Léon van der Meij en Marlies van Bergen woonden met hun kinderen Ben (9) en Karlijn (6) al in Gouda en dat moest zo blijven. Marlies: ‘We hadden eigenlijk een kamer te weinig. De huizen waar wij hiervoor woonden, waren gemeentelijke monumenten. Wij gingen ook nu bewust op zoek naar een oud pand, want dat zijn vaak huizen met karakter. We wilden geen huis van dertien in een dozijn. Oud en krom, daar houden wij van.’ In juni 2012 kochten ze ‘Het Dubbele Kruis’, een rijksmonumentaal pand aan de Hoge Gouwe, al sinds de middeleeuwen een bebouwd stukje van de stad.

Het kopen van een rijksmonument is wel even iets anders dan een nieuwbouwwoning kopen, dat realiseerden Léon en Marlies zich heel goed. Marlies: ‘Toen we eenmaal wisten dat wij een rijksmonument gingen kopen, zijn we ons in een rap tempo gaan inlezen. Op internet kwamen we al vrij snel bij het Restauratiefonds terecht. Hun Monumentencoach heeft ons enorm geholpen. Verder hebben we ons georiënteerd op een beurs in Den Bosch en ik kreeg informatie van mijn zus. Zij heeft een rijksmonumentale schuur gerestaureerd en kon ons dus ook veel vertellen over wat er allemaal op je pad kan komen. Overigens zijn onze ervaringen positief uitgepakt op allerlei fronten.’

Léon is enthousiast over het Restauratiefonds: ‘De hypotheek was razendsnel voor elkaar. Er werd steeds vlot gereageerd en voor we het wisten was de financiering geregeld. Voor de financiering was het van belang dat we in beeld kregen hoeveel van de ingrepen die we wilden doen onder de noemer onderhoud konden vallen. De aftrekbare onderhoudskosten zijn namelijk tot een maximum van 70% via het Restauratiefonds te financieren. We lieten een taxateur van de belastingdienst komen en die vond het huis leefbaar en kwam dus uit op 10% onderhoud en 90% vernieuwingswerk. Dat was niet zo’n gunstig beeld. Nadat we alles gestript hadden, hebben we de taxateur opnieuw uitgenodigd, toen kwam hij uit op 63% onderhoud. Dat deed meer recht aan hoe het er voor stond.’

Eigenaren van monumenten beginnen vaak aan een avontuur, waarvan ze op voorhand niet weten hoe het af zal lopen. Léon: ‘We hadden niet het plan om het zo groots te verbouwen. We dachten aan wat kleine aanpassingen, zodat het leefbaarder zou worden. De enige grote ingreep die we meteen wel in beeld hadden, was de trap met daklichten die voor verbinding tussen het voor- en achterhuis en de verdiepingen moest gaan zorgen. We zijn hier eerst gaan wonen, om te ontdekken wat verder logisch was voor ons om te doen. Het is een groot huis, dus je maakt wel meters, dan is het slim om na te denken over de indeling. We leerden het huis kennen en we verdiepten ons in de geschiedenis van het pand. Wij wilden daar iets aan toevoegen, zonder het karakter van het pand teniet te doen. Besluiten daarover kan je niet zomaar nemen. We hebben bijvoorbeeld een deel van de zolder opengebroken, zo’n drastisch besluit hadden we niet durven nemen, louter op basis van tekeningen.’ Marlies: ‘Ik heb in de eerste periode dat we hier woonden per kamer in dit huis een soort moodboard gemaakt. Het helpt om na te denken over welke sfeer je waar wilt hebben.

