‘Enneüs is een onderzoek- en adviesbureau en wij werken voor verschillende soorten opdrachtgevers aan heel diverse opdrachten. Steeds vaker worden wij benaderd door eigenaren van monumenten om een haalbaarheidsonderzoek te verrichten naar de herbestemming van een monument. Eigenaren waar ons bureau mee te maken heeft, zijn vaak stichtingen die op zoek zijn naar een bestemming die voldoende rendement oplevert om het onderhoud van hun monument te bekostigen. Soms hebben ze zelf al een ‘droombestemming’ in gedachten, soms beginnen ze helemaal blanco aan zo’n traject. Wij onderzoeken welk concept haalbaar is en voldoende inkomsten genereert.‘

‘Wij worden regelmatig benaderd om een herbestemmingsonderzoek te doen voor een leegstaande kerk. Een voorbeeld daarvan is de gereformeerde kerk in Lollum, in de zuidwesthoek van Friesland. Lollum is een kleine dorpsgemeenschap met twee grote kerken in haar midden: een Nederlands hervormde en een gereformeerde kerk. Deze gebouwen zijn beeldbepalend in het dorp. De stichting Greidhoekekatedraal is eigenaar van de gereformeerde kerk, deze stichting ging op zoek naar een nieuwe bestemming voor de kerk, toen er in 2014 geen diensten meer werden gehouden.’

‘Het onderzoek begint bij ons altijd met een analyse met behulp van het zogenaamde ‘drie C model’. Die C’s staan voor:

• company
• customer
• competitor

Het eerste deel, company, gaat over onderzoek naar het object zelf. Om wat voor monument gaat het, wat is er bijzonder aan, wat zijn de sterke en de minder sterke punten van dit pand? Daarbij kijken we ook naar de omgeving van het pand. Vaak geeft deze eerste inventarisatie al een richting aan voor de herbestemming. Bij de kerk van Lollum bleek dat het dichtbij de route van de Elfstedentocht ligt. Dat levert in zomer en winter veel toerisme op.

Het tweede deel van het onderzoek richt zich op de ‘customer’. Met welke doelgroep hebben we te maken? De toeristen die de Elfstedentocht (deels) fietsen zijn mensen van middelbare leeftijd en over het algemeen geen pubers. Deze mensen zouden een rustig gelegen Bed & Breakfast (B&B) onderweg kunnen waarderen.

Dan komen we vervolgens aan het laatste deel van ons onderzoek: naar de competitor. We kijken dan naar het concurrerende aanbod in een gebied. Wil je een B&B beginnen, dan is het handig te weten hoeveel concurrentie je hebt en ook hoe goed ze het doen. Zijn er in een toeristisch gebied nog weinig overnachtingsmogelijkheden, dan zou een herbestemming in die richting kansrijk kunnen zijn.’

‘Gelukkig is op heel veel plaatsen al ervaring opgedaan met herbestemming. Wij benutten de kennis die daarbij is opgedaan. Juist voor kerken wordt momenteel gezocht naar een goede nieuwe functie.  Sommige kerken blijven wel een religieuze functie houden. Zo is er bijvoorbeeld een kerk die nu deels in gebruik is als moskee. Maar een kerk kan ook een volledig andere bestemming krijgen, als kantoorpand of boekwinkel bijvoorbeeld. En de ontwikkelingen in de zorg maken dat gezocht wordt naar nieuwe woonvormen voor ouderen. Juist die centraal gelegen oude gebouwen zouden hier wel eens een goede oplossing kunnen bieden. Zo blijft een belangrijke sociale functie van de kerken behouden.’

Juist een centraal gelegen oud gebouw kan goed een woonvorm voor ouderen worden. 

‘Voor de kerk in Lollum hebben we niet één, maar twee herbestemmingen onderzocht. We hebben gekeken naar de mogelijkheid om in de kerk een uitvaartadviescentrum te vestigen. Dat was een idee van de stichting die ons vroeg om een advies. De fase van afscheid nemen van het leven, raakt aan zingevingsvragen en dat past natuurlijk heel erg goed bij een kerkgebouw. Op zich een logisch plaatje dus. Daarnaast hebben we onderzocht wat de haalbaarheid van de combinatie met het ombouwen van de vergaderlokalen tot een B&B was en of dat zou leiden tot een financieel gezond eindplaatje. De stichting gaat op basis van onze bevindingen begin 2015 definitief beslissen over het herbestemmingsplan.’

Voor de kerk in Lollum hebben we niet één, maar twee herbestemmingen onderzocht.

‘Wij kijken naar het pand, naar de omgeving van het pand en voor welke doelgroep we het monument interessant zouden kunnen maken. De eerste keer dat je een monument ziet, is heel speciaal. Monumenten zijn per definitie karakteristiek voor de omgeving waarin ze zich bevinden. Ze vertegenwoordigen een cultuur-historische waarde. Daar zit gevoel aan vast.

De eerste keer dat je een monument ziet, is heel speciaal.

Ik vind het bijzonder dat we heel blanco beginnen met een pand en dat we uiteindelijk met een concreet voorstel kunnen komen, waar de eigenaar ook echt iets mee kan. Vaak zit zo’n advies in de richting waarin ze zelf ook al dachten. Door een gedegen onderzoek weten ze dan dat hun plan levensvatbaar is.’