Wat is een beschermd stads- of dorpsgezicht?
Een beschermd gezicht is een gebied met een bijzonder cultuurhistorisch karakter, bijvoorbeeld de historische binnenstad van Haarlem. Benieuwd welke gebieden in Nederland beschermd zijn of wat er komt kijken bij wonen in een beschermd stadsgezicht? We leggen het u graag uit!
Wat is een beschermd gezicht?
Ruim 400 gebieden in Nederland met een bijzonder cultuurhistorisch karakter zijn door het rijk gekenmerkt als 'beschermd stads- of dorpsgezicht'. Deze gebieden vallen onder het zogenoemde overgangsrecht in de Erfgoedwet. Panden in een door het rijk beschermd gebied hebben niet automatisch de status van beschermd monument.
Op de kaart van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed bekijkt u de 400 gebieden.
Geen nieuwe stads- en dorpsgezichten
Sinds 2012 wijst de Rijksoverheid geen nieuwe rijksbeschermde stads- en dorpsgezichten meer aan, met uitzondering van gebieden die nog in procedure zijn. Gemeenten houden in bestemmingsplannen voor bijzondere gebieden al (verplicht) rekening met cultuurhistorie.
In sommige gemeenten is in het beleid vastgelegd dat ze wel nog gemeentelijke stads- en dorpsgezichten aan mogen wijzen. Deze gebieden worden dan op gemeentelijk niveau als beschermd aangemerkt.
U kunt zelf geen aanvraag indienen om van een bepaald deel van een stad of van een straat een beschermd stad- of dorpsgezicht te maken.
Regelgeving
Per 1 juli 2016 is de Monumentenwet 1988 komen te vervallen en gedeeltelijk vervangen door de Erfgoedwet. De regelgeving rond beschermde stads- en dorpsgezichten wordt opgenomen in de toekomstige Omgevingswet; tot die tijd blijft deze geregeld in de Erfgoedwet.
Erfgoedwet
Sinds 1 juli 2016 is er één integrale wet die betrekking heeft op museale objecten, musea, monumenten en archeologie op het land en onder water.
Omgevingswet
De Omgevingswet bundelt wetten en regelingen over onder meer ruimte, wonen, infrastructuur, milieu, natuur en water.
Vergunning en bestemmingsplan
Woont u in een beschermd stads- of dorpsgezicht? Dan moet u rekening houden met de cultuurhistorische waarde van dit gebied. Elk gebied heeft een gedetailleerd bestemmingsplan. Voor aanpassingen gelden strengere regels, zowel voor de bebouwde- als de onbebouwde ruimtes. Zo is er voor een aantal bouwactiviteiten een Omgevingsvergunning nodig.
Heeft u plannen voor verbouwing, restauratie of onderhoud? Raadpleeg dan altijd eerst uw gemeente.
Subsidies
Er zijn op rijksniveau geen subsidieregelingen voor beschermde stads- en dorpsgezichten; wel op provinciaal en gemeentelijk niveau. Bent u eigenaar van een rijksmonument binnen een stads- of dorpsgezicht? Dan komt u wellicht in aanmerking voor subsidie.
Cultuurfondshypotheek
De Cultuurfondshypotheek is een hypotheek met lage rente om de kosten voor restauratie of onderhoud (deels) te financieren. Het restauratiefonds, uw provincie of uw gemeente kan u meer over de mogelijkheden vertellen.
Financiering voor rijksmonumenten
Voor rijksmonumenten binnen een stads- of dorpsgezicht gelden andere regels. Wellicht komt u in aanmerking voor voor financiering bij onderhoud en restauratie van uw monument
Mogelijk een hogere huurprijs
Woningen binnen een beschermd stads- of dorpsgezicht moeten aan bepaalde eisen en richtlijnen voldoen. De kosten voor onderhoud ligt voor deze woningen vaak hoger dan voor woningen die niet binnen een beschermd gebied vallen. De eigenaren mogen voor deze woningen een toeslag van 15% op de maximale huurprijs in rekening brengen. Dit mag alleen als:
- de eigenaar aantoonbaar geïnvesteerd heeft in de instandhouding van de monumentale waarden;
- het pand voor 1945 gebouwd is.
