Net een paar maanden wonen Arianne van der Wal en Robert van der Meer en hun twee kinderen, Menthe van zes en Ravi van drie, in hun monumentale pand uit 1907 aan de Heemraadssingel in Rotterdam. Ze hebben hun intrek genomen op de zolder, wat sneuer klinkt dan het is.

De zolder is volledig gerestaureerd en het gezin heeft er de beschikking over een keuken en een badkamer. Op de eerste verdieping bevinden zich de slaapkamers, die ook helemaal af zijn. Ze kunnen nu in alle rust de laatste etappe van een omvangrijke restauratie aanpakken: de benedenverdieping. Arianne vertelt over het restauratieavontuur met hun gemeentelijk monument. 

‘Wij woonden hiervoor in een loft in voormalig pakhuis Sint Job, een rijksmonumentaal pand in Delfshaven. Die ruimte werd te klein voor ons gezin, we sliepen met zijn vieren in één slaapkamer. En wij misten een tuin. Na de geboorte van onze jongste, Ravi, gingen wij op zoek naar een ander huis. We hebben een voorliefde voor oude huizen, maar die zijn in Rotterdam niet ruim voorhanden, vanwege de bombardementen. We hadden bovendien een behoorlijk eisenpakket waar ons volgende huis aan moest voldoen: geen bovenburen, een tuin voor en achter, passend binnen ons budget en ook nog eens in Delfshaven, een wijk in Rotterdam waar het nog redelijk rustig is. Onze zoektocht duurde dus lang. We hebben in de buurt heel wat rondjes gefietst en veel op internet gekeken. Toen dit huis in de verkoop kwam, zijn we meteen gaan kijken.’

Gemeentelijk monument zijn is juist een voordeel

Eindelijk vonden Arianne en Robert dus een pand dat aan hun eisen voldeed. Arianne: ‘Hoewel er sinds de jaren negentig eigenlijk geen onderhoud meer aan dit pand was gepleegd, hebben we toch heel snel de knoop doorgehakt. Er was veel animo van andere kopers, dus er zat druk op. We bedachten: misschien krijgen we spijt van dit besluit, maar als we het niet doen krijgen we ook spijt.’ Ze besloten ervoor te gaan, hoewel het lastig was om op dat moment het totale financiële plaatje in beeld te krijgen. ‘We konden de vraagprijs opbrengen, maar daar zou nog wel een bedrag bij moeten om het pand weer in goede staat te brengen. Toen we het kochten was ons beeld dat we misschien een tijdje moesten ‘kamperen’ in het huis, maar dat liep toch even anders.’

Zoals vaker bij restauraties kwam van het een het ander. ‘We wisten dat de fundering aangepakt moest worden, daar hadden we in ons kostenplaatje rekening mee gehouden. En verder had iemand ons geadviseerd over wat maatregelen die we op korte termijn moesten nemen, om ervoor te zorgen dat het huis in ieder geval bewoonbaar zou zijn. Dat ging dan om de badkamer en wat elektra-dingetjes, dus dat zou ons de kop niet kosten. Daar hebben we ons in eerste instantie door laten leiden. Maar toen we begonnen met dingen weghalen, zoals weggewerkte deuren, ontdekten we dat er asbest aanwezig was. Verder bleek de gevel aan de achterzijde door te slaan, dus die gevel moest eruit. Zo kwamen er steeds meer, behoorlijk omvangrijke, zaken naar voren. Toen hebben we besloten om toch maar een tijdje ergens anders te gaan wonen, uiteindelijk is dat een jaar geworden.’

Het pand van Arianne en Robert staat op de gemeentelijke monumentenlijst van Rotterdam. ‘Mensen waarschuwden ons dat dit nadelen zou hebben, maar wij vinden het juist een voordeel. Het feit dat het een gemeentelijk monument was, leverde ons de mogelijkheid op om goedkoop te financieren. De aanpak van de fundering en het herstellen van de buitenkant van het pand konden we financieren met een laagrentende lening via het gemeentelijk Restauratiefonds.'

