Met haar achtergrond in restauratie- en afwerkingstechnieken kon Vera monumenteigenaren nog veel meer ondersteunen. Nu, drie jaar later, wordt Vera tevens als interieurwachter ingezet. Ze inspecteert monumentale interieurs door de gehele provincie, met aandacht voor het mooie én het ogenschijnlijk lelijke. 'Als eigenaar moet je ook een beetje verliefd worden op de gebreken van je monument.' Bij een bouwkundige inspectie kijkt de Monumentenwacht ook naar het interieur, maar alleen voor zover dat samenhangt met de buitenschil. De wachter merkt bijvoorbeeld wel die scheur in het plafond op, maar kijkt niet op het niveau van detail en afwerking. Een interieurwachter kijkt naar het soort plafond, de ornamenten en het materiaal waar het van gemaakt is.

Binnen pak je nu eenmaal gemakkelijker de kwast

Tot nu toe inspecteert Vera voornamelijk kerkgebouwen: 'Kerken zijn onze oudste abonnees, ze kennen de Monumentenwacht goed en zien het belang van een interieurinspectie in.' Maar ook in monumentale woonhuizen zijn vaak bijzondere elementen aanwezig, benadrukt ze. 'Je denkt al snel aan indrukwekkende binnenruimtes, maar een wandbespanning met betimmering is ook heel bijzonder.' Het interieur is in zekere zin meer in gevaar dan het exterieur van een monument. Vera: 'Eigenaren passen daar sneller iets aan wat ze niet mooi vinden of wat kapot is, waardoor veel historische interieurs al ingrijpend zijn veranderd. Binnen pak je nu eenmaal gemakkelijk de kwast om iets over te schilderen.' Aanpassingen aan het interieur zijn ook vaker een smaakkwestie dan buiten het geval is. Een gevolg van onwetendheid, meent Vera: 'Ik merk vaak dat eigenaren verrast zijn als blijkt dat bepaalde interieurelementen ook beschermd zijn. Bij aanpassingen buiten denken ze sneller ‘dat mag vast niet’, maar het interieur heeft ook te maken met regelgeving.'

Historische interieurs zijn dus sterk aan verandering onderhevig. Juist die eigenschap maakt ze zo interessant, vindt Vera. “Het interieur is een veelzeggend onderdeel van een gebouw, omdat je er de veranderende tijdsgeest in terug kunt vinden. Een goot of daklijst wordt vanwege de regelgeving altijd in dezelfde stijl en hetzelfde materiaal hersteld. Maar in het interieur kun je bijvoorbeeld terugvinden wat ze in achttiende eeuw als oplossing hebben bedacht om een ruimte beter te isoleren.” Die historische gelaagdheid maakt een interieurinspectie wel een stuk ingewikkelder. Naast het opnemen van gebreken beschrijft Vera in haar rapportage uitvoerig alle aanwezige elementen in een gebouw plus de aanpassingen die zij in de loop der jaren waarschijnlijk hebben ondergaan.

In het interieur kun je de veranderende tijdsgeest van een monument terugvinden

Voorafgaand aan een inspectie zoekt Vera zoveel mogelijk uit over de geschiedenis van het pand. Eerdere bouwkundige inspectierapporten van de Monumentenwacht kunnen haar veel vertellen over de relatie van bepaalde problemen met buiten, zoals een lekkage van tien jaar geleden. Eenmaal op locatie volgt ze haar eigen stappenplan, van groot naar klein: eerst bekijkt ze plafonds, wanden en vloeren, daarna alle nagelvaste onderdelen zoals kerkbanken en wandbespanningen. Ze beschrijft de gebreken en mogelijke risico’s, onderzoekt de oorzaken en geeft een advies voor onderhoud of herstel. 'Eigenlijk ben je elke dag op ontdekkingsreis. In een interieur is zoveel tegelijk te zien, dan kom je de leukste dingen tegen.' In september nam Vera samen met een stagiaire een kamer op in kasteel Nijenrode bij Breukelen. 'Ineens zag zij scharniertjes in de houten lambrisering. Er bleek een luikje achter verstopt te zitten met een oud armatuur erin.'

Eigenlijk ben je elke dag op ontdekkingsreis

Waar Vera het vaakst tegenaan loopt tijdens een inspectie, is schade door gebruik. De keuze voor een te agressief schoonmaakmiddel bijvoorbeeld, of het op een verkeerde manier openen en sluiten van een luik. Daarnaast is vocht de belangrijkste boosdoener in monumenten, waardoor roest, schimmel, houtrot en optrekkend vocht in de muur ontstaat. Historische interieurs hebben bovendien vaak te kampen met achterstallig onderhoud. “Waar buiten snel iets moet worden gerepareerd, zoals een lekkend dak, wordt dat binnen vaak nagelaten. Als gevolg kan nog jaren later het stuc van de wand vallen. De oorzaak van die schade is dan al niet meer zichtbaar.” Wanneer herstel of restauratie nodig blijkt, verwijst Vera altijd door naar een expert. 'Buiten zeg je al snel ‘over tien jaar vervangen’, maar binnen raden we altijd een deskundige aan. Ik vergelijk mezelf wel eens met een huisarts: ik kan constateren dat je iets aan je longen hebt maar daarna moet je toch echt naar een specialist.'

Een interieurinspectie gaat wat Vera betreft niet alleen over het opnemen van gebreken maar ook over het creëren van een besef voor de waarde van historische interieurs. De kennis en keuzes van eigenaren zijn immers van groot belang bij de zorg voor cultuurhistorisch waardevolle interieurs, nog meer dan bij het exterieur van het erfgoed. Ogenschijnlijk goede bedoelingen, zoals verduurzamingsmaatregelen, kunnen desastreuze gevolgen hebben voor monumentale interieurs. Vera: 'Die ruimtes zijn vaak ontworpen voor een natuurlijke doorstroom. Als je die onoordeelkundig dichtstopt, rot alles op den duur weg.' Als eigenaar zul je ook moeten accepteren dat sommige gebreken bij je gebouw horen en deel van de charme zijn, stelt Vera. 'Wat je vooral niet moet doen is te ver restaureren, of alles spic en span willen hebben. Je moet een beetje verliefd worden op de gebreken van je monument. Zolang er niets van de gevel komt vallen natuurlijk.'

Op dit moment bieden de Monumentenwachten in Utrecht, Noord-Brabant en Limburg gespecialiseerde interieurinspecties aan. Informeer voor de mogelijkheden bij de Monumentenwacht in uw provincie.