Verstandig verduurzamen met een onafhankelijk advies van de Monumentenwacht
Het vraagstuk waar de meeste particuliere eigenaren van monumenten mee worstelen is: hoe verduurzaam ik mijn monument? Er zijn talloze adviseurs met evenzovele, en soms zelfs tegenstrijdige, adviezen. Hoe bepaal je dan je koers als relatieve leek? Wat past bij het specifieke monument? Een onafhankelijke en deskundige blik op de zaak kan dan helpen. En die is te vinden bij de Monumentenwacht.
Medewerkers van alle Monumentenwachten in Nederland worden momenteel bijgeschoold door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Jan Stam is al twintig jaar monumentenwachter bij de Monumentenwacht Noord-Holland. Hij doet mee aan de kennissessies die RCE organiseert voor de Monumentenwachten. ‘Wij krijgen van particuliere eigenaren steeds vaker vragen over de verduurzaming van hun monument. Dat doen ze voor het milieu, maar zeker ook voor hun portemonnee. Monumenten zijn vaak energieverslinders. Wil je het wonen in een monument betaalbaar houden, dan moet je wat doen aan het energiegebruik. Wij willen de eigenaren graag goed op weg helpen. Dat vraagt om maatwerk en om voldoende kennis van onze kant.’
Wil je het wonen in een monument betaalbaar houden, dan moet je wat doen aan het energiegebruik.
Bij de verschillende Monumentenwachten in het land werd al ingespeeld op de toenemende vraag naar advies over verduurzaming van monumenten. Jan Stam en zijn collega’s in Noord-Holland boden bijvoorbeeld energiescans aan, waarmee ze de grootste energielekken van een pand in kaart konden brengen. ‘Nu met deze kennissessies gaan we overal dieper op in. Ik vind het onderdeel isolatiematerialen heel interessant. Daarin zijn veel ontwikkelingen gaande. Wat er kan in een bepaalde situatie is afhankelijk van de kwaliteiten van het monument. Je moet heel kritisch kijken naar wat er kan, dat vind ik een uitdaging.’
Je moet heel kritisch kijken naar wat er kan
Kennisprogramma Erfgoed en Duurzaamheid
Frank Buchner is programmamanager Erfgoed en Duurzaamheid bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Dit vierjarige kennisprogramma (2019-2022) moet eraan bijdragen dat de doelen van het klimaatakkoord van Parijs ook voor de erfgoedsector gehaald gaan worden. Frank legt uit: ‘Dat betekent een CO2-reductie van 40% in 2030 en 60% in 2040 over de gehele monumentenvoorraad in Nederland. Dit is vastgelegd in de Routekaart Verduurzaming Monumenten. Doel is om monumenten zo optimaal mogelijk te verduurzamen. Voor ons betekent dit: streven naar de maximale reductie van uitstoot van CO2, maar wel in balans met het behoud van de cultuurhistorische waarde. Eigenaren van monumenten zijn aan zet, maar wij merken dat ze veel vragen hebben. De Monumentenwachten komen bij veel eigenaren over de vloer, zij kunnen ter plekke meedenken over wat wel of niet een goed idee is en de eigenaren daarin op weg helpen.’
Doel is om monumenten zo optimaal mogelijk te verduurzamen met behoud van de cultuurhistorische waarde
Meest actuele kennis delen
De Rijksdienst doet veel onderzoek naar verduurzaming bij monumenten. Frank: ‘Wij willen de kennis die wij verzamelen binnen ons programma heel graag delen met anderen, zoals monumentenwachters, maar ook medewerkers van energieloketten en gemeenteambtenaren. Wij verwerken alles wat wij weten in instructievideo’s, infographics en brochures. Tijdens kennissessies delen we alles met deze professionals. Het is voor het behoud van monumenten goed, dat de professionals zich bewust zijn van de kansen en de risico’s bij het verduurzamen van monumenten. Zij kunnen zo op hun beurt particuliere eigenaren weer goed helpen.’
Professionals moeten zich bewust zijn van de kansen en de risico’s bij het verduurzamen van monumenten
Integrale aanpak en maatwerk
Het kennisprogramma voor de monumentenwachters is speciaal voor hen samengesteld. Frank vertelt: ‘Wij steken op een professioneel niveau in, aangezien de Monumentenwachters al veel bouwkundige kennis hebben. Thema’s in de cursus zijn onder meer isolatie van gevels, daken en vloeren, vensters en installaties. Wij zullen nooit merknamen noemen, daar blijven we verre van. Maar we noemen wel bepaalde typen producten en isolatiesystemen met de daarbij behorende voor- en nadelen.’ Tijdens de kennissessies wordt erop gehamerd om alles in samenhang te bekijken. Monumentenwachter Jan Stam: ‘Je moet uitgaan van een integrale aanpak. Dus: denk bij isoleren ook aan ventileren of denk bij duurzame energieproductie ook aan het terugbrengen van het energiegebruik. Het verduurzamen van een monument is altijd maatwerk. Wat bij de een werkt, levert bij de ander problemen op.’
Wat bij de een werkt, levert bij de ander problemen op
Kennis benutten in het hele land
Meedoen met het kennisprogramma levert voor de Monumentenwachters veel op. Jan is enthousiast: ‘Van alle wachten in het land doen er collega’s mee. Dat vind ik fijn, want dit onderlinge contact helpt. Je kunt ervaringen met elkaar delen. Loop je ergens tegenaan, dan kun je dat voorleggen aan collega’s uit het hele land. Zo maken we goed gebruik van elkaars kennis en vooral ervaringen.’ Jan en zijn collega-Monumentenwachters kunnen met eigenaren die dat willen een keukentafelgesprek voeren, waarin ze op een rij zetten wat er mogelijk is aan verduurzaming bij dat specifieke pand. ‘Wij denken niet in installatiesystemen, maar we kunnen bijvoorbeeld wel bekijken of een warmtepomp in deze situatie een slim idee is. Wij zetten voor een eigenaar alle voor- en nadelen op een rij. Op basis daarvan kan de eigenaar een verantwoorde keuze maken. Wij zijn volledig onafhankelijk. Wij kijken naar het behoud van het monument, dat staat bij ons voorop.’ Dat laatste benadrukt ook Frank Buchner van de Rijksdienst. ‘De kracht van RCE is dat wij neutraal en gezaghebbend zijn. Wij hebben geen belangen, behalve dan het zorgvuldig omgaan met monumenten. Dat belang delen wij met de Monumentenwachten en met de eigenaren natuurlijk.’
Denkt u na over verduurzaming van uw monument? Vraag bij uw Monumentenwacht om advies.
