Restauratie van de vleermuisbunker, een gemeentelijk monument
Als eigenaar van een monument ben je volop bezig met je eigen object. Maar vaak geeft de context, het grote verhaal waar je pand deel van uitmaakt, je monument meerwaarde. Zo is de vleermuisbunker van Staatsbosbeheer in Wassenaar een puzzelstukje in het verhaal van de Tweede Wereldoorlog en tegelijkertijd ook nog eens vanuit natuurwaarden van groot belang om te bewaren en beschermen. Generaal b.d. de heer Neisingh is nauw betrokken bij dit project.
De heer Kees Neisingh raakte, net als veel mensen, geïntrigeerd door de overblijfselen van de verdedigingslinie die de Duitsers optrokken langs de Nederlandse kust, de Atlantikwall. ‘Ik ben opgegroeid in Den Haag. Als kind was ik al gefascineerd door de restanten van de Tweede Wereldoorlog: de bunkers, de Waalsdorpervlakte. Toen ik dertig jaar geleden in Wassenaar ging wonen, heb ik die interesse uit mijn kindertijd weer herontdekt en uitgebouwd tot een hobby.’
Atlantikwall
‘Inmiddels ben ik gepensioneerd en kan ik mij voltijds wijden aan het behoud van militaire verdedigingswerken. De afgelopen jaren was ik nauw betrokken bij de restauratie van de vleermuisbunker in Wassenaar, een onderdeel van de Atlantikwall. De Atlantikwall werd door de Duitsers aangelegd om een invasie vanaf zee te kunnen weerstaan. Strategische locaties langs de kust, van Noorwegen tot Spanje, werden versterkt. Zwaartepunten in de verdediging van de Nederlandse kustlijn bevonden zich in Delfzijl, Den Helder, IJmuiden, Hoek van Holland en Vlissingen. Daartussen bevonden zich steunpunten. De vleermuisbunker bij Wassenaar is één van die steunpunten.’
Vleermuisbunker
‘Met een krappe twee kilometer aan ondergrondse gangen is deze bunker een ‘kleintje’. Maar daarmee niet minder de moeite waard. Deze bunker is eigendom van Staatsbosbeheer. Wij gaven als vrijwilligers hier al decennia rondleidingen, vooral voor scholieren. Maar sinds 2007 kon dat niet meer, omdat het te onveilig werd. Wij wilden heel erg graag de mogelijkheid van het geven van rondleidingen weer herstellen, omdat het belangrijk is dat het verhaal van de Tweede Wereldoorlog verteld wordt. Dit moet steeds meer aan de hand van fysieke restanten, omdat de directe getuigen er straks niet meer zijn. Daarom hebben we de Stichting Vleermuisbunker opgericht, deze stichting moest zorgen voor een restauratieplan. Doel was aan de ene kant de veiligheid van het bunkercomplex herstellen. De gangen moesten vrijgemaakt worden, scheuren in de muren gerepareerd. Maar er kwam een ander belang bij.’
‘Met een krappe twee kilometer aan gangen is deze bunker een ‘ kleintje’
Natuurwaarde
‘De boswachter en lokale vleermuiskenners ontdekten dat zich een belangrijke populatie vleermuizen in het bunkercomplex bevond. De bunker gaf onderdak aan soorten die met uitsterven worden bedreigd, zoals de meervleermuis. Het beschermen van de vleermuizen en het belang om het verhaal van de Tweede Wereldoorlog hier te kunnen vertellen, moesten met elkaar in evenwicht gebracht worden. Door een goede samenwerking tussen de vleermuisexperts, Staatsbosbeheer en onze Stichting zijn wij er gelukkig goed in geslaagd een balans te vinden tussen de cultuurhistorische en de natuurwaarden. Het complex is zo groot, dat we het in compartimenten konden opdelen. Een deel is nu een vleermuizenreservaat, waar voldoende rust is. Het andere deel is voor rondleidingen die een goede indruk geven van een bunkercomplex, met honderden meters gangen onder de grond. Dit voorjaar kunnen wij hier weer mensen rondleiden en hen vertellen over de vleermuizen en de oorlogsgeschiedenis van deze plek.’
Wiel uitvinden
‘Op allerlei plaatsen in Nederland voelen mensen zich betrokken bij het behoud van de restanten uit de Tweede Wereldoorlog. Het behoud ervan is vaak een lokaal initiatief, dat van onderop gevoed wordt. Dat is belangrijk, maar het maakt ook dat het wiel wel erg vaak uitgevonden wordt en dat er versnippering ontstaat. De provincie Zuid Holland heeft mede om die reden zogenaamde ‘erfgoedlijnen’ geïntroduceerd: meerdere monumentale ‘stippen’ op de kaart, die passen in hetzelfde historische verhaal, worden met elkaar verbonden tot één erfgoedlijn. Zo’n verbinding is nu ook gelegd tussen de restanten van de Atlantikwall. Alle betrokken partijen zijn inmiddels aangeschoven bij de Erfgoedtafel, waar ik voorzitter van mag zijn. Samen zorgen wij er voor dat de restanten bewaard en benut blijven en dat de Atlantikwall in 2020 weer beleefbaar is, bijvoorbeeld door wandel- en fietsroutes te maken en activiteiten op elkaar af te stemmen. Zo ontstaat een veelzijdig en indrukwekkend beeld van de rol van de Atlantikwall in de geschiedenis.’