Uitbreiding Park Wulperhorst, Zeist
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Omschrijving onderdeel 3:
Het PARK van Wulperhorst strekt zich uit over een langgerekt kavel, dat oorspronkelijk tot aan de oevers van de Kromme Rijn liep. Het te beschermen gebied komt overeen met de in de complexomschrijving genoemde begrenzing. Het karakter van het park valt grofweg uiteen in twee delen. Rond het hoofdgebouw is een slingervijver aangelegd, waardoor als het ware een onregelmatig eiland is ontstaan. De slingervijver heeft aan de zuidwest zijde een vertakking die eindigt in een komvijver, die in het beboste deel ligt. De slingervijver sluit in het zuidoosten aan op een rechte sloot. Deze sloot is een waterweg die vanaf de Kromme Rijn toegang bood tot de buitenplaats uit de formele aanleg van de achttiende eeuw. De gracht liep langs het oude huis tot aan de Kromme Rijn en had een lengte van circa anderhalve kilometer.
De landschappelijke aanleg beperkt zich rond de slingervijver. Boom- en struikgroepen worden afgewisseld met open weidegronden die hier en daar geaccidenteerd zijn. Bij de bouw van het huidige landhuis in 1858 door S.A. van Lunteren werd ook het terrein rond het huis door hem enigzins aangepast.
De overige elementen in het park dateren van vóór de landschappelijke aanleg. In het bos aan de zuidwest kant van het park, met de eerder vermelde komvijver, bevinden zich een aantal rechte beukenlanen die, zij het ernstig verstoord, tot aan de spoorlijn lopen. Deze lanen dateren uit de tijd van de formele aanleg. In dit bos bevond zich ook -voordat het park verlandschappelijkt werd- een sterrebos maar daarvan zijn thans geen sporen meer te vinden. Ten noordwesten van het bovengenoemde bos ligt een van oorsprong bij het bezit behorende weide die eveneens onder de rijksbescherming valt. Ten zuidoosten van het bos ligt een boomgaard, waarvan de oorsprong eveneens teruggaat tot in de achttiende eeuw. Deze boomgaard wordt door de waterallee doorsneden en grenst in het zuidoosten aan een rechte sloot, die langs de onverharde Tiendweg loopt. Als afsluiting van het park fungeert de laan van Wulperhorst. In het noordoostelijk deel van het park is een element van waarde de slingervijver, die hier deels doorheen loopt.
Waardering
Een landschappelijk aangelegd park, behorend bij het landhuis Wulperhorst, is van cultuurhistorisch en architectuurhistorisch waarde als bijzondere uitdrukking van een vroege landschappelijke ontwikkelingsgeschiedenis waarin zowel formele als landschappelijke parkelementen terug te vinden zijn. Ook van belang als onderdeel in het oeuvre van S.A. van Lunteren. Alsmede van ensemble waarde vanwege de historisch ruimtelijke relatie met Slot Zeist en het nabij gelegen Blikkenburg en de Stichtse Lustwarande.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Inleiding complex:
Buitenplaats Wulperhorst is gesitueerd op een rechthoekig perceel dat wordt begrensd door de Tiendweg in het noordoosten, de laan van Wulperhorst in het zuidoosten, de gemeentegrens in het zuidwesten en de aan de Koelaan evenwijdig lopende Notenlaan in het noordwesten. De geschiedenis van de het gebied waar de buitenplaats Wulperhorst op ligt gaat terug tot het jaar 1692. In dat jaar wordt in een charter gesproken van de ambachtsheerlijkheid Stoetwegen die een omvang had van 404,5 morgen groot. De naam Stoetwegen komen we nog tegen in de naastgelegen boerderij Stoetwegen aan de Tiendweg. In de achttiende eeuw werd vermoedelijk het Huys Wulperhorst gebouwd; of dat gebeurde op de funderingen van een ouder huis is niet bekend. Op een achttiende eeuwse kaart staan het toenmalige huis en park afgebeeld. Wulperhorst heeft in de achttiende eeuw een formele parkaanleg met een