Het Poortgebouw werd gebouwd in 1915 en behoort bij landhuis De Hoogstraat. In 1920 werd de latere minister-president Colijn eigenaar van dit landgoed. In 1948 kwam het in eigendom van Staatsbosbeheer. In het hoofdgebouw kreeg revalidatiecentrum De Hoogstraat onderdak, zij bleven er tot midden jaren tachtig. Vervolgens kocht het COA het hoofdgebouw en bouwde het uit tot een van de eerste asielzoekerscentra, wat het nu nog steeds is. Ondertussen kreeg ook het Poortgebouw andere bewoners, los van het hoofdgebouw. Vanaf 2007 werd het Poortgebouw anti-kraak bewoond, Staatsbosbeheer zette het uiteindelijk een jaar of tien later in de verkoop.

Fons en Sandra wonen hun hele leven al in panden die ze verbouwen.  Sandra: ‘Als twintigers kochten wij in de jaren tachtig ons eerste huis, een arbeiderswoning uit het eind van de 19e eeuw. Ik kreeg een baan in Utrecht als analist, maar Fons was toen werkloos. Hij volgde een metselcursus en pakte de renovatie van het huis op. Toen hij ook een baan kreeg als analist, gingen wij allebei klussen naast onze banen. Dat zijn we altijd blijven doen. Fons is uiteindelijk zelfs een omscholing op de hts-niveau gaan doen. Hij studeerde bouwkunde en op de HTI deed hij de opleiding staalconstructie, zodat hij ook echt zijn geld kan verdienen met zijn gouden handen.’

We gingen allebei naast onze baan klussen.

Toen er een derde kind op komst was, werd het eerste huis wat aan de krappe kant. Opnieuw kochten Fons en Sandra een oud pand, dit keer een jaren dertig woning in Zeist. Sandra: ‘Die hebben we samen ook weer helemaal opgeknapt.’ Fons: ‘Ik werkte inmiddels als constructief tekenaar, maar door de crisis in de bouw raakte ik mijn baan kwijt. Ik ben toen ZZP’er geworden. Nu onze kinderen het huis uit zijn en ik als ZZP’er als ‘all-round klusser’ werk, vonden we het tijd voor een nieuw project: een klushuis. Dat is gelukt!’ Sandra: ‘We zeiden tegen elkaar: we kopen een ruïne!’

We vonden het tijd voor een nieuw project: een klushuis.

Sandra vertelt: ‘Wij zagen het Poortgebouw eind 2016 op Funda, maar de bezichtiging was al geweest. Dus brachten we blind een bod uit en schreven er een uitgebreide motivatiebrief bij. Het was van Staatsbosbeheer en werd al tien jaar anti-kraak bewoond.’ Helaas werden Fons en Sandra niet uitgekozen. Tot hun grote verrassing stond Staatsbosbeheer in het voorjaar van 2017 alsnog bij ze op de stoep. ‘Drie kandidaten waren afgehaakt, dus toen kregen wij alsnog de kans. Wij hebben toen een hoger bod uitgebracht, omdat wij niet nog eens achter het net wilden vissen. In oktober 2017 was de overdracht. Nog voor de overdracht zijn we met de gemeente in gesprek gegaan over onze plannen.’

We brachten blind een bod uit en schreven een uitgebreide motivatiebrief.

Toen Fons en Sandra eigenaar werden, was eigenlijk alleen de toren nog vrij goed in conditie, het linkerdeel werd bewoond, maar van het rechterdeel van het gebouw was het dak al ingestort. Fons: ‘Ik heb eerst een maand besteed aan het dichtstoppen van gaten in het deel dat we wilden bewonen. We vonden op ‘gratis af te halen’ een keuken die we hebben geplaatst en we kochten voor beneden een nieuwe wc.’  De eerste winter werd een beproeving. Sandra: ‘Ik stond met een muts op te koken.’ Een houtkachel zorgt nu voor wat comfort.

Ik stond met een muts op te koken.

