Inleiding

BANKGEBOUW van de voormalige HAV-Bank (Hollandse Algemeene Verzekerings Bank) met winkels, gebouwd in 1933-1935 naar ontwerp van de Hilversumse architect W.M. Dudok in een Zakelijk Expressionistische bouwstijl. Het gebouw is in 1953 naar ontwerp van Dudok uitgebreid.

Het gebouw is markant gesitueerd aan de Gerrit Verboonstraat, een drukke verkeersader tussen het centrum van Schiedam en de westelijk gelegen haven- en woongebieden. Het gebouw beslaat de gehele noordelijke rooilijn van de straat en vormt tevens de beëindiging van het langgerekte, onregelmatig bebouwde bouwblok tussen Tuinlaan en Buitenhaven. Aan de oostzijde grenst het gebouw aan de Buitenhaven; de gevel is tevens de kademuur langs het water. Aan de westzijde grenst het gebouw aan de Plantage, een langwerpig stadspark naar ontwerp van J.D. Zocher jr.

NB: In 1997 werd het kantoorgedeelte verbouwd tot appartementencomplex, naar ontwerp van de Amstelveense architectebureau Van Moort en partners (projectarchitect P.W.J. Hormeijer). Op het gehele gebouw werden op het dak volumes toegevoegd. Ten behoeve van de ontsluiting en het creëren van buitenruimte werden langs de achtergevels staalconstructies geplaatst. Met uitzondering van de opbouw aan de Buitenhaven, zijn de uitbreidingen vanaf de straat niet of nauwelijks zichtbaar. De gevels van de uitbreidingen zijn in gele verblendsteen opgetrokken en de maatvoering van de vensters is zoveel mogelijk identiek aan het oorspronkelijke ontwerp.

Omschrijving

Het oudste deel van het voormalige bankgebouw (1933-1935) is opgetrokken vanuit een nagenoeg L-vormige plattegrond. Langs de Gerrit Verboonstraat een langgerekt bouwvolume van 49 x 15 meter van drie bouwlagen op een kelderlaag. Dit hoofdvolume volgt de rooilijn, die door middel van een ronding eindigt aan de Tuinlaan. De begane grond wordt geheel ingenomen door zes winkels met een doorlopend front van winkelpuien. Op de verdiepingen de eigenlijke kantoorruimten, die oorspronkelijk bestonden uit grote personeelszalen langs de voorgevel en kleine vertrekken langs de achtergevel en op de hoeken. Schuin op dit hoofdvolume en direct aan de Lange Haven gesitueerd, een klein rechthoekig bouwdeel van 20 x 11 meter met twee bouwlagen op een souterrain. (Hierin oorspronkelijk directievertrekken en spreekkamers.) Op de hoek aan het bruggenhoofd, waar beide bouwvolumes in elkaar grijpen, de entree met hal en trappenhuizen voor publiek en personeel. Deze hoek was tot de uitbreiding in 1953 het enige deel van het gebouw met vier bouwlagen. In de tegenoverliggende hoek aan de Tuinlaan eveneens een trappenhuis met op de begane grond een secundaire entree.

