Omschrijving complexonderdeel 3

Inleiding

PARKAANLEG ontworpen en aangelegd rond het kantoorgebouw van de Van Leer's vatenfabriek door de plantsoenendienst van de toenmalige gemeente Nieuwer-Amstel, waarvan Chris P. Broerse (1902-1995) de directeur was. Broerse is, samen met J. Landwehr, de grondlegger geweest van een nieuwe tuinstijl: het heempark of wilde-plantentuin, die na de Tweede Wereldoorlog eerst in Nederland voet aan de grond vond en later internationaal een nieuwe richting aan de tuinkunst gaf. Een heempark kenmerkt zich door het gebruik van inheemse planten, bij elkaar gegroepeerd op basis van plantengeografie en -sociologie. Water speelt een belangrijke rol, evenals het verloop van de paden op zodanige wijze dat de wandelaar steeds nieuwe ruimtes ziet en van de ene biotoop in de andere komt.

Het park wordt begrensd door het heempark "De Braak" en de vijver "De Doorbraak" aan de noordzijde, de Amsterdamseweg aan de westzijde, de bebouwing aan de Nieuwe Karselaan aan de zuidzijde en de voormalige spoorlijn aan de oostzijde. Het kantoorgebouw is in het midden van het park gesitueerd. Ten oosten van het hoofdgebouw is een groot deel van het park opgegeven ten gunste van parkeerplaatsen. Het heempark De Braak (1939) is het eerste park dat geheel volgens de inzichten van Broerse werd uitgevoerd. In 1941 kwam een tweede heempark van Broerse tot stand: het Jac. P. Thijssepark en in 1950 het kleine Mauritsplantsoen. De aanleg van het park bij het kantoor van Van Leer in 1957 kan dan ook gezien worden als het heempark bij uitstek waarin alle ervaringen die in de 20 jaren sinds De Braak zijn opgedaan, samen zijn gekomen en zijn benut. De oorspronkelijke aanleg werd gevormd door verschillende biotopen die onder andere gecreëerd werden door afgravingen, profielomkering van de veenbodem en ophogingen. Door de grote schaal van het park was het mogelijk grote open gedeelten af te wisselen met bosachtige aanplant. Sommige plantensoorten werden bewust aangeplant in de bij hen passende biotoop, andere werden al naar gelang de eerder opgedane ervaringen gezaaid. Enkele van de planten die in de jaren na de aanleg in het park groeiden zijn: dop- en struikhei, kruipwilg, klokjesgentiaan, zonnedauw, beemdkroon en wilde tijm afgewisseld met hoger opgaande beplanting zoals koningsvarens en bomen zoals els en lijsterbes. Door wijzigingen in het beheer is de oorspronkelijke diversiteit afgenomen. Nog wel duidelijk aanwezig is de beplanting aan de buitenomtrek, de waterpartijen en de padenstructuur. Bovendien zijn door de bouw van een kantoorgebouw in het noordoostelijk deel van het park andere delen opgehoogd met de ontgraven grond waardoor een groot deel van de speciale milieus zijn verdwenen. Door de bouw in het noordoostelijk gedeelte is het karakter van het park daar zodanig gewijzigd en verarmd dat dit gedeelte geen monumentale waarden meer vertegenwoordigt.

Visueel gezien lopen De Braak en het park van Van Leer in elkaar over en fysiek was er oorspronkelijk contact tussen beide parken door middel van twee bruggen: een kleine ophaalbrug aan de noord-westzijde en een grote ophaalbrug aan de noord-oost zijde. Een derde, betonnen, brug steekt het water aan de oostzijde over. Deze drie bruggen staan in een gedeelte van het park dat buiten de bescherming valt. Een vierde brug, in het oostelijk gedeelte van het park, is thans niet meer aanwezig. Onderdeel van de parkaanleg zijn verder de toegangsweg met betonnen brug en een naamplaat.

Omschrijving

PARKAANLEG. Het park is toegankelijk via de hoofdtoegang aan de Amsterdamseweg. Vóór het kantoorgebouw liggen grote grasvelden met een brede, slingerende waterpartij welke door middel van een betonnen brug overgestoken wordt. Deze brug bestaat uit een rechte betonnen plaat met een eenvoudig, laag hek bestaande uit een metalen buis. De directe omgeving van het kantoorgebouw kenmerkt zich door gazons met gecultiveerde beplanting in de vorm van groenblijvende en bladverliezende heesters, solitair geplaatste loofbomen en grote groepen varens. Doordat de beplanting aan de voorzijde van het kantoorgebouw over het algemeen laag is, weerspiegelt het gebouw in de waterpartij die ervoor langs loopt. De noordzijde van het park kenmerkt zich door een dichtere onderbegroeiing van kruidachtige planten, stinzenplanten, heesters en een bosachtige aanplant van voornamelijk loofbomen. De aanwezige beplanting is in hoofdopzet nog hetzelfde als tijdens de aanleg. Door de grote schaal waarop dit park was aangelegd was het mogelijk om dichtbegroeide bosachtige delen af te wisselen met open delen met voornamelijk kruidachtige beplanting. Dat ontwerpelement is nog altijd sterk aanwezig.

De padenstructuur (nog oorspronkelijk) bestaat uit slingerpaden langs de gazons en kleinere slingerpaadjes in het bosachtige gedeelte. De paden zijn van oorsprong verhoogd aangelegd vanwege de moerassige bodem. De twee paden die voorheen vanaf de kantine in zuidelijke richting liepen zijn verlegd ten behoeve van de aanleg van een nieuw terras en parkeerplaatsen. Vanaf twee zitplekken aan de noordkant van het park is uitzicht over het water naar het naastgelegen heempark De Braak. Aan de zuidzijde van de toegangsweg, ter hoogte van de portiersloge en parallel aan de Amsterdamseweg, is een natuurstenen naamplaat geplaatst die bestaat uit koud op elkaar geplaatste blokken travertin waarin de tekst "Van Leer" is gegraveerd. Over de plaat is een nieuwe naamplaat bevestigd ten behoeve van de bedrijven die daar momenteel gevestigd zijn.

Waardering

De PARKAANLEG is van algemeen belang:

- wegens de ensemblewaarde als complexonderdeel van het ontwerp, waarbij de parkaanleg met de daarin gesitueerde objecten bewust is meegenomen in het ontwerpproces en als onlosmakelijk geheel met het gebouw zelf beschouwd dient te worden;

- wegens de sociaal-cultuurhistorische waarden waarbij de parkaanleg is ontworpen rondom het kantoorgebouw en zo een uiting is van de sociaal-economische ontwikkelingen rond de werkomgeving;

- wegens de bijzondere tuinhistorische waarde van de aanleg volgens het principe van een heempark, dat in de na-oorlogse periode zijn oorsprong had in Nederland en later internationaal navolging kreeg;

- wegens de rol van dit park in het oeuvre van C. Broerse die in samenwerking met J. Landwehr de grondlegger is van de heemparkstijl;

- wegens de tuinhistorische waarde van dit park dat een culminatie is van alle ervaringen opgedaan in eerdere heemparken van C. Broerse en vanwege de directe relatie tot het naastgelegen heempark De Braak en De Doorbraak, eveneens van zijn hand;

- wegens de samenhang met de overige complexonderdelen.