Inleiding

Twee VERKEERSBRUGGEN voor de Polder Benedenkerk bij Stolwijk, in 1888 door de Haagse IJzergieterij 'De Prins van Oranje' vervaardigd als enkele ophaalbruggen in Traditioneel-Ambachtelijke trant. De bruggen vormen tesamen met twee andere van rijkswege beschermde ophaalbruggen en in oorsprong met een vijfde -thans niet meer bestaande- ophaalbrug bij Koolwijk, een markant brugensemble over de ringvaart van het Hollandse type. Ze stammen uit de beginfase van de ontwikkeling ijzeren bruggenbouw na het midden van de 19de eeuw. Ze hebben een inmiddels schaars geworden gietijzeren hameipoort met halfronde schoren en opengewerkte vullingen. Ervoor werden de balansen ook van gietijzer gemaakt, terwijl erna voor de hameipoorten over werd gegaan op wel/smeedijzer en staal.

Opdrachtgever was het Hoogheemraadschap Krimperenwaard, die voor de 'geoctroyeerde vervening' van de Krimpenerwaard omstreeks 1800 een ringvaart liet graven. Deze liep vanaf de Stolwijkersluis over Stolwijk, zuidelijk om Berkenwoude en vervolgens grotendeels langs de oostgrens van Ouderkerk aan den IJssel. De ringvaart, de Goudsche Vliet, werd gebruikt voor transporten van en naar Rotterdam (turfafvoer en transporten van graanproducten). Voor de diverse landverbindingen waren behalve schutsluizen bij Stolwijkersluis (mon.nr.333059) en in de Berkenwoudense Boezem, een achttal (houten) bruggen nodig, die omstreeks 1888 aan vervanging toe waren. Afgezien van de twee Stolwijkse bruggen liggen bij de Gouderakse Tiendweg en de Beijersche weg (Beijersche Brug) bruggen van hetzelfde type. Een vijfde bij Koolwijk is er niet meer. Tevens waren er bruggen aan de Berkenwoudse Opweg, de Groenenweg en de Oudelandseweg-Westeinde bij de Molenvliet, die alle vervangen zijn door vaste bruggen. Tesamen vormen de resterende bruggen een waardevol ensemble over de Goudsche Vliet in de Krimpenerwaard. Sedert het midden van de jaren zeventig is de vaarroute voor de beroepsvaart buiten gebruik geraakt. Door het verwijderen van de bewegingsmechanieken en het vastzetten van de vallen zijn de bruggen niet meer beweegbaar. Bijzonder in Stolwijk is dat er twee bruggen van hetzelfde type naast elkaar liggen. Wel is tussen beide voor het autoverkeer een nieuwe overkluizing gebouwd. Sindsdien hebben beide bruggen de functie van fietsbrug.

Omschrijving

De in oorsprong 12/13de-eeuwse Polder Benedenkerk en Polder Bovenkerk hebben een doorlopende in oost-west richting lopende ontginningsas, waar zich langs de door smalle wegen geflankeerde Boven- en Benedenkerkse Vliet, kleine buurtschappen hebben ontwikkeld. In het centrum van Stolwijk, dat tussen beide buurtschappen ligt, is de Vliet gedempt. Ten westen ervan liggen de twee bruggen over de Goudsche Vliet, die tevens een noord-zuidgrens vormt tussen beide polders. Met het water van de (Benedenkerkse) Vliet als scheiding markeren de bruggen de entree naar de Benedenkerkse polder. De noordelijke brug leidt naar de Benedenkerkseweg en de zuidelijke naar de Benedenheulseweg, waar de gelijknamige buurtschappen overwegend bestaan uit verspreide agrarische bebouwing.

Waardering

Het complex van twee ophaalbruggen is van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische waarde als uitdrukking van een bouwtechnische ontwikkeling bij beweegbare bruggen uit het laatste kwart van de 19de eeuw door de toepassing van gietijzeren hameipoort en smeedijzeren balans. Dergelijk type bruggen zijn in Nederland niet veel gebouwd en derhalve relatief zeldzaam.

Het complex is tevens van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische waarde wegens de betekenis van de brug voor de geschiedenis van de infrastructuur. Het complex is gebouwd als onderdeel van een reeks oeververbindingen over de Goudsche Vliet, een belangrijke scheepvaartroute in de Krimpenerwaard, die regionale functie heeft gehad.

Het complex van twee ophaalbruggen is tevens van algemeen belang vanwege de architectuurhistorische waarde wegens de architectonische en constructieve vormgeving als voorbeeld van een brug van het Hollandse type. Ze stammen uit de beginfase van de ontwikkeling van de ijzeren bruggenbouw uit het laatste kwart van de 19de eeuw, toen geëxperimenteerd werd met giet- en wel/smeedijzer. De bruggen zijn in hoge mate tevens van belang als representatieve voorbeelden uit de werkplaats van de Haagse ijzergieterij De Prins van Oranje. Bovendien zijn de bruggen gaaf in hoofdvorm en materiaalgebruik en hebben fraaie gegoten ornamenten.

De bruggen vormen een duidelijke visuele eenheid en hebben een zeer grote situationele en ensemblewaarde als markeringspunt naar de buurtschappen in het achtergelegen open polderlandschap. Bovendien heeft het complex tevens een ensemblewaarde als onderdeel van een groter geheel, waarbij een reeks van gelijksoortige bruggen over de Goudsche Vliet zijn geplaatst.