Woont u in een woning binnen een beschermd stads- of dorpsgezicht en wilt u een huurprijscheck uitvoeren? Ga dan naar de website van de Huurcommisie.
Veelgestelde vragen
-
Wat is voorbescherming?
De Erfgoedwet regelt dat door de start van de officiële aanwijzingsprocedure het onderdeel al beschermd is alsof het een rijksmonument is. Dit wordt voorbescherming genoemd. Het doel hiervan is om te voorkomen dat het onderdeel gedurende de procedure onherstelbaar beschadigd of ondeskundig gerestaureerd wordt. Het tussentijds veranderen van een object kan in principe. De eigenaar moet dan wel een omgevingsvergunning aanvragen bij het college van burgemeester en wethouders van de gemeente waarin het object ligt. De gemeente kan u hierover informeren.
-
Wat voor soort monumenten zijn er?
Naast bijna 62.000 rijksmonumenten heeft Nederland nog duizenden provinciale-, gemeentelijke en mobiele monumenten. In het algemeen geldt voor monumenten dat ze van belang worden geacht vanwege hun schoonheid, betekenis voor de wetenschap of cultuurhistorische waarde. Monumenten laten zien hoe we vroeger leefden. Om er voor te zorgen dat dit stukje tastbare verleden niet verdwijnt, is de overheid monumenten gaan beschermen. Monumenten zijn vaak ook aantrekkelijk en vormen een prettige woon- of verblijfsomgeving.
Naar de soorten monumenten
-
Hoe wordt een huis een monument?
De Minister wijst rijksmonumenten en stads- en dorpsgezichten aan. In de praktijk regelt de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed de aanwijzing van een monument. Zij kunnen ook een monument van de lijst afvoeren. Het rijk is tegenwoordig erg terughoudend in het aanwijzen van nieuwe rijksmonumenten.
Een provincie of gemeente kan ook gemeentelijke monumenten, provinciale monumenten, karakteristieke panden of beeldbepalende panden (binnen een beschermd stads- en dorpsgezicht) aanwijzen. Een eigenaar of belanghebbende kan zo’n aanwijzing ook aanvragen. Een verzoek moet bij de gemeente (of provincie) worden ingediend. -
'Wat kan en mag ik met mijn pand?'
Utrechtse monumentenambtenaar Richard Rodenburg beantwoord de vraag.
Dit is waar iedere monumenteneigenaar mee puzzelt, ook Richard Rodenburg hoort deze vraag vaak. ‘Je kan dit niet zo simpel beantwoorden. Het hangt er vanaf wat de plannen zijn en hoe het monument in elkaar zit. Wij willen graag in een zo vroeg mogelijk stadium in gesprek met eigenaren over hun plannen voor hun monument. Wij kijken dan naar de monumentale waarde van het monument en daarnaast moeten we rekening houden met het gebruik van het monument. Het gaat om de balans tussen die twee. Je wilt die monumentale waarden behouden en tegelijkertijd wil je graag dat mensen met plezier gebruik kunnen maken van hun monument. Want gebruik betekent ook behoud.’ -
Hoe wordt een huis een gemeentelijk monument?
Een gemeente regelt de aanwijzing in een. In de meest voorkomende vormen van monumentenverordeningen is de bevoegdheid van de Burgemeester en Wethouders opgenomen om een object als monument aan te wijzen. De begripsomschrijving van monument, gaat het bij een aanwijzing meestal over de ‘schoonheid’, ‘cultuurhistorische waarde’, ‘architectuurhistorische waarde’, ‘stedenbouwkundige waarde’ of ‘wetenschappelijk betekenis’ van het object.
Een monumentenverordening regelt dat voor activiteiten zoals verbouwing, verplaatsing of sloop van een gemeentelijk monument, een omgevingsvergunning van de gemeente is vereist.
Meer weten
Monumenten in Nederland
Nederland telt verschillende soorten monumenten: van bekende rijksmonumenten tot minder bekende stads- en dorpsgezichten. Benieuwd wat voor soort monumenten er verspreid over Nederland te vinden zijn? U bekijkt ze in het overzicht!
