We gingen hierover in gesprek met Wim Jakobsen, Monumentenwachter in Zeeland. Hij komt vrijwel dagelijks bij eigenaren over de vloer en geeft ze adviezen over hoe ze het best voor hun monument kunnen zorgen.

‘Grofweg zou ik zeggen dat restauratie is: het in goede staat brengen wat door gebrek aan onderhoud schade heeft opgelopen. Maar ook al heeft een eigenaar altijd keurig onderhoud gepleegd, je ontkomt niet aan eens in de zoveel tijd restaureren. Om het verschil met onderhoud duidelijk te maken, kan ik iets vertellen over de restauratieladder van de stichting ERM.  (https://www.stichtingerm.nl/restauratieladder) De zorg voor monumenten is hier opgedeeld in drie stappen. De eerste is conserveren en onderhouden: dat is waar eigenaren eigenlijk continu mee bezig zijn. Hiervoor kunnen ze prima terecht bij hun Monumentenwacht. De tweede stap is repareren, daarvoor heb je bijvoorbeeld een aannemer nodig. En de derde stap is vernieuwen, hiervoor moet je specialisten gaan aantrekken. Deze derde fase is wat ik restaureren noem: dan ga je dus bepaalde onderdelen kopiëren, imiteren of verbeteren. Ongeveer eens per in de dertig tot vijftig   jaar moet er gerestaureerd worden, dan is er meer nodig dan gewoon onderhoud. Wij proberen die termijn op te rekken door eigenaren te adviseren over goed onderhoud. Een restauratie is immers kostbaar en bovendien kan je door goed onderhoud authentieke elementen bewaren, die anders verloren kunnen gaan. Dan moet je gaan imiteren of kopiëren, het pand verliest dan aan authenticiteit. Maar soms kan je dat niet voorkomen, ook al doe je als eigenaar nog zo je best. Soms is van een onderdeel het einde van de levensduur in zicht.’

Er is dus een verschil tussen restaureren en onderhoud. Zit er ook verschil in aanpak?

 ‘Restaureren is veel complexer dan onderhoud. Het is vaak omvangrijker en organisatorisch ingewikkelder, omdat je met meerdere vakmensen moet schakelen. Soms gaat een restauratie gelijk op met een herinrichting van een pand. En vaak vraagt de gemeente om een bouwhistorisch onderzoek. Voor de meeste eigenaren is het verstandig om een professional in te schakelen die een plan van aanpak maakt. Dat kan een architect zijn, maar hier in Zeeland hebben we de Bouwwinkel, die kan dat ook prima. Het gaat erom dat er iemand is die het overzicht kan houden over de verschillende stappen en over de betrokken specialismes die nodig zijn. In de planfase, maar ook bij de uitvoering. Bij de uitvoering heb je een kwaliteitsbewaker nodig. En vergeet niet het subsidie- en financieringstraject! Er zijn specialisten die ook hierbij kunnen ondersteunen.’

Op monumenten.nl staat een handige checklist, met alle stappen die van belang zijn bij een restauratie:  https://www.monumenten.nl/monumenten-onderhouden/restauratie-in-9-stappen

We gingen hierover in gesprek met Wim Jakobsen, Monumentenwachter in Zeeland. Hij komt vrijwel dagelijks bij eigenaren over de vloer en geeft ze adviezen over hoe ze het best voor hun monument kunnen zorgen.

‘Vakmanschap is altijd belangrijk, of het nu om onderhoud gaat of om restaureren. Er is een aantal sites waar je vakmensen kan vinden. Landelijk is er de ERM, https://www.stichtingerm.nl/erkende-bedrijven. En op www.monumenten.nl/bedrijven is ook een mooi overzicht te vinden. Vakmensen in de provincies Friesland, Groningen, Drenthe, Overijssel en Gelderland staan ingeschreven bij het register Kennis en Kunde https://kennisenkunde.info/. Maar minstens zo’n goede route is: anderen vragen met wie ze goede ervaringen hebben. Dat kan via de community van eigenaren op het online platform van monumenten.nl. Maar je kan bijvoorbeeld ook de Monumentenwacht in je eigen provincie vragen.’

Wij leggen deze vraag voor aan Donatus Verzekeringen, de verzekeraar die gespecialiseerd is in het verzekeren van monumenten.

‘Een verbouwing of renovatie kan leiden tot een verhoogd risico voor het gebouw en voor de eigenaar. Schade aan het gebouw door de verbouwing is niet verzekerd via de opstalverzekering. Het is verstandig om voor de start van de werkzaamheden contact te zoeken met de verzekeraar. De verzekeraar kan dan gedurende de verbouwing de premie verhogen, preventieve maatregelen eisen en/of tijdelijk de dekking beperken. Donatus kan in zo’n geval advies geven over een passende Constructie All Risks verzekering, de CAR-verzekering. Die kan de schade dekken, die ontstaat als gevolg van de werkzaamheden. Veel aannemers hebben zo’n verzekering, maar wij vinden het vaak verstandig wanneer een eigenaar die verzekering zelf afsluit. Zeker wanneer die eigenaar ook zelf klussen gaat uitvoeren. Vergeet dan niet korting te vragen bij de aannemer, omdat de kosten voor de CAR-verzekering niet meegenomen hoeven te worden in de aanneemsom.’