waterallee, een gracht met een lengte van ruim anderhalve kilometer, een sterrebos, een boomgaard en loofbos. Voor 1829, het jaar dat Wulperhorst geveild wordt, zijn een aantal veranderingen aan het park doorgevoerd zoals blijkt uit de opsomming in de catalogus en de kadastrale minuut. Het park kent dan inmiddels een aantal engelse partijen, die duiden op een verlandschappelijking in een deel van het park. Inmiddels zal dan ook een ijskelder gebouwd zijn die nog steeds in het park achter het landhuis aanwezig is. De buitenplaats werd in 1829 gekocht door M.I.A.C. Taets van Amerongen, echtgenote van Jan Elias Huydecoper, die een jaar later ook Slot Zeist in zijn bezit kreeg. Huydecoper liet in 1830 / 1831 een aantal belangrijke wijzigingen doorvoeren. Niet alleen verbouwde hij Slot Zeist, maar Huydecoper gaf in 1831 aan J.D. Zocher opdracht om het gebied tussen beide huizen in een groot landschappelijk park te veranderen. Om de relatie tussen beide bezittingen te benadrukken ontwierp Zocher tussen de huizen een lang uitzicht van één kilometer lengte. Volgens het ontwerp werden hier omheen boomgroepen, solitaire bomen en struiken, heuvels en waterpartijen gegroepeerd. Afgaande op topografische kaarten en kadastrale gegevens uit de tweede helft van de negentiende eeuw, kan geconcludeerd worden dat het ontwerp van Zocher slechts voor een deel is uitgevoerd. Zo is de verlandschappelijking van het weidegebied tussen beide buitenplaatsen niet gerealiseerd. Het oude landhuis van Wulperhorst is in 1830 afgebroken. Plannen voor een nieuw te bouwen huis werden pas dertig jaar later gerealiseerd. In 1858 gaf jonkheer J.L.R.A. Huydecoper aan S.A. van Lunteren de opdracht een nieuw huis te ontwerpen. Het nieuwe huis kwam ten opzichte van het oude huis meer noordwestelijk te liggen. Daarnaast werden door Van Lunteren enige aanpassingen in de parkaanleg rond het huis aangebracht. Van het oude complex bleven alleen de ijskelder en het koetshuis over. Deze laatste is als gevolg van veel verbouwingen en aanpassingen voor rijksbescherming van ondergeschikt belang.
Omschrijving complex:
Het te beschermen complex van de BUITENPLAATS WULPERHORST omvat de volgende onderdelen:
1. het landhuis
2. de ijskelder
3. het landschapspark met restanten van de formele aanleg
Waardering complex:
De buitenplaats Wulperhorst is van cultuurhistorisch waarde als voorbeeld van een bijzondere uitdrukking van een landschappelijke ontwikkeling en vanwege de bewoningsgeschiedenis. Alsmede van ensemble waarde vanwege situering in relatie met de nabij gelegen buitenplaatsen Blikkenburg en Slot Zeist als onderdeel van de Stichtse Lustwarande.
Eigenschappen
| Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
|---|---|---|---|---|
| Padenstelsel | Kastelen, landhuizen en parken | Tuin, park en plantsoen | oorspronkelijke functie | Ja |
| Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Tiendweg | 6 | – | 3709 JP | Zeist | – | BY | Ja |
| Hoofdcategorie | Subcategorie | Beschrijving | Notitie |
|---|---|---|---|
| Kastelen, landhuizen en parken | Tuin, park en plantsoen | – | – |
| Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
|---|---|---|---|---|
| – | F | 821 | – | Zeist |
| – | F | 759 | – | Zeist |
| – | F | 212 | – | Zeist |
| – | F | 915 | – | Zeist |
| – | F | 1247 | – | Zeist |
| – | F | 839 | – | Zeist |
| – | F | 885 | – | Zeist |
| – | F | 1246 | – | Zeist |
| – | F | 204 | – | Zeist |
| – | F | 1137 | – | Zeist |
| – | F | 1245 | – | Zeist |
| – | F | 1136 | – | Zeist |
| – | F | 484 | – | Zeist |
| – | F | 1244 | – | Zeist |
| – | F | 916 | – | Zeist |
| – | F | 886 | – | Zeist |
| Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
|---|---|---|---|
| 1770 | 1770 | – | vervaardiging |