Hoekstee, Dieren
Inleiding
Deze schilderachtige VILLA genaamd HOEKSTEE met TUINHEK werd in 1896-1897 gebouwd naar ontwerp van E. Lofvers onder invloed van de Neo-Renaissancestijl en is gelegen op een driehoekig perceel op de hoek van de Zutphensestraat- weg en de Noorderstraat. De villa vormt de noordelijke afsluiting van het complex. Het pand bezit ter rechterzijde een tuin met een monumentale eik. De villa wordt nog deels omgeven door een ijzeren hekwerk.
Omschrijving
Het pand is gebouwd op een nagenoeg rechthoekige plattegrond waarbij de aan de Noorderstraat gelegen hoek gevormd door de linkerzijgevel en de achtergevel deels is afgeschuind en getrapt. Het pand bestaat uit een souterrain, een belétage, een verdieping onder een uit twee delen bestaand dak waarvan het linkerdeel deels onder een afgeplat schilddak en het rechterdeel voorzien is van een iets hoger schilddak met op de nok een deels nog aanwezige bekroning in de vorm van een vermoedelijk in terra cotta uitgevoerde vorstkam of crête en op de nokhoeken pirons waarvan de bolvormige bekroningen verdwenen zijn. De daken zijn gedekt met gesmoorde Tuile du Nord pannen. De dakkapel boven de rechterzijgevel heeft een zelfstandig schilddakje gedekt met rode Tuile du Nord met op de nokhoeken pirons. De gevels worden afgesloten door een geprofileerde kroonlijst waarin een goot. De voorgevel wordt afgesloten door een hoofdgestel dat hieronder nader beschreven zal worden. De gevels worden verlevendigd door horizontaal over de gevel lopende gepleisterde banden ter hoogte van de van de lek-, wissel- en bovendorpels (zgn. speklagen). Op de hoeken bevinden zich verticale gepleisterde banden. De strekken en bogen die de vensters afsluiten zijn merendeels uitgevoerd in felrode bak- of verblendsteen en van gepleisterde aanzet- en sluitstenen voorzien.
De VOORGEVEL, waarvan het linkerdeel ter breedte van één vensteras terugspringt, wordt afgesloten door een hoofdgestel bestaande uit een gepleisterde geprofileerde architraaf, een fries bestaande uit siermetselwerk in felrode baksteen met kruisvormige motieven in gele baksteen en een geprofileerde kroonlijst.
Tussen de belétage en de verdieping bevindt zich een horizontale band opgevat als hoofdgestel en bestaande uit een architraaf, fries met siermetselwerk in felrode en gele baksteen in dambordpatroon en een zware geprofileerde kroonlijst. Het terugliggende linker geveldeel heeft in het souterrain een door een recent vernieuwde rollaag afgesloten venster met een dubbel draairaam. De belétage bezit een door een licht getoogde strek afgesloten venster waarin een gewijzigd raam waarbij de oorspronkelijke T-indeling gehandhaafd is. De verdieping heeft een door een strek afsloten venster waarin een T-schuifraam. Het licht risalerende rechter geveldeel heeft in het souterrain twee door een vernieuwde rollaag afgesloten vensters waarin dubbele draairamen. Op de belétage worden de vensters afgesloten door een licht getoogde strek in felrode baksteen met gepleisterde aanzet en sluitstenen waarin twee enkelruits schuiframen.
De verdieping heeft een breed venster. Het kozijn bevat twee middenstijlen die breed schuifraam in het midden scheiden van smalle schuiframen aan weerszijden. Aan weerszijden van de strek boven het venster bevinden zich rijk uitgevoerde smeedijzeren sierankers.
De LLINKER ZIJGEVEL heeft in het midden de entree die te bereiken is door middel van een met hardsteen belegde trap en bordes die van en een zeer fraaie smeedijzeren balustrade voorzien is. De in rijke Neo-Renaissancestijl uitgevoerde toegangsdeur is voorzien van een smeedijzeren raamhek onder een in felrode baksteen uitgevoerde rondboog met een gepleisterde sluitsteen. Rechts van de ingang bevindt zich een rondboogvenster. Onder het bordes bevindt zich een trap naar het souterrain dat een ingangsdeur heeft met een vierruits raam. De verdieping heeft boven de ingang een door een steens strek afgesloten T-schuifraam dat het trappenhuis verlicht. Tussen de verdiepingen en onder de kroonlijst zijn een aantal muurankers (schotelankers) aangebracht.