Wij vroegen dit aan de Zeeuwse Monumentenwachter Wim Jakobsen:

Goed onderhouden betekent dat u weet op welk moment en waar uw monument extra aandacht nodig heeft. Daar kunt u op verschillende manieren achter komen. Bijvoorbeeld door er goed naar te kijken. Wim: ‘Je moet het zien. De blik van Monumentenwachters is getraind, wij doen niet anders. Maar het is goed te leren hoor. Een paar dingen daarover. Kijk geregeld omhoog om te zien of alle dakpannen er nog liggen. En ga na een regenbui even kijken of de goten niet overlopen. Want je moet bij een monument absoluut voorkomen dat er water naar binnen sijpelt. En verder is schilderwerk natuurlijk heel belangrijk, zowel binnen als buiten. Hoe vaak je dat moet aanpakken, hangt van de onderhoudsgevoeligheid van je pand af. Daar kijken wij bij een inspectie naar en we geven in een inspectierapport ook altijd aan welke klussen het eerst opgepakt moeten worden en welke nog even kunnen wachten.’

We gingen hierover in gesprek met Wim Jakobsen, Monumentenwachter in Zeeland. Hij komt vrijwel dagelijks bij eigenaren over de vloer en geeft ze adviezen over hoe ze het best voor hun monument kunnen zorgen.

‘Grofweg zou ik zeggen dat restauratie is: het in goede staat brengen wat door gebrek aan onderhoud schade heeft opgelopen. Maar ook al heeft een eigenaar altijd keurig onderhoud gepleegd, je ontkomt niet aan eens in de zoveel tijd restaureren. Om het verschil met onderhoud duidelijk te maken, kan ik iets vertellen over de restauratieladder van de stichting ERM.  (https://www.stichtingerm.nl/restauratieladder) De zorg voor monumenten is hier opgedeeld in drie stappen. De eerste is conserveren en onderhouden: dat is waar eigenaren eigenlijk continu mee bezig zijn. Hiervoor kunnen ze prima terecht bij hun Monumentenwacht. De tweede stap is repareren, daarvoor heb je bijvoorbeeld een aannemer nodig. En de derde stap is vernieuwen, hiervoor moet je specialisten gaan aantrekken. Deze derde fase is wat ik restaureren noem: dan ga je dus bepaalde onderdelen kopiëren, imiteren of verbeteren. Ongeveer eens per in de dertig tot vijftig   jaar moet er gerestaureerd worden, dan is er meer nodig dan gewoon onderhoud. Wij proberen die termijn op te rekken door eigenaren te adviseren over goed onderhoud. Een restauratie is immers kostbaar en bovendien kan je door goed onderhoud authentieke elementen bewaren, die anders verloren kunnen gaan. Dan moet je gaan imiteren of kopiëren, het pand verliest dan aan authenticiteit. Maar soms kan je dat niet voorkomen, ook al doe je als eigenaar nog zo je best. Soms is van een onderdeel het einde van de levensduur in zicht.’

Er is dus een verschil tussen restaureren en onderhoud. Zit er ook verschil in aanpak?

 ‘Restaureren is veel complexer dan onderhoud. Het is vaak omvangrijker en organisatorisch ingewikkelder, omdat je met meerdere vakmensen moet schakelen. Soms gaat een restauratie gelijk op met een herinrichting van een pand. En vaak vraagt de gemeente om een bouwhistorisch onderzoek. Voor de meeste eigenaren is het verstandig om een professional in te schakelen die een plan van aanpak maakt. Dat kan een architect zijn, maar hier in Zeeland hebben we de Bouwwinkel, die kan dat ook prima. Het gaat erom dat er iemand is die het overzicht kan houden over de verschillende stappen en over de betrokken specialismes die nodig zijn. In de planfase, maar ook bij de uitvoering. Bij de uitvoering heb je een kwaliteitsbewaker nodig. En vergeet niet het subsidie- en financieringstraject! Er zijn specialisten die ook hierbij kunnen ondersteunen.’

Op monumenten.nl staat een handige checklist, met alle stappen die van belang zijn bij een restauratie:  https://www.monumenten.nl/monumenten-onderhouden/restauratie-in-9-stappen

Dit vroegen wij aan de Zeeuwse Monumentenwachter Wim Jakobsen:

Zoek de WOZ-waarde op van je pand en reken uit wat 3 % van dit bedrag is. Dat bedrag moet je jaarlijks in ieder geval reserveren voor het onderhoud. Wim Jakobsen: ‘Dat is een richtlijn die je kan aanhouden. En let daarnaast op subsidiemogelijkheden. Eigenaren van een Rijksmonument kunnen een beroep doen op de woonhuissubsidieregeling, ze moeten er dan wel zelf in wonen. Via deze regeling kan je 38% van de kosten terugkrijgen. Je kan ook letten op besparingsmogelijkheden, door bijvoorbeeld werk te combineren. Als er toch een steiger gebouwd wordt voor het schilderwerk, dan kan je overwegen om het werk aan de goten naar voren te halen, ook al hoefde dat pas over een paar jaar. Dat scheelt in de kosten. En zelf de goot schoonmaken en bij het ramenlappen ook een doek over de kozijnen: dat is belangrijk voor het behoud van je pand en scheelt uiteindelijk geld.’

Wat doet de Monumentenwacht?