Omschrijving van het complex

In structuur en deels in detail gaaf bewaarde HISTORISCHE BUITENPLAATS ARCEN met HOOFDGEBOUW (1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), TOEGANGSBRUG (3A) EN KADEMUREN BUITENGRACHT (3B), POORTGEBOUW (4), KOETSHUIS (5), TOEGANGSBRUG (6A) EN KADEMUREN BINNENGRACHT (6B), BOOGBRUG (7), TIENDSCHUUR (8), RESTANTEN VAN TUINPAVILJOEN (9).

Ten oosten van het dorp Arcen aan de Maas in het oude land van Gelre (het Overkwartier) ligt de historische buitenplaats Arcen; in 1713 behorend bij Pruisen en in 1815 door een grenscorrectie bij Nederland gevoegd. Het goed was vanaf 1503 in bezit van de Heren van Arcen uit het geslacht van Gelder, dezen herbouwden het huis na twee verwoestingen in 1511 en 1646; in 1651 werd onder het beheer van Marcelis van Gelder begonnen met het poortgebouw. Het huidige, in sobere architectuur opgetrokken huis is tussen circa 1661 en circa 1730 opgetrokken tot een U-vormig bouwblok door bouwheer Johan Godfried en vervolgens zijn zoon Adolphus R.A. van Gelder ter plaatse van een zestiende-eeuws kasteel dat in 1646 werd verwoest; de linkervleugel (noord) is aan het begin van de negentiende eeuw door brand verwoest. De bebouwing (hoofd- en bijgebouwen) is geconcentreerd op het eerste van de in totaal drie omgrachte, vierkante eilanden; op het tweede en derde eiland was oorspronkelijk de moestuin/boomgaard gesitueerd (zie de Tranchot kaart van 1803-1820 en een oude luchtfoto 1920); vermoedelijk is deze structuur tegelijkertijd met de bouwactiviteiten in de zeventiende en achttiende eeuw tot stand gekomen.

De laatste particuliere bewoner was de Duitse prof. Friedrich August Deusser (van 1917 tot aan de tweede wereldoorlog); na de bezetting door de Duitsers werd het goed in 1972 ondergebracht in een stichting en vervolgens in 1976 verkocht aan het Limburgs Landschap. Thans geëxploiteerd als kasteeltuin met eigentijdse inrichtingselementen.

Op de bij de omschrijving behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding van de onderdelen aangegeven. De omgrenzing volgt de lanen langs de rechthoekige buitengracht.

Waardering van het complex

De HISTORISCHE BUITENPLAATS ARCEN is van algemeen cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch belang:

- vanwege de ouderdom;

- vanwege het hoofdgebouw dat een voorbeeld is van 17de- en 18de-eeuwse baksteenarchitectuur;

- vanwege de nagenoeg oorspronkelijke plattegrond van het hoofdgebouw en de aanwezige interieuronderdelen;

- vanwege de bij de buitenplaats behorende gaaf bewaarde formele structuur van grachten en lanen, waarbij de drie opeenvolgende vierkante eilanden een uniek element vormen;

- vanwege de visuele samenhang tussen de complexonderdelen.