Tussen de twee hoekafschuiningen, in de door de twee delen ontstane 'oksel', bevinden zich twee mogelijk latere invullingen ten behoeve van toiletten. Beide zijn voorzien van een klein enkelruits raampje. In de rechtermuur tussen beide toevoegingen bevindt zich een door een strek afgesloten bovenlicht dat vermoedelijk een restant vormt van een op deze plaats aanwezig T-schuifraam. Het souterrain in de linkerafschuining heeft een vermoedelijk later aangebracht venster.
De ACHTERGEVEL bestaat uit drie delen: links de gevel van de uitbouw van de rechter zijgevel; in het midden een licht uitgebouwd rookkanaal met schoorsteen en rechts een deel waarin één vensteras met een venster met enkelruits raam in de het souterrain. De belétage heeft een door een getoogde strek (i.t.t. de overige vensters in gewone baksteen uitgevoerd, echter wel met gepleisterde aanzet- en sluitstenen) afgesloten venster waarin een T-schuifraam. De verdieping bezit een later aangebracht venster met een T-schuifraam.
De RECHTER ZIJGEVEL heeft links een serre op een bakstenen borstwering met eenvoudige gesneden stijlen en waarvoor een recent aangebrachte gemetselde trap. Links van de trap is in de borstwering een laag houten deurtje aangebracht. Rechts van de serrre bevindt zich een uitbouw waarvan de bovenzijde als balkon fungeert. In het souterrain van de uitbouw twee kleine vensters met klapramen en één venster met een tweedelig kozijn waarin twee draairamen. De belétage heeft een door een getoogde strek afgesloten venster waarin een T-schuifraam. De verdieping heeft links twee door hanekammen afgesloten vensters met dubbel openslaande ramen en bovenlicht, rechts door een hanekam afgesloten dubbel openslaande deuren met bovenlicht. Boven het links van het midden gelegen venster bevindt zich een witgeschilderd paneel met de tekst 'Hoekstee' waarboven een de kroonlijst doorbrekende bakstenen dakkapel met een door een strek afgesloten venster en een stolpraam.
Het pand bezit een grotendeels gaaf bewaard INTERIEUR met ondermeer een hal met een witmarmeren vloer; een trappenhuis met rijk bewerkte houten begin- en eindbalusters; paneeldeuren; kamers-en-suite met rijk uitgevoerde stucplafonds met o.a. aan de Lodewijk XIV-stijl ontleende ornamentiek; diverse zwartmarmeren schoorsteenmantels waarvan één met ornamentiek in beige en bruin marmer.
Aan meerdere zijden scheidt een ijzeren TUINHEK de tuin van de weg.
Waardering
VILLA HOEKSTEE met TUINHEK, gebouwd in Neo-Renaissancestijl in 1896-1897. Architectuurhistorische waarden
- De villa is van belang als een bijzonder voorbeeld van een schilderachtige, bijzonder rijk uitgevoerde villa in Neo-Renaissancestijl uit de laatste jaren van de negentiende eeuw.
- De villa is van belang omwille van de vrij gaaf bewaard gebleven hoofdvorm, de bijzondere en rijke detaillering en ornamentiek alsmede het karakteristieke materiaalgebruik.
- De villa is van belang vanwege de vrij gaaf bewaarde rijk uitgevoerde interieurs waardoor er sprake is van een bijzondere samenhang tussen in- en exterieur.
