Henk en Nellie hebben hun monument en landgoed in oude luister hersteld. Wij volgden hen een jaar op hun pad. Ging het soepel en is alles volgens plan verlopen?  

Senior-proof

Nellie Verhoef en Henk van der Wal hebben lang nagedacht voor ze aan het project begonnen. Nellie: ‘Wij wonen al 32 jaar in een boerderij uit 1910, op nog geen kilometer afstand van de Vlaminckhorst. We zijn nu nog relatief jong en fit, maar we moeten toch ook vooruitdenken. Wij willen duurzaam en ‘senior-proof’ wonen en met de rollator het dorp in kunnen. De Vlaminckhorst bleek goed bij onze wensen te passen: het landgoed ligt pal naast de dorpskern en tegelijkertijd is er veel ruimte, net als bij onze huidige boerderij.’

Wij willen ‘senior-proof’ en duurzaam wonen’

Draagvlak

Henk vertelt: ‘We hebben het landgoed al in 2015 gekocht. Je hebt toch heel veel tijd nodig om alles goed voor te bereiden. Plannen maken met de architect, vergunningen en financiering rond krijgenLees alles over de lage rente bij duurzaamheidsmaatregelen, uitzoeken wat duurzaam is. En je moet je plannen afstemmen met allerlei partijen, zoals de historische vereniging in het dorp en niet te vergeten de buren. We gaan namelijk niet alleen de gebouwen restaureren, maar we hebben ook met een landschapsarchitect een plan gemaakt om het hele landgoed weer in oude staat te herstellen en open te stellen voor wandelaars. Het zorgen voor draagvlak, vroegtijdig in gesprek gaan met allerlei partijen: dat kost veel tijd. Maar het helpt wel om je plannen erdoor te krijgen, daar ben ik van overtuigd.’

Zorgen voor draagvlak kost veel tijd

Dualiteit

‘De boerderij en de spieker vormen een geheel, hoewel ze een heel verschillend karakter hebben.

De spieker was het landhuis van de grondeigenaar. Hij gebruikte het pand om in de zomer de stad Zwolle te ontvluchten en het was zijn uitvalsbasis voor jachtpartijen. De boer zorgde voor het eten, daarom heeft de spieker geen keuken. Dat blijft in onze plannen ook zo: de spieker wordt ons woongedeelte en de keuken bevindt zich in de boerderij. Er komt een glazen verbinding tussen beide panden. De dualiteit van de chique spieker en de sobere boerderij willen wij behouden.'

Chique spieker en sobere boerderij willen wij behouden

Educatie

Nellie: ‘Dit project zorgt ervoor dat we komende jaren nog lang niet achter de geraniums belanden. Eerst hebben we natuurlijk het hele restauratieproject om te begeleiden. En daarna zullen we bezig zijn met het organiseren van educatieve en culturele activiteiten op de deel van de boerderij. We willen de jeugd wat bijbrengen over het boerenbestaan van weleer en over het leven van de welgestelde klasse in een spieker.’

We willen de jeugd wat bijbrengen over het bestaan van weleer

Tips:

• Openstellen van je landgoed, bijvoorbeeld door wandelpaden aan te leggen, levert fiscaal voordeel op
• Neem vroegtijdig contact op met allerlei instanties om draagvlak voor je plannen te krijgen, denk ook aan je buren
• Kijk naar het totaalplaatje: laat architect en landschapsarchitect gelijk op werken.

Spieker

Spiekers waren tot in de middeleeuwen graanpakhuizen of silo’s van hout. Later werden het torenachtige bouwsels van steen met een gracht erom. Vanaf de 17e eeuw werden deze pakhuizen omgebouwd tot buitenplaats. De spieker op de Vlaminckhorst is een van de laatste spiekers in Overijssel. Beide panden werden gebouwd in 1858, maar op dezelfde plek was al vanaf 1444 sprake van bebouwing met de naam Vlaminckhorst.

Het vervolg

Het grootschalige restauratieproject van de spieker op Landgoed de Vlaminckhorst verloopt zo voorspoedig, dat sommige duurzaamheidsmaatregelen alweer bijna aan het oog onttrokken zijn. Tijd om nog snel te gaan kijken hoe het project van Henk van der Wal en Nellie Verhoef erbij staat.

