Wederopbouw in Nederland
In de wederopbouwperiode tussen 1940 en 1965 werden zo'n 2,5 miljoen bouwwerken neergezet. De architectuur en stedenbouw uit deze periode kreeg al snel het etiket ‘saai’. Maar de laatste jaren is er steeds meer belangstelling voor monumenten uit deze periode.
Monumenten uit de wederopbouwperiode
Nederland heeft bij het herstel van de oorlogsschade ook de kans gegrepen om vernieuwingen door te voeren in de architectuur. De wederopbouw was een periode van herstel, maar ook van vernieuwing en optimisme. De introductie van nieuwe architectuur, nieuwe materialen en nieuwe verkavelingspatronen kenmerkt deze periode. Ook was er meer aandacht voor een nieuwe wijkopbouw met veel groen en ruimte en kreeg het verkeer een steeds belangrijkere rol.
Vooral de vroeg-naoorlogse bouwwerken zijn over het algemeen economisch afgeschreven. Ze zijn technisch en fysiek verouderd en aan modernisering toe. Aanpassingen en hergebruik zijn meestal goed mogelijk, maar vaak worden de gebouwen gesloopt en vervangen door nieuwbouw. Hierdoor dreigt waardevol erfgoed uit de wederopbouwperiode te verdwijnen.
Rijksmonumenten uit 1940-1965
De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed gaf verschillende bouwwerken uit de wederopbouwperiode een rijksmonumentale status. Deze aanwijzing is opgesplitst in twee fases:
De periode 1940-1958
In 2007 zijn uit deze periode zijn 100 bouwwerken geselecteerd en (op een paar na) op de rijksmonumentenlijst geplaatst. Bekijk op de website van de Rijksdienst het dossier met de 100 bouwwerken.
De periode 1959-1965
In 2013 hebben nog 89 kenmerkende gebouwen uit de periode 1959-1965 een rijksmonumentale status gekregen. Bekijk de lijst met kenmerkende gebouwen op de website van de Rijksdienst.
Wederopbouwgebieden
Tijdens de wederopbouwperiode zijn dertig gebieden in Nederland opnieuw ingericht of zelfs ontstaan. De Rijksdienst van Cultureel Erfgoed wees deze gebieden aan omdat ze inzicht geven in een belangrijke periode uit de architectuurgeschiedenis.
Er zijn drie naoorlogse gebiedstypen:
- Wederopbouwkernen
- Naoorlogse woonwijken
- Landelijke gebieden
Monumentale wandkunst
Monumentale wandkunst is kunst dat onderdeel uitmaakt van een gebouw. De wederopbouw en monumentale wandkunst zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Tussen 1940 en 1965 is er veel monumentale kunst geproduceerd, maar toch zijn weinig van deze kunstwerken bekend.
Veel bouwwerken uit de wederopbouw worden met slopen bedreigd. Als deze gebouwen worden gesloopt, gaat ook de monumentale wandkunst verloren.
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) speelt vooral een rol bij rijksmonumenten. Ze wijzen namens de minister van OCW rijksmonumenten aan, verlenen subsidie voor restauratie en onderhoud, houden het rijksmonumentenregister bij en adviseren gemeenten bij ingrijpende wijzigingen van rijksmonumenten. Verduurzaming van monumentaal erfgoed is essentieel voor de instandhouding op langere termijn. Om die reden heeft de RCE het initiatief genomen voor het Ontzorgingsprogramma Verduurzaming Monumenten (2023-2025).