- De villa is van belang voor het oeuvre van de architect Eelco Lofvers. Stedebouwkundige waarden:
- Het pand heeft een ensemblewaarde als onderdeel van het complex door Lofvers ontworpen villa's en heeft een hoge situeringswaarde door de opvallende ligging op de hoek van de Zutphensestraatweg en de Noorderstraat en als afsluiting van het complex. Het tuinhek is van belang als functioneel onderdeel van het villacomplex.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Inleiding
Complex bestaande uit een RENTENIERSWONING uit 1868-1869 en zes naast- en tegenovergelegen luxueuze VILLA'S met TUINHEKKEN uit de jaren 1894-1899. De villa's en de rentenierswoning zijn merendeels gelegen aan de oostzijde van de Zutphensestraatweg met uitzondering van nr.19;21 die aan de westzijde van de straatweg gelegen is. De Zutphensestraatweg die oorspronkelijk de straatweg van Arnhem naar Zutphen vormde heeft een statig en groen karakter en heeft een lintbebouwing die voornamelijk bestaat uit laat-negentiende eeuwse en vroeg twintigste eeuwse villa's met tuinen die van de weg gescheiden worden door ijzeren hekwerken. De schilderachtige, merendeels in een zwierige en rijke Neo-Renaissancestijl uitgevoerde, villa's werden ontworpen door de rond de eeuwwisseling in de gemeente Rheden woonachtige en uit Sappemeer afkomstige opzichter en architect Eelco Lofvers. Lofvers bouwde de panden in eigen beheer in de tuin van "ons Plekje", een in een traditionele trant, met enige aan het Neo-Classicisme ontleende elementen, gebouwde rentenierswoning (Zutphensestraatweg 32). De panden Zutphensestraatweg 26, 28 en 30 werden in 1894-1895 gebouwd terwijl de panden Zutphensestraatweg 34 en 36 in 1896-1897 werden gebouwd. Het pand Zutphensestraatweg 19;21 werd waarschijnlijk eerst in 1898-1899 gebouwd. Alle villa's, doch evenwel in het bijzonder de villa's Zutphensestraatweg 28 en 30, vertonen een rijke verscheidenheid aan architectonische vormen en ornamentiek. De rechter zijgevel van de op de hoek met de Noorderstraat gelegen villa 'Hoekstee' (nr.36) is als voorgevel behandeld en vormt in visueel opzicht de begrenzing van het complex gezien vanuit het zuiden. Door de in de laatste decennia in de voortuinen geplante bomen wordt deze zichtas enigszins verstoord. De villa's vormen een bijzonder fraai voorbeeld van het toentertijd veel voorkomende verschijnsel van de 'eigenbouwers' en speculatiebouw: aannemers of architecten die in eigen beheer villa's bouwden om ze daarna met hoge winst te verkopen. Karakteristiek hiervoor is ook het feit dat de onderlinge afstand ondanks de grote bouwmassa's slechts enkele meters bedraagt.
Omschrijving
De in baksteen opgetrokken rentenierswoning heeft één bouwlaag en is gebouwd op een rechthoekige plattegrond. Het pand is voorzien van een voorgevel met hoekpilasters, een hoofdgestel en een dakhuis met een gezaagde daklijst. De villa's zijn veelal gebouwd op een samengestelde plattegrond die per villa verschilt en bezitten twee bouwlagen onder een samengesteld dak. De panden zijn merendeels opgetrokken in een bruin-rode baksteen terwijl tevens gebruik gemaakt is van rode verblendsteen. De panden zijn veelal voorzien van serre's, erkers en torentjes. Een deel van de oorspronkelijke dakbekroningen als piron's, smeedijzeren kruisbloemen en crète's is hier en daar nog bewaard gebleven. Een opvallend element vormden vroeger met name de obelisk-achtige bekroningen van de topgevel van nr.28. De gevels van de panden worden veelal verlevendigd door gepleisterde speklagen en door de venster afsluitende hanekammen. De interieurs zijn over het algemeen vrij gaaf bewaard gebleven. Daar vallen met name op de rijk uitgevoerde geornamenteerde stucplafonds van de kamers-en-suite die in de panden 26, 28, 30, en 36 grotendeels identiek zijn. De ornamentiek is voornamelijk ontleend aan de Lodewijkstijlen. Nummer 30 bezit tevens diverse in Neo-Renaissancestijl uitgevoerde glas-in-lood ramen waarvan met name een groot raam met medaillon met een afbeelding gebaseerd op een zelfportret van Rembrandt (mogelijk vervaardigd door Atelier 't Prinsenhof in Delft) in de rechter voorkamer opvalt.
