van de laan en rondom het huis), die vanaf 1834 door tuinarchitect Lucas Pieter Roodbaard zijn gerealiseerd, zijn van deze kaart niet afleesbaar. Bij een verbouwing uit 1877 door Arent Johannes van Sminia werd het aanzien van het huis grondig veranderd: de muren werden gepleisterd, het dak verlaagd, het fronton vervangen door een kroonlijst en de vensters voorzien van een nieuwe roedenverdeling; ook werden eclectisch lijstwerk en een sierpleisterlaag aangebracht. Een omvangrijke restauratie in 1966 maakte deze veranderingen voor een deel weer ongedaan: de pleisterlaag werd verwijderd (het lijstwerk rondom de vensters bleef gehandhaafd), de aanbouw aan de middenpartij verwijderd en een nieuw fronton aangebracht.

Het huis is door een modern tussenlid verbonden met het in 1987 herbouwde koetshuis. De restauratie van de parkaanleg werd in 1998 voltooid.

De historische buitenplaats de Klinze wordt aan de zuidzijde (gedeeltelijk) begrensd door de Van Sminiaweg, aan de oostzijde door de Klaas Douwesweg, aan de noord- en westzijde door de kavelsloten langs het rond en voor het huis gelegen parkbos. Op de bij de omschrijving behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding van de onderdelen nader aangegeven.

Waardering van het complex

De HISTORISCHE BUITENPLAATS DE KLINZE is van algemeen cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch belang: - vanwege de ouderdom - vanwege de bouw- en bewoningsgeschiedenis - als goed voorbeeld van een oorspronkelijk uit 1655 daterende Friese state, die thans door de verschillende verbouwingen een 19de-eeuws (eclectisch) aanzien heeft - vanwege de historische tuin- en parkaanleg in landschapsstijl naar ontwerp van tuinarchitect Roodbaard, waarin de oudere formele structuur deels herkenbaar is gebleven - vanwege de visuele, de functionele en de ruimtelijke samenhang tussen de samenstellende onderdelen - vanwege de herkenbaarheid en de ruime mate van gaafheid van de samenstellende onderdelen