De industrie grijpt terug op vroeger

De laatste tijd zie je dat materialen en inzichten van vroeger terugkomen. Die blijken vaak beter te functioneren dan de moderne plaatsvervangers. Dat zie je bijvoorbeeld bij de bevestiging van nok- en hoekvorsten. Vroeger werd er paardenhaar in de specie gedaan, omdat men toen al wist dat die haren ervoor zorgden dat het materiaal beter bestand was tegen krimp en uitzetten. Een jaar of twintig geleden verscheen er een nieuw product op de markt, maar inmiddels zijn we daar alweer vanaf. De industrie grijpt terug op vroeger, want nu zitten er in de mortel kunststofvezels die de eigenschappen van het paardenhaar imiteren! 

Bij stucwerk zie je ook de toepassing van kennis en materialen van toen. Het gebruik van leemstuc neemt weer een vlucht, omdat dit zachtere materiaal heel goed is in het opnemen en afstaan van vocht. De hardere cementmortels, die een tijdlang in de mode waren, kunnen dat veel minder goed. Ook voor buitenstuc is die zachte stuc beter: zouten – bij ons in Zeeland aanwezig- kunnen ook weer makkelijker uit het materiaal wegtrekken. Voor het voeg- en metselwerk wordt ook weer meer gebruik gemaakt van kalkmortels. Dat teruggrijpen op vroeger zie je ook bij isoleren. Biobased heet het dan modern, maar het komt er op neer dat gebruik gemaakt wordt van ‘ouderwets’ schapenwol en vlas. Dit zijn isolatiematerialen die natuurlijk van oorsprong zijn en die weer gerecycled kunnen worden. Maar zoals bij elke ingreep in een monument, moet ook hierbijnadenken over risico’s op condensatie. Met die natuurlijke materialen is de kans daar op een stuk kleiner, dan bij het gebruik van glaswol en steenwol.

Er wordt gebruik gemaakt van ‘ouderwets’ schapenwol en vlas

Ook bij de indeling en het gebruik van huizen gaan we weer terug in de tijd. Vroeger werden ruimtes heel bewust per stuk verwarmd. Dat ging er met de komst van de centrale verwarming uit. Maar door de energiecrisis komen we er achter dat die kamer ‘en suite’ zo gek nog niet was.  Waar de tussendeuren wegwaren, worden ze nu weer teruggebracht en is er weer ouderwets sprake van een voor- en een achterkamer. En er zijn nu ook mensen die kritisch kijken naar het trappenhuis. Zo’n trappenhuis is in feite een ‘schoorsteen’ voor de warmte in je huis. Die deur voor de trapopgang, die zat daar vroeger niet voor niets.  

Door de energiecrisis komen we erachter dat een kamer ‘en suite’ zo gek nog niet was

Pas hoorde ik van iemand die last had van roetdoorslag bij de schoorsteen. Steeds kwamen die zwarte plekken door de stuclaag heen. Toen vertelde een oude metselaar dat ze vroeger koeienpoep gebruikten. En dat heeft hij nu uitgeprobeerd: koekenpoep erop, laten drogen en daar een laagje stuc overheen. We gaan afwachten hoe dit verder verloopt. Maar het zou me niet verbazen dat dit uiteindelijk effectief zal blijken.

Koeienpoep erop, laten drogen en daar een laagje stuc overheen

Die oude materialen zijn soms ook uit de mode geraakt, omdat ze meer tijd kostten. Een lemen muur moet je laagje voor laagje opbouwen. Dat kost een hoop tijd. En tijd is geld. Daarom worden er nu koperen, zinken en loden goten dichtgelegd met EPDM. Dat materiaal is goed voor daken, maar je moet het niet voor de verkeerde dingen gebruiken. Hiermee een goot dichten is misschien een snelle en goedkope oplossing, maar op de langere termijn krijg je er ongelukken van.

Op de langere termijn krijg je er ongelukken van

Ik denk: wat vroeger goed was, is zo gek nog niet. Modern is niet altijd vooruitgang, soms moeten we het hebben van het verleden. Daarom vind ik kennisoverdracht tussen generaties zo belangrijk. Ik had het net al even over het Nederlands Centrum voor Erfgoedopleidingen. Daar zit de jeugd op school samen met oudere vakbroeders. Dat is cruciaal. Want die kennis van oude materialen en technieken is goud waard voor de toekomst!

Hartelijke groet,

Wim