Zoeterwoudsesingel 50, Leiden
Inleiding
KERKGEBOUW van de parochie van de H.H. Fredericus en Odulphus, in 1925 in Chaletstijl gebouwd naar een ontwerp van B. Buurman en inwendig van muurschilderingen voorzien door Chris Lebeau en hoofdonderdeel van het kerkelijk complex. De eerste steen werd op 23 september 1925 gelegd.
Na aanvankelijk een opdracht van het kerkbestuur van de oud-katholieke kerk te hebben gkregen voor de altaarnis, werd Lebeau in 1926 gevraagd de gehele kerk te beschilderen. De frescoschildering van een grote staande Christus in de altaarnis was gereed toen de kerk op 3 mei 1926 werd ingewijd. De schildering werd kort daarna verwijderd wegens vochtproblemen. Het roosvenster boven de altaarnis werd eveneens verwijderd, omdat Lebeau er niet tegenin kon schilderen als de zon scheen en het venster lekte. In april 1928 begon Lebeau voor de tweede maal aan het beschilderen van de absis en de andere lege vlakken in de kerk. Dit maal schilderde hij een zittende Christus in de altaarnis. Deze zou de vier evangelisten op de westelijke wand meer domineren dan een staande figuur. Op verzoek van de pastoor hield Lebeau de schilderingen rond de Christusfiguur verder rustig. Het decoratieprogramma is door Lebeau zelf bedacht. Gezien zijn politieke voorkeur en zijn onbekendheid met de christelijke leer is dat zeer uitzonderlijk. Volgens geheel eigen opvattingen heeft hij de bijbel geïnterpreteerd. In de schilderingen zijn dan ook sporen te vinden van zijn voorkeur voor anarchisten, onder meer in portretten van Gandhi, Lenin, Vanzetti en Sacco. Lebeau heeft overwegend gebruik gemaakt van realistische figuren. De mensen in de menigtes zijn bovendien ontleend aan het dagelijks leven en neutraal gekleed in de mode van de jaren twintig van de twintigste eeuw, in plaats van de oosterse kledij die gebruikelijk was in de kerk of de symbolische nadruk die Lebeau eerder op zijn mensen legde.
Omschrijving
De witgepleisterde gevels van de zaalkerk zijn opgetrokken boven een hardstenen gefrijnde plint onder een overstekend zadeldak met rode tuile-du- Nord pannen, goten op klampen en houten windveren. Houten vakwerk direct onder de dakgoten en in de topgevels. De ingang in de noordelijke kopgevel in een uitgebouwd kerkportaal onder een zadeldak, de rechtgesloten absis aan de zuidkant eveneens in een uitbouw onder een zadeldak.
In de westelijke langsgevel vijf rondboogvensters waarin helder glas-in-lood met gekleurde abstracte sierranden. De twee buitenste vensters zijn drielichtvensters. De oostelijke langsgevel sluit aan op de villa en is daardoor blind. In de voorgevel een groot drielichtvenster in de top en kleine rondboogvensters in het portaal. Aan de westkant van het portaal bevindt zich de ingang, een lattendeur onder een korfboog. Hardstenen waterdorpels onder de vensters.
Midden op de nok een zich verjongende dakruiter met een klok en een koperen helmdak met windwijzer.
Interieur
Houten, grotendeels open kapconstructie met ijzeren trekstangen, gebaseerd op het principe van de gordingenkap. De kapspanten steunen op hardstenen kraagstukken. Aan de voorzijde in de kerk (noord) een portaal, met daarop een koorbalkon. In het interieur van de kerk is een gele baksteen gebruikt. De wanden zijn geleed door plinten van geglazuurde bakstenen, gemetselde lambriseringen en lisenen. Grofgepleisterde vlakken tussen de lisenen en boven de lambriseringen. Rollagen boven de nissen met ledenradiatoren en onder de gepleisterde vlakken. Een rechtgesloten lattendeur onder een strek is opgenomen tussen het portaal en de zaalkerk. Op de vloer gebakken tegels. Houten banken, een gepolijst granieten altaar in de altaarnis, een zeszijdig granieten doopvont rechts van het altaar hangend aan de westgevel en een houten preekstoel met klankbord links van het altaar (oost). Aan de onderzijde van het klankbord: de heilige geest in de vorm van een koperen duif. Alle gepleisterde vlakken zijn beschilderd door Chris Lebeau in de Keimse waterglasschildertechniek. Boven de ingang, aan de onderzijde van het balkon is Christus als goede herder afgebeeld met schare gelovigen aan weerszijden in een fries. Boven het altaar als Pantokrater met daarboven de heilige geest, die stralen uitzendt naar engelen en grote groepen mensen. Rond de vensters in de westgevel de vier evangelisten met bijpassende symbolen en menigtes (de arbeidende klasse, semi-intellectuelen, zij die het goede van de aarde genieten en de intellectuelen). Geloof, hoop en liefde vormen het onderwerp van de schilderingen in de blinde gevel tegenover de vensters. Op de gevel achter de preekstoel: Via Dolorosa (de kruisgang), een Celebrerende Priester en de Zweetdoek van Veronica. In het trappenhuis Saul en David en de Trap des Levens, die begint met een ongeboren vrucht. Zingende en musicerende groepen op de wanden van het koorbalkon. Boven de trap op het koorbalkon: Christus en zijn volgelingen.
Waardering
De oud-katholieke kerk is van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische waarde als uitdrukking van een geestelijke ontwikkeling en vanwege de bijzondere plaats die de muurschilderingen in de kerk innemen in de iconologie van kerkelijke kunst. De kerk is tevens van algemeen belang vanwege de architectuurhistorische waarde wegens de Chaletstijl van het exterieur en de hoge kwaliteit van de muurschilderingen van Chris Lebeau in de kerk en de bijzondere plaats die de religieuze wandschilderingen in het oeuvre van de kunstenaar Chris Lebeau innemen. Het exterieur van de kerk is relatief gaaf, het interieur bijzonder gaaf. Het kerkgebouw heeft ensemblewaarde als onderdeel van een complex en als waardevol onderdeel van de singelbebouwing. Vanwege de schilderingen is er tevens sprake van zeldzaamheidswaarde.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Inleiding
Kerkelijk complex bestaande uit de oud-katholieke ZAALKERK van de H.H. Fredericus en Odulphus naar een ontwerp van B. Buurman uit 1925 en de oudere uit 1904 daterende VILLA De Hoekstee, door Willem Cornelis Mulder ontworpen, in oosprong voor eigen gebruik gebouwd en bij de bouw van de kerk als pastorie in het complex opgenomen. Op advies van Buurman werd kunstenaar Chris Lebeau (1878-1945) aangetrokken om de muren in de kerk te beschilderen. In eerste instantie kreeg hij de opdracht de altaarnis te beschilderen. Op 31 maart 1926 besloot men definitief de gehele kerk door Lebeau te laten decoreren, ondanks zijn openhartige anarchistische opvattingen. Het toegevoegde portaal aan de voorzijde van de villa en de aanbouw aan de achterzijde van de villa zijn voor de bescherming van ondergeschikt belang. De achterzijde van de kerk is door een evenmin waardevol tussenlid verbonden aan de rij woningen aan de Cronesteynkade. Voor de glas-in-lood vensters van de kerk zijn kunststof voorzetramen geplaatst.
Omschrijving
Op ruim perceel op de hoek van de Zoeterwoudesesingel en Cronesteynkade gesitueerd kerkgebouw aan de westgevel verbonden met de naastgelegen villa. In aansluiting bij de villa werd de kerk eveneens in Chaletstijl uitgevoerd.
Waardering
Het kerkelijk complex van oud-katholieke kerk en villa is van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische waarde als uitdrukking van een geestelijke ontwikkeling en vanwege de bijzondere plaats die de muurschilderingen in de kerk innemen in de iconologie van kerkelijke kunst. Het complex is tevens van algemeen belang vanwege de architectuurhistorische waarde vanwege de Chaletstijl van het exterieur van de kerk en villa en de hoge kwaliteit van de muurschilderingen in de kerk. Bovendien nemen de religieuze wandschilderingen een bijzondere plaats in het oeuvre van de anarchistische kunstenaar Chris Lebeau in. Het exterieur en interieur van de kerk en villa zijn relatief gaaf bewaard gebleven.
Eigenschappen
Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
---|---|---|---|---|
Kerk | Religieuze gebouwen | Kerk en kerkonderdeel | oorspronkelijke functie | Ja |
Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Zoeterwoudsesingel | 50 | – | 2313 EK | Leiden | – | – | Ja |
Hoofdcategorie | Subcategorie | Beschrijving | Notitie |
---|---|---|---|
Religieuze gebouwen | Kerk en kerkonderdeel | – | Zaalkerk |
Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
---|---|---|---|---|
– | M | 6211 | – | Leiden |
Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
---|---|---|---|
1925 | 1925 | – | vervaardiging |
Name | Beroep | Notitie |
---|---|---|
Buurman, B. ; Zuid-Holland | architect / bouwkundige / constructeur | – |
Lebeau, C. ; Zuid-Holland | schilder / tekenaar / graveur | – |