De constructie van het gebouw bestaat geheel uit gewapend beton, waarbij rekening werd gehouden met een eventuele uitbreiding van één bouwlaag. Uiterst modern en een technisch unicum is het waterleidingssysteem dat in het beton is opgenomen ter koeling van het gebouw. De gevels van het gebouw zijn rondom opgetrokken uit strogele, verglaasde tegels, die speciaal voor dit gebouw zijn gebakken. De gevel aan de Gerrit Verboonstraat loopt door middel van een ronding over in de korte gevel aan de Tuinlaan. Hierin op de begane grond een doorlopend front van winkelpuien onder een fors uitkragende betonnen luifel. De winkels worden van elkaar gescheiden door scheidingsmuren, die evenals de plinten bekleed zijn met gepolijst, zwart Zweeds graniet. De puien zijn ingedeeld door middel van een breed, ten opzichte van de rooilijn, schuingeplaatste etalage ter linkerzijde van een teruggelegde winkeldeur. Rechts tegen de scheidingsmuren halfhoge vitrines. De stoepen zijn belegd natuursteen. Aan de onderzijde van de luifel een bekleding van glasmozaïek in wit en pastelkleuren. De uiterst rechter winkel heeft een groter oppervlak en loopt door tot voorbij de ronde hoek. De etalagevensters volgen de ronding en rechts daarvan, aan de Tuinlaan, bevindt zich een portiek dat toegang verschaft tot de secundaire entree. Op de eerste en tweede verdieping zijn, even breed als het winkelfront, twee samengevatte vensterstroken aangebracht, die licht uitspringen. De stroken bestaan uit een ononderbroken vensterreeks van staande vensters met onder- en bovenlichten en zijn uitgevoerd in dubbele stalen kozijnen. De vensters van de eerste verdieping zijn iets hoger dan op de tweede. Tussen de stroken een borstwering van witgeverfde kunststeen platen. Aan de bovenzijde een betonnen latei, die samen met de borstwering op de eerste verdieping, een halve meter is doorgezet langs de gevel. De vensterstroken worden omringd door gesloten gevelvlakken, afgesloten door een kunststeen dakrand. Links aan de Gerrit Verboonstraat op de begane grond de hoofdentree van het gebouw. Het zwarte graniet van de winkelpuien is hier doorgezet in een verhoogde plint, waarin, onder een betonnen latei, de entreepartij is aangebracht. Deze bestaat uit van links naar rechts: twee hooggelegen ramen; dubbele, glazen toegangsdeuren en een even hoog venster. Links van de entree, aansluitend op het bruggenhoofd en nagenoeg haaks op de voorgevel, een hoog opgemetselde muur afgesloten door kunststeen, met hierin een ondiepe vitrine van aluminium. Links bovenin de gevel een klok. Wijzers en ronde uuraanduidingen zijn zonder wijzerplaat direct op de gevel aangebracht. Aan de Tuinlaan eindigt de gevel in een verticaal gevelvlak met hierin een langwerpig stalen kozijn van het secundaire trappenhuis. De gevel van dit hoofdvolume wordt afgesloten door een opgetilde betonnen rand op vierkante kolommen, dat aan de oostzijde is `opgekruld' en aan de westzijde de ronding van de gevel volgt. Tussen de kolommen brede sleuven, waardoor vanaf de straat de indruk van een pergola wordt gesuggereerd. Oorspronkelijk werd de rand doorgezet in een overkapping van het dakterras. Het langwerpige bouwvolume heeft aan de Buitenhaven een hoog opgaande vensterpartij onder een uitkragende betonnen dakrand. Het venster heeft een sterk verticale geleding door langgerekte stalen stijlen. Aan de onderzijde een schuin oplopend muurvlak dat vanaf de begane grond oploopt naar het bruggenhoofd. Links hiervan het lagere bouwvolume langs de Buitenhaven, dat ten opzichte van het hoofdvolume enigszins naar voren springt. De gevel bestaat aan de onderkant uit een kademuur van langgerekte, natuurstenen rusticablokken. Hierboven een doorlopende reeks lage souterrainvensters, van elkaar gescheiden door witte penanten. Het bovenliggende muurwerk is bekleed met identieke gele tegels als de overige gevels. Op begane grond en eerste verdieping doorlopende reeksen staande vensters tussen witte penanten. Op het dak van dit bouwdeel, op de plaats waar beide volumes elkaar raken, een hoge, vierkante mast, die tot ver boven de dakrand is doorgezet. De metalen constructie eindigt in een verticale lantaarn, bestaande uit langwerpige melkglazen vlakken, met hierop een ranke 'hemelprikker'.

In het interieur bevinden zich de entree, de voormalige publiekshal en twee trappenhuizen, die grotendeels in oorspronkelijke staat zijn. De entree op de begane grond heeft rechts een lokettenwand en sluit links door middel van een trap langs de hoge pui aan de Buitenhaven, aan op de dubbelhoge publiekshal op de eerste verdieping. Vloeren en lambrizeringen zijn bekleed met witte marmeren platen (vermoedelijk calacata). Langs de trap een leuning van gepolijst buisstaal. Achter de hal en publiekshal, door middel van een stalen binnenpui gescheiden, het trappenhuis in de oksel van het gebouw. Aan de achtergevel treedt daglicht binnen door middel van een doorlopend verticaal venster. Het trappenhuis heeft een witte betegelde lambrizering en treden van grijs graniet. De vloeren en tussenbordessen zijn belegd in een dambordpatroon met witte en strogele tegels. Langs de trappen een doorgaande metalen balustrade van gepolijst buisstaal. Het trappenhuis aan de westzijde is in overeenkomstige stijl uitgevoerd.

Het bouwdeel aan de Tuinlaan (1953) bestaat uit vier bouwlagen op een souterrain. De architectuur van de uitbreiding sluit naadloos aan op het bestaande gebouw. Aansluitend op de gevel aan Tuinlaan een zwarte natuurstenen plint met kleine souterrainvensters en hierboven muurwerk bekleed met dezelfde gele tegels als de bestaande bouw. De overgang wordt gemarkeerd door een terugliggende, verticale strook met rechts een holle, afgeronde hoek. In de gevel op de begane grond een doorlopende vensterstrook met staande vensters tussen witte penanten. Rechts hiervan een onderdoorgang naar de binnenplaats, bestaande uit een terugliggende kanteldeur onder een dunne, uitkragende betonnen luifel en links geflankeerd door een afgeronde hoek. Op eerste en tweede verdieping doorgaande vensterstroken, met dubbele stalen kozijnen, onderbroken door witte penanten. De indeling van de vensters is identiek aan de vensters in het hoofdvolume. De bovenste verdieping is terugliggend achter een ondiep terras en heeft een verdiepingshoge, stalen pui met een indeling in vierkante vensters. Langs het terras een balustrade van rondstaal. Aan de bovenzijde een betonnen luifel, aan de onderkant bekleed met glasmozaïek.

Waardering

Voormalig bankgebouw met winkels gebouwd in de periode 1933-1935 en uitgebreid in 1953 naar ontwerp van de Hilversumse architect W.M. Dudok in een Zakelijk Expressionistische bouwstijl, van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische, architectuurhistorische en beeldbepalende waarde. Het gebouw is tevens van belang als onderdeel van de ruimtelijke-economische ontwikkeling van de stad Schiedam in de eerste helft van de twintigste eeuw, vanwege de gaafheid van het exterieur en vanwege de betekenis voor het oeuvre van de architect.