Restauratie en duurzaamheid zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden

Restaureren met oog voor duurzaamheid

Op landgoed de Vlaminckhorst bij Heino staan twee rijksmonumentale panden, die allebei met oog voor duurzaamheid gerestaureerd worden. Voor eigenaren Henk en Nellie is duurzaamheid een vanzelfsprekendheid. ‘Wij hebben daar onze bouwadviseur ook op geselecteerd. Martijn Haitink van Huis en Erfgoed Collectief (nu Dijkoraad) heeft verstand van monumenten én van duurzaamheid, dus hij kon ons goed adviseren.’ Martijn Haitink vult aan: ‘Wat ons betreft zijn restauratie en duurzaamheid onlosmakelijk met elkaar verbonden. Goed gebruik van een monument is de beste garantie voor het behoud ervan. Maar omdat monumenten niet altijd energiezuinig zijn en het daardoor minder comfortabel is om in te wonen, staan er nog veel panden leeg. Wonen en werken in monumenten moet nog aantrekkelijker worden door de kosten voor onder andere energie beheersbaar  te maken en het wooncomfort te verhogen.’ 

Na energiemeting passende duurzaamheidsmaatregelen bepalen

Martijn Haitink begon het project met een bouwkundige inspectie, daarbij komen dan de gebreken en achterstallig onderhoud aan het licht. ‘Het casco van de spieker was eigenlijk heel goed. Na een energiemeting hebben we bepaald welke duurzaamheidsmaatregelen passen bij de monumentale waarden in het monument. Bij de spieker hebben we kieren gedicht, voorzetwanden aan de binnenzijde geplaatst en de vloeren op de begane grond en de zolder geïsoleerd. Veel eigenaren denken dat isoleren van de kap een must is bij duurzaamheidsmaatregelen, maar dat hangt van het gebruik af. Voor de kerstballen op zolder hoef je het dak niet te isoleren, dan is isolatie van de zoldervloer een prima, goedkoper alternatief.’

Duurzame warmte- en stroomvoorziening

Op het landgoed staan twee nieuwe schuren. Martijn Haitink heeft ze ontworpen: ‘Van hieruit wordt de warmte- en stroomvoorziening voor de boerderij en spieker op een duurzame manier geregeld. In een van de schuren komt een biomassaketel, gestookt op houtpellets. Wanneer in de zomer de pelletkachel niet brandt, zorgt een elektrische boiler voor warm water. Die elektriciteit wordt opgewekt door 19 zonnepanelen, op het dak van een van de schuren. Ze zijn geïntegreerd in het ontwerp. De planken van de schuren zijn afkomstig van bomen van het landgoed. Ook oude gebinten hebben we in deze schuren kunnen hergebruiken.’ Nellie vult aan: ‘Wij gooien nooit dingen weg die nog dienst kunnen doen. Die gebinten komen van vrienden van ons. Zij vinden het prachtig hoe hun gebinten door ons hergebruikt worden. Laatst kwamen ze al langs om foto’s te maken.’

Eeuwen terug was warmte ook al iets om zuinig op te zijn

Duurzaamheidsmaatregelen van oudsher

In de spieker blijven vooralsnog de oude glazen in de ramen zitten en er worden geen voorzetramen geplaatst. Martijn: ‘Als het in de winter koud wordt, kunnen de binnenluiken dicht. Dat levert uiteindelijk eenzelfde isolatiewaarde op als gebruik van een wat ouder type dubbelglas. Hieruit blijkt maar weer dat je altijd moet kijken wat er van oudsher al gedaan is aan duurzaamheidsmaatregelen. Want eeuwen terug was warmte ook al iets om zuinig op te zijn.’ Nellie vult aan: ‘Wij wilden absoluut geen voorzetramen en geen radiatoren in de spieker, omdat we dat niet mooi vinden. We hebben nu vloer- en wandverwarming. En om de kou buiten te houden isolatie en de binnenluiken. Als we het in een strenge winter dan nog koud hebben, kunnen we altijd nog een extra trui aandoen.’