Inleiding

Het complex van de algemene BEGRAAFPLAATS bestaat uit de AANLEG zelf, het KLOKHUIS annex voormalig baarhuisje en een TOEGANGSHEK, alle oorspronkelijk uit 1926; de begraafplaats werd uitgebreid in 1942/46, waarbij gelijktijdig het klokhuis werd vergroot. De gebouwde elementen zijn alle in expressionistische trant ontworpen, de begraafplaats heeft een formele aanleg. In 1920 verzocht de begrafenisvereniging 'De Laatste Eer' de gemeente Opsterland om, in verband met de slechte situatie op het kerkhof van Gorredijk, om een nieuwe begraafplaats te stichten. In 1926 werd een perceel aangekocht uit de pastoriegoederen van de Hervormde gemeente van Kortezwaag, dat gedeeltelijk als begraafplaats zou worden ingericht. Het terrein ligt ten westen van en buiten de bebouwde kom van Gorredijk. In 1925 had de gemeentearchitect C. van Wamel daarvoor reeds een plan van aanleg ontworpen. Op de tekeningen van de vergroting van het baarhuis (1942) is ook de bestaande toestand weergegeven, een tekening van het toegangshek is niet voor handen. De inrichting van het begraafplaatsterrein is eenvoudig en symmetrisch in de lengterichting. De oorspronkelijke aanleg bestond voor tweederde uit een parkachtige aanleg rondom een uitgegraven vijverpartij en de eigenlijke begraafplaats met acht perken; het padenbeloop was bevloerd met schelpen. De aanleg van de voortuin is nog herkenbaar, maar de symmetrie is verbroken door de bouw van een aula met columbarium. Ter overbrugging van het niveauverschil tussen het pad rond de vijver en de begraafplaats in de strikte zin werd een bakstenen trap gemetseld met een naar buiten krullende bakstenen balustrade. Het graventerrein is opgehoogd met de uitgegraven grond uit de vijver en de omgrachting. In 1942 werd de begraafplaats aan de achterzijde met eenderde van het oppervlak vergroot naar ontwerp van de gemeentearchitect Chr. van Wamel. Deze uitbreiding werd op last van de bezetters stilgelegd en pas in 1946 hervat om in 1947 in gebruik te worden genomen. De vroegste begraving op dit gedeelte van het terrein dateert van 1947. In 1946 is bij de entree aan de rand van de centrale vijverpartij een monument opgericht ter herdenking van de gevallenen in de tweede Wereldoorlog, vervaardigd door N.H. van der Kruk uit Bussum, voorstellend een gevallen verzetsstrijder. Dit monument valt buiten de bescherming van rijkswege wegens geringe artistieke waarde. In de zeventiger jaren van deze eeuw is bij de entree van de begraafplaats een nieuwe aula met columbarium gebouwd; deze valt eveneens buiten bescherming van rijkswege, wegens geringe architectonische waarde.

Waardering

Het complex de begraafplaats te Gorredijk, bestaande uit klokketoren en hekwerk, werd aanglegd in 1926. Het complex is van algemeen cultuurhistorisch belang:

- vanwege de toegepaste stijlmotieven ontleend aan de Amsterdamse School,

- vanwege de redelijke mate van esthetische kwaliteit van het ontwerp;

- vanwege de redelijke mate van structurele en visuele gaafheid van de aanleg,

- vanwege de redelijke tot hoge mate van gaafheid van de individuele objecten van het complex, waardoor de ensemblewaarde wordt versterkt.