 ‘Het eerste half jaar bestond vooral uit zooi opruimen,’ vertelt Fons, ‘en we brainstormden en maakten plannen. Al gauw kwamen we uit op het idee om hier een B&B te gaan beginnen. Dat was een manier om inkomsten te genereren, dat is ook belangrijk bij zo’n monument. Dat kan je alleen behouden als er ook geld in het laatje komt.’ Fons en Sandra gingen al vroeg in gesprek met de gemeente. Sandra: ’Wij kregen te maken met Anne van Rooij, zij heeft heel fijn met ons meegedacht. Bij dat eerste gesprek kwam ook meteen iemand mee van de monumentencommissie.’

Inkomsten genereren is ook belangrijk bij zo’n monument als het Poorthuis.

Anne van Rooij van de gemeente Utrechtse Heuvelrug vult aan: ‘Ik ben enorm blij met eigenaren zoals Fons en Sandra. Het behoud van dit soort monumenten kan alleen met mensen die hun schouders eronder willen zetten. Overigens hebben wij voor buitenplaatsen flexibele bepalingen opgenomen in onze bestemmingsplannen. Hierdoor kan in een bestaand (bij)gebouw op een eenvoudigere manier een andere functie ondergebracht worden.

Het behoud van dit soort monumenten kan alleen met mensen die hun schouders eronder willen zetten.

Die nieuwe functie, zoals een B&B of vergaderlocatie, kan dan als economische drager fungeren. Zo kan de nieuwe eigenaar geld verdienen voor de, door ons ook zeer gewenste, instandhouding van monumentale gebouwen en het omliggende groen.’

Zowel Fons en Sandra als Anne zijn tevreden over hun samenwerking. Anne: ‘Het is fijn wanneer er al in een vroeg stadium contact is tussen de eigenaren en de gemeente. De tijd die we samen stoppen in het bekijken van conceptplannen en - oplossingen verdien je terug doordat de uiteindelijke plannen al door verschillende betrokken partijen bekeken zijn. Hier was dat dus de monumentencommissie, die onze gemeente adviseert.

Vroegtijdig contact kan ook besparingen opleveren, want wij kijken ook of bepaalde ingrepen wel noodzakelijk zijn. Zoals hier de vervanging van de kozijnen: dat is lang niet overal nodig. Aanhelen kan prima: dat is goedkoper, maar het verdient wat ons betreft ook de voorkeur. Het hout uit die tijd is echt van goede kwaliteit.’

Vroegtijdig contact met de gemeente kan besparing opleveren.

Het poortgebouw werd oorspronkelijk gebouwd voor de portier van het landgoed. Sandra: ‘Het is eenvoudig, van binnen en van buiten. In de jaren zeventig is er een groot raam ingezet, dat gaan we weer terugbrengen in de oude staat. En aan de tuinzijde mogen we in ons eigen woongedeelte tuindeuren aanbrengen. Ook hier is goed met ons meegedacht. De gemeente en de monumentencommissie deden bijvoorbeeld voorstellen over wat een passende vorm zou zijn.’

Fons is nu eerst aan het werk om het deel waar uiteindelijk de B&B komt bewoonbaar te maken. ‘Hier gaan wij dan eerst zelf een tijdje wonen, zodat ik dan ons woonhuis kan restaureren. Inmiddels zijn het dak en de vloeren van de B&B geïsoleerd, de muren moeten nog. We hebben een bevriende bouwfysicus gevraagd om mee te denken. Isoleren en geen vochtprobleem veroorzaken: dat is een ingewikkeld vraagstuk. Wij merkten dat ook toen onlangs de leden van de monumentencommunity bij  ons op bezoek waren: daar leven veel vragen over dit onderwerp.’

Isoleren en geen vochtprobleem veroorzaken: dat is een ingewikkeld vraagstuk.

De kozijnen zijn her en der verrot, daar moeten Fons en Sandra nog goed naar kijken. Sandra: We hoeven misschien niet alles te vervangen, maar kunnen hier en daar ook volstaan met aanhelen. Wat het glas betreft hebben we Wiener sprossen overwogen. Maar in de bestaande roeden kunnen we ook speciaal monumentenisolatieglas plaatsen of kiezen voor achterzetramen.’ Het lijkt al met al nog een lang traject te worden. Fons: ‘Voor mij staat alleen de volgorde van het werk vast, niet het tempo. We hebben geen einddatum waarop alles klaar moet zijn. De afgelopen week heb ik ergens anders gewerkt, dan ligt het werk hier even stil.’

Voor mij staat alleen de volgorde van het werk vast, niet het tempo.