Ook de samenwerking met de gemeente en de monumentencommissie verliep soepel. ‘We hebben gemerkt dat je veel gedaan kan krijgen, als je je keuzes goed motiveert. Die motivatie haalden we dan bijvoorbeeld uit wat wij hier verder in de buurt zagen. Dat is de reden dat wij geen glas-in-lood aanbrachten, een behoorlijke kostenpost, terwijl dat in de bouwperiode wel gebruikelijk moet zijn geweest. De monumentencommissie ging daarmee akkoord. Wij zijn in het archief geweest om een dossier van ons huis te zoeken, maar veel van het archief is in de oorlog verwoest, dus van ons huis hebben we geen informatie. We weten dus niet wie het gebouwd heeft of hoe het oorspronkelijke plan eruitzag. In het huis hebben we zoveel mogelijk van de sporen die we vonden, proberen te herstellen.’

We zetten nú een bord in de tuin

‘Wat ik wel jammer vind, is dat wij enkel glas moesten nemen. Dat is in tijden dat duurzaamheid een thema is, wel even een tegenvaller. Nu kijken we hoe we op andere manieren zoveel mogelijk energie kunnen besparen. Dat hebben we al gedaan door goede isolatie aan te brengen, bijvoorbeeld bij de houten erker aan de voorzijde, maar we doen het ook door alle kamers van een aparte temperatuurregeling te voorzien.’

Het project is begonnen met de aanpak van de fundering en de hele schil van het huis. ‘We hebben toen meteen de kelderverdieping verder uit laten graven. Op termijn kunnen we hier ook nog leefruimte van maken, dat is toch weer 100 m2 extra woonoppervlak. We moesten alle kozijnen laten vervangen en alle voegen zijn vernieuwd. Zo zorgden we ervoor dat de basis van het pand goed was. Daarna pakten we binnen alles stap voor stap aan. Daarbij besloten we om van boven naar beneden te werken, dat leek ons handiger. Als we eerst de beneden verdieping hadden gedaan, dan zou het puin van de bovenliggende verdiepingen steeds opnieuw door het opgeknapte deel moeten.'

Terwijl er hard gewerkt werd aan het huis woonden Arianne en Robert een tijdje buiten Rotterdam. ‘Dat had als voordeel dat we zo nu en dan afstand konden nemen van de verbouwingsperikelen. We kwamen evengoed nog een paar keer per week op de bouw. Maar als iedereen volop aan het werk is, dan moet je er bijna continu zijn. Gelukkig hadden we iemand die regelmatig op de bouw aanwezig was en ons inseinde als dat nodig was. We hebben gemerkt dat je in zo’n proces flexibel en standvastig moet zijn. Je bent voortdurend aan het balanceren: je moet rekening houden met je financiën, met de tijd die je hebt, met de eisen die je stelt en ondertussen wil je ook nog een normaal gezinsleven leiden. Dat vraagt dus flexibiliteit. Tegelijkertijd moet je soms juist heel erg op je strepen gaan staan. Zeker in het begin hebben we dat misschien te weinig gedaan, maar dat is ook iets wat je gaandeweg leert.’

De zolder en de eerste verdieping zijn nu helemaal af. Arianne:’ We zijn bijzonder trots op de ornamenten aan de plafonds: daar hebben wij allebei onze eigen vakkennis kunnen benutten. Ik ben fotograaf en heb van de oorspronkelijke ornamenten foto’s en filmbeelden gemaakt. Vervolgens heeft mijn vriend die beelden gedigitaliseerd en er mallen van gemaakt. Hij werkt in de tandtechniek en hij is gewend om met de computer allerlei modellen te maken. Zo hebben wij zelf de ornamenten weer helemaal in de oude staat kunnen teugbrengen. Met iedere verdieping worden de ornamenten bewerkelijker, de begane grond wordt nog een fikse uitdaging.’

We hebben doorgezet en zijn trots op het resultaat

‘We hebben er uiteindelijk voor gekozen om het hele pand te strippen. Daar waren we in eerste instantie niet vanuit gegaan, maar we zijn er nu wel heel blij mee. Het hele project is veel omvangrijker geworden dan wij eerst hadden gedacht. Er zijn momenten geweest dat we tegen elkaar zeiden: ‘We zetten nú een bord in de tuin,’ maar we hebben doorgezet en zijn trots op het resultaat. We zijn nu bezig met het maken van de plannen voor de begane grond. Daar kunnen we met frisse moed aan beginnen.’

1. Wees flexibel, maar ook standvastig! 
2. Zoek een goede architect die verstand heeft van monumenten en kennis heeft van de situatie in jouw gemeente. Gemeenten hebben soms een namenlijst. Vraag ook referenties en bekijk of dat wat de architect eerder heeft gebouwd bij jouw wensen past. 
3. Een gemeentelijk monument kan je ook financieel voordeel opleveren, informeer daarnaar.