'Als ik geen gevoel zou hebben bij bouwprojecten, zou ik deze restauratieklus een stuk lastiger vinden. Als bouwondernemer wist ik waar ik aan begon.' Aan het woord is Gert van Dijkhuizen, eigenaar van een rijksmonumentale boerderij uit 1906 in het Gelderse Doornspijk. 'Doordat ik zelf ook mijn handen uit de mouwen steek en alle materialen uit de boerderij hergebruik of via Marktplaats opspoor, blijven de kosten binnen de perken. Daarnaast moet je slimme oplossingen bedenken. De stenen van de deelvloer moesten in verband met de toevoeging van vloerverwarming worden gehalveerd. Dat is driehonderd uur werk. Die klus heb ik laten liggen tot de schoolvakantie, want dan kon ik er scholieren voor inzetten. Dat scheelt een hoop op het uurloon.' Al een jaar lang is Gert zo'n twintig uur per week in de weer met zijn monument. Leveranciers en vakmensen aansturen, materialen zoeken en papierwerk regelen, zoals vergunningen. 'Dat ik die tijd er in stop, scheelt me het aanstellen van een bouwopzichter. Plus, ik heb een mooie hobby aan dit project.'

Dit project is als een hobby voor mij

Met liefde en plezier reed hij inmiddels tienduizend kilometer om authentieke onderdelen op de kop te tikken. 'De bovenverdieping van de boerderij was niets meer dan een hooizolder. Nu daar drie slaapkamers en een badkamer worden gemaakt, moeten er deuren in. Die wilde ik natuurlijk wel in de stijl van de boerderij hebben. Ik vond ze via Marktplaats in Gorinchem. De tegeltjes in de keuken komen uit Rouveen en het eikenhout van de trap en de dorpel aan de achterzijde van de boerderij uit Hengelo.'
'Eigenlijk is het ondankbaar werk, zo'n gedetailleerde restauratie', vervolgt Gert zijn verhaal. 'De meeste mensen valt het allemaal niet eens op. Die rijden hier zonder erover na te denken voorbij. Toch vind ik het de moeite waard. Ik wil dit stuk historie overdragen aan toekomstige generaties.'

Het is ondankbaar werk, maar ik vind het de moeite waard

In al het enthousiasme rond ouderwetse luikenhouders, bakelieten lichtknoppen en traditionele ankers die de kozijnen op hun plek houden, werd een modern detail over het hoofd gezien: de aanleg van kabels voor internet, televisie en bellen. De elektricien waarmee Gert samenwerkt, bekijkt alle opties nog eens goed. 'Kabelgootjes over de muur? Geen denken aan', zegt hij. En dan, met een lach, 'dan neem ik nog liever ontslag.'
De oplossing wordt gevonden via de kelder. 'Daar laten we de kabels via een gaatje in de muur binnenkomen. Vervolgens leiden we ze via de sleuf in de badkamer op de benedenverdieping naar de woonkamer. Daar leggen we ze langs de muur, in de grup. Dat is de verlaging die er van oudsher al zat vanwege de mest van de koeien', beschrijft Gert de oplossing.
'Waarom we niet eerder aan deze bekabeling hebben gedacht? Nou, ik geef zelf helemaal niks om televisie en internet', zegt Gert lachend.

De uitdaging rondom de bekabeling heeft Gert niet wakker gehouden. 'De hoogteverschillen in de woning daarentegen, hebben me wel beziggehouden.' Hij wijst naar de deelvloer, wat nu de woonkamervloer wordt. 'Die vloer liep vroeger schuin af, zodat water en urine van de koeien weg konden lopen. Handig voor die tijd, maar niet nu er gewoond gaat worden. Zet maar eens een tafel op een schuine ondergrond. We hebben het opgelost door de deelvloer waterpas te maken. De overgang van de keuken en voorkamer naar de lager gelegen deel overbruggen we met een klein stukje helling.'

Soms slaat de balans door naar een van beide kanten en dat betekent concessies doen

Om alle ingrepen te mogen doen, heeft Gert in 2015 een vergunning aangevraagd. 'Het duurde een jaar tot die rond was. Dat heeft naar mijn idee te maken met het feit dat dit een monument is. Zo'n gebouw komt niet dagelijks voorbij bij de gemeente.'
De verbouwing heeft Gert uit eigen middelen gefinancierd en voor de restauratie heeft hij een Restauratiefonds-hypotheek afgesloten. 'Het Restauratiefonds begrijpt waar het mij om gaat. Zij hebben ook als doel monumenten te behouden voor de toekomst. Een reguliere bank zou zeggen 'zou je dat gebouw niet gewoon slopen en daar iets nieuws bouwen?' Bovendien biedt een Restauratiefonds-hypotheek voordelen. Er geldt een lage rente en de lening is binnen de eerste vijf jaar overdraagbaar. Handig als je het monument wil verkopen. Nu ben ik dat niet van plan, maar het is toch een prettig idee.'

Nu de restauratie bijna achter de rug is, kan Gert benoemen wat voor hem de grootste uitdaging was in de restauratie van deze rijksmonumentale boerderij. 'De balans vinden tussen authenticiteit en wooncomfort.'
Hoe dichter hij bij de eindstreep komt, hoe vaker hij moet kiezen tussen historische details en de voorwaarden om 'er warmpjes bij te zitten'. 'Soms slaat de balans door naar een van beide kanten en dat betekent concessies doen. Bijvoorbeeld de achterdeur. Die kiert en tocht. We weten nu al dat dit niet prettig is in de winter. Daar heb ik dus een concessie gedaan qua wooncomfort. De badkamer daarentegen, moet hygiënisch zijn. Daarom heb ik daar voor natuursteen gekozen. Bij het isoleren van de vloeren hebben de oude houten vloerdelen juist weer gewonnen. In het voorhuis kregen we die er niet netjes uit. Dus daar is de duurzaamheid weer ten koste gegaan van het monumentale karakter.'

• Zodra de restauratie de eindstreep nadert, ben je er dubbel zo veel tijd aan kwijt als eerder in het proces. Hou die tijd vrij in je agenda.
• Beveilig het monument tijdens de restauratie met bouwbeveiliging, zoals verlichting. Dan geef je inbrekers geen kans.
• Begin je aan een restauratie, spreek dan met jezelf af dat je het tot in detail afmaakt. Anders dreigt afraffelen en dat kan volgens Gert 'een rommeltje van stijlen' worden.