Er komt natuurlijk altijd nog meerwerk om de hoek kijken

Marlies vertelt: ‘Toen we hier een tijdje woonden, zijn we in gesprek gegaan met twee Goudse architecten die ervaring hadden met historische panden. We hebben uiteindelijk gekozen voor wat het beste voelde en paste bij wat wij wilden met dit pand. We gingen in zee met Frank Goppel, die ook tekende voor de restauratie van Spa Gouda, hier zo’n beetje om de hoek.’ Van de architect kregen Léon en Marlies een lijstje met geschikte aannemers voor het werk. Marlies: ‘Wij zijn gaan kijken bij projecten die deze aannemers hadden gedaan. Op basis van de globale offertes van twee geschikte aannemers maakten we een keuze, maar we zeiden meteen dat we pas definitief zouden gunnen nadat alles gestript was. Zo konden we een veel definitievere prijsopgaaf krijgen, want allerlei onvoorziene zaken konden nu ook meegenomen worden. De prijs bij de definitieve gunning viel 10% hoger uit. Er komt natuurlijk altijd nog meerwerk om de hoek kijken, maar je hebt op deze manier wel iets meer grip op het eindbedrag.’

In documenten was de geschiedenis van de woonplek van Léon en Marlies terug te halen tot 1432. In 1662 is er in documenten voor het eerst sprake van ‘Het dubbelt Cruys’, het huis heeft dan al de functie van woonhuis en brouwerij. Léon: ‘Een vriendin van ons heeft voor ons een bouwhistorische verkenning uitgevoerd. Daaruit kwam naar voren dat het pand veel meer monumentale waarde had, dan eerder werd aangenomen. De constructie en de structuur van het pand was veel beter bewaard gebleven, dan we hadden verwacht. Van de verdieping en de zolder waren de moer- en kinderbalken uit de 17e eeuw nog aanwezig.’

Het bouwhistorisch onderzoek was belangrijk bij het vergunning traject. Léon: ‘Het vergunning traject ging verbazingwekkend goed. Dat had ook met de architect te maken, die goed lag bij de gemeente. We hebben wel discussie gehad over een stuk muur bij de huidige keuken. De commissie was van mening dat die muur moest blijven staan, omdat het deel uitmaakte van de lange gang van voor- naar achterdeur. En zo’n lange gang hoorde, in de ogen van de commissie, bij een huis als dit. Door het bouwhistorisch onderzoek konden wij aantonen dat onze oplossing evengoed paste bij de geschiedenis: ooit is de keukenruimte breder geweest. Bovendien hebben we ervoor gezorgd dat er visueel niets verandert: wie bij de voor- of achterdeur staat, heeft nog steeds een doorkijk over de volle lengte van de gang. En de uitgebroken muur kan gemakkelijk teruggeplaatst worden, we hebben niets onomkeerbaars gedaan.’

Bij het uitgraven van de vloer van de keuken, kwamen er ook heel wat ‘schatten’ tevoorschijn

Marlies is enthousiast over de verborgen schatten in het huis. ‘Het kopen van dit huis was toch een gok. Veel was verstopt. We zijn vooral positief verrast: achter platen en schotten bleken prachtige elementen verborgen, die we ook zoveel mogelijk hebben behouden. Ook elementen die we niet op dezelfde plek lieten zitten, zoals een zitje in de vensterbank op de benedenverdieping, hebben we hergebruikt. Die plank heeft nu een functie in het toilet. En de 250 jaar oude plafonddelen die we uit de keuken gesloopt hadden, hebben we hergebruikt in het trappenhuis. Bij het uitgraven van de vloer van de keuken, kwamen er ook heel wat ‘schatten’ tevoorschijn, die we nu uitgestald hebben op een stuk van de oude wenteltrap uit de 17e eeuw.’

De samenwerking met de aannemer liep gesmeerd. Léon: ‘Er zat een projectleider op waar we goed mee konden communiceren. We hebben zelf veel tijd in de bouwbegeleiding gestopt en hebben dus veel van de werkzaamheden goed kunnen volgen. Hier in huis waren continu twee mannen aan het werk: een zeer ervaren oudere man en een jongere, net zo betrokken. Je ziet de waarde van vakmanschap, bijvoorbeeld in de manier waarop ze omgingen met details, zoals het aansluiten van nerven in de nieuwe trap op de oude vloer.’

Inmiddels is de grootste klus geklaard. Léon: ‘Wij leveren met onze inspanningen een bijdrage aan het behoud van de stad Gouda, met haar rijke historie. ’Marlies voegt daar aan toe: ‘Door die lange geschiedenis van dit pand voel ik me hier een passant en dat is leuk. Ik voel met hier nietig en heel rijk tegelijk.’