Waardering
Complex bestaande uit een RENTENIERSWONING uit 1868-1869 en zes VILLA'S met TUINHEKKEN uit 1894-1899.
Architectuurhistorische waarden
- Het complex is van belang als een bijzonder voorbeeld van een reeks schilderachtige, bijzonder rijk uitgevoerde villa's in Neo-Renaissancestijl uit de laatste jaren van de negentiende eeuw alsmede vanwege de voor de bouwtijd karakteristieke en vrij gaaf bewaarde rentenierswoning die de kern van het complex vormt.
- Het complex is van belang omwille van de vrij gaaf bewaard gebleven hoofdvormen van de panden, de bijzondere en rijke detaillering en ornamentiek alsmede het karakteristieke materiaalgebruik. Ondanks het verlies van een deel van de decoratie zoals o.a. de pirons, smeedwerk en sommige balkonhekken.
- Het complex is van belang vanwege de vrij gaaf bewaarde rijk uitgevoerde interieurs waardoor er sprake is van een bijzondere samenhang tussen in- en exterieur.
- Het complex is van belang voor het oeuvre van de architect Eelco Lofvers.
Stedebouwkundige waarden:
- Het complex is van belang vanwege de hoogwaardige kwaliteit van de bebouwing die versterkt wordt door de aanwezigheid van tuinen met ijzeren hekwerken en verschillende oude bomen waardoor de oorspronkelijke situatie vrij goed bewaard is gebleven.
- Het complex is van belang vanwege de onderlinge samenhang en heeft een ensemblewaarde als onderdeel van de overige aan de Zutphensestraatweg gelegen historische villabebouwing. De Zutphensestraatweg maakt deel uit van de waardevolle historische dorpskern van Dieren en is kenmerkend voor de groei van een overwegend agrarische nederzetting tot een villadorp die Dieren in de laatste decennia van de negentiende eeuw doormaakte. Het complex is van bijzondere betekenis voor het aanzien van Dieren.
Cultuurhistorische waarden
- Het complex is van belang als bijzondere uitdrukking van de typologische ontwikkeling van de villa in de late negentiende eeuw.
- Het complex is van belang als opmerkelijk voorbeeld van het toentertijd veel voorkomende verschijnsel van de 'eigenbouwers' en speculatiebouw; aannemers of architecten die in eigen beheer villa's bouwden om ze daarna met hoge winst te verkopen. Karakteristiek hiervoor is ook het feit dat de onderlinge afstand ondanks de grote bouwmassa's slechts enkele meters bedraagt.
- Het complex is van belang als uitdrukking van een maatschappelijke ontwikkeling. De villa's werden overwegend gebouwd voor een nieuwe kapitaalkrachtige elite die zich voorkeur buiten de stad vestigde in een omgeving met veel natuurschoon doch wel met goede verbindingen met de stad Arnhem en de steden in het westen des lands. De villa's geven een duidelijk beeld van deze bevolkingsgroep die het aanzien van het dorp en de sociale gelaagdheid ervan sterk veranderde.
Eigenschappen
Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
---|---|---|---|---|
Woonhuis | Woningen en woningbouwcomplexen | Woonhuis(K) | oorspronkelijke functie | Ja |
Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Zutphensestraatweg | 36 | – | 6953 CL | Dieren | – | – | Ja |
Hoofdcategorie | Subcategorie | Beschrijving | Notitie |
---|---|---|---|
Woningen en woningbouwcomplexen | Woonhuis(K) | – | Villa |
Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
---|---|---|---|---|
– | U | 84 | – | Dieren |
Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
---|---|---|---|
1896 | 1897 | – | vervaardiging |
Name | Beroep | Notitie |
---|---|---|
Lofvers, E. ; Gelderland | architect / bouwkundige